Dòng sự kiện:
Cẩn trọng hối phiếu trong hợp đồng thương mại
19/02/2019 12:01:08
Tưởng mọi sự đã êm xuôi, ai ngờ bên mua đã mang hết các hối phiếu đòi nợ cũ ra điền ngày ký phát để truy đòi bên bán. Đến lúc này bên bán mới ngã ngửa.

Vừa qua, một doanh nghiệp bán hạt điều tại tỉnh Bình Phước đã bị một công ty có vốn đầu tư nước ngoài khởi kiện đòi tiền dựa trên các hối phiếu đòi nợ mà các bên đã lập trong quá trình thực hiện hợp đồng, mặc dù bên bán không còn nợ bất kỳ khoản tiền nào từ bên mua và hai bên cũng đã hoàn thành nghĩa vụ theo hợp đồng.

Hỏi ra mới rõ, trong quá trình thực hiện hợp đồng, mỗi lần bên mua đặt cọc tiền hàng, bên bán liền ký khống hối phiếu đòi nợ để làm tin cho nghĩa vụ giao hàng. Nhưng do bất đồng về chất lượng hàng hóa, các bên đã chủ động chấm dứt làm ăn. Tưởng mọi sự đã êm xuôi, ai ngờ bên mua đã mang hết các hối phiếu đòi nợ cũ ra điền ngày ký phát để truy đòi bên bán. Đến lúc này bên bán mới ngã ngửa trước cách hành xử của bên mua, giờ làm sao cãi được khi mà hối phiếu đòi nợ đã có đầy đủ thông tin hợp lệ ghi nhận người phải chịu nghĩa vụ thanh toán.

Đây là một trong số nhiều vụ việc những doanh nghiệp ngành điều gặp rủi ro về tài chính và pháp lý khi làm ăn với đối tác nước ngoài. Công cụ hối phiếu không được nhiều doanh nghiệp Việt Nam sử dụng, do vậy ít am hiểu về biện pháp ràng buộc nghĩa vụ này.

Một biện pháp ràng buộc nghĩa vụ

Hối phiếu đòi nợ không phải là một trong những biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ theo Bộ luật Dân sự hiện hành. Tuy nhiên, với một số ưu điểm nhất định, hối phiếu đòi nợ vẫn được các bên trong quan hệ thương mại sử dụng nhằm ràng buộc nghĩa vụ của bên kia.

Thứ nhất, về mặt hiệu lực, theo Luật các công cụ chuyển nhượng, hối phiếu đòi nợ bản chất là một mệnh lệnh “đòi tiền” mang tính bắt buộc của một bên đối với bên còn lại khi được ký phát hợp lệ. Điều này có nghĩa là nghĩa vụ thanh toán phải được thực hiện một cách vô điều kiện mà không phụ thuộc vào ý chí của một bên tại thời điểm nhận được hối phiếu hay không. Ngoài ra, một bên thứ ba khác có thể thực hiện bảo lãnh cho nghĩa vụ thanh toán của hối phiếu đòi nợ, điều này càng củng cố được sự an tâm của một bên.

Thứ hai, về tính lưu thông, vì hối phiếu đòi nợ là giấy tờ có giá mang tính bắt buộc thanh toán nên một bên có thể chuyển nhượng toàn bộ số tiền và tất cả quyền phát sinh từ hối phiếu đòi nợ lại cho một bên khác. Như vậy, nhờ vào đặc điểm này của hối phiếu đòi nợ mà một bên có thể mở ra một con đường rút lui an toàn về mặt tài chính khi giao dịch phát sinh rủi ro.

Thứ ba, về nghĩa vụ chứng minh. Trong tranh chấp đề cập ở trên, cơ quan giải quyết tranh chấp đã xác định tranh chấp hối phiếu độc lập hoàn toàn với tranh chấp hợp đồng. Hệ quả là nghĩa vụ trả tiền của hối phiếu cũng độc lập hoàn toàn với nghĩa vụ các bên trong hợp đồng mua bán. Như vậy, thay vì phải làm rõ các vấn đề liên quan đến hợp đồng từ giai đoạn giao kết, thực hiện cho đến chấm dứt thì bên yêu cầu chỉ phải chứng minh với cơ quan giải quyết tranh chấp là hối phiếu được ký phát một cách hợp lệ. Điều này sẽ tiết kiệm được cho bên yêu cầu rất nhiều công sức và thời gian.

Nhiều rủi ro tiềm ẩn

Như đã đề cập, hối phiếu đòi nợ không phải là một trong những biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ theo Bộ luật Dân sự hiện hành. Tuy có ưu điểm nhưng việc sử dụng hối phiếu để bảo đảm nghĩa vụ mà không tuân thủ các quy định pháp luật sẽ dẫn đến nhiều rủi ro cho các bên.

Để phát sinh hiệu lực, hối phiếu đòi nợ phải có đầy đủ các thông tin theo quy định và phải được ký phát đúng trình tự, thủ tục. Theo Luật các công cụ chuyển nhượng, các thông tin phải có trên hối phiếu là ngày ký phát, thời điểm thanh toán, chữ ký của các bên. Trong giao dịch mua bán hạt điều ở Bình Phước, bên mua sau khi đặt cọc đã gửi hối phiếu cho bên bán, để trống các thông tin như ngày ký phát, thời điểm thanh toán và chữ ký của các bên. Bên bán dựa trên hối phiếu bên mua gửi đã ký, đóng dấu rồi gửi lại cho bên mua. Khi tranh chấp hợp đồng xảy ra, bên mua đã lấy các hối phiếu có xác nhận nợ bổ sung thông tin để truy đòi bên bán.

Thoạt nhìn, hối phiếu được bên mua truy đòi bên bán là một hối phiếu có đầy đủ nội dung và có đầy đủ hiệu lực. Tuy nhiên, cách ký phát như vậy là không đúng theo quy định Luật các công cụ chuyển nhượng. Lẽ ra hối phiếu đòi nợ phải do bên mua lập từ đầu với đầy đủ thông tin rồi ký phát cho bên bán sau đó bên bán sẽ thể hiện sự đồng ý hoặc không của mình bằng việc ký xác nhận nợ. Trong giao dịch ở Bình Phước, thỏa thuận nhận nợ giữa các bên đã không được hình thành do việc ký phát được thực hiện không đúng trình tự. Điều này dẫn đến việc hối phiếu đòi nợ không có giá trị và bên nhận nghĩa vụ thanh toán không phải trả tiền.

Ngoài rủi ro pháp lý vừa đề cập, hành động mà một bên dựa vào hối phiếu ký khống để đòi tiền bên còn lại sau khi kết thúc quan hệ mua bán có được coi là “gài bẫy” bên còn lại hay không? Đây cũng là điều cần lưu tâm bởi lẽ nhìn nhận một giao dịch thương mại không chỉ ở khía cạnh pháp lý, rõ ràng điều này đã ảnh hưởng xấu đến quan hệ làm ăn hiện tại. Sẽ rất khó để các bên hợp tác với nhau trong những giao dịch kế tiếp.

Vì đâu nên nỗi?

Có thể nhìn ra được nguyên nhân chủ yếu của tranh chấp xuất phát từ tính tuân thủ pháp luật chưa cao của các bên. Với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, việc thận trọng trong khi tiến hành các hoạt động kinh doanh với các đối tác trong nước khi chưa làm quen được với môi trường kinh doanh cũng là điều dễ hiểu. Điều này dẫn đến nhu cầu cần có các biện pháp phòng tránh rủi ro để tạo nên sự an tâm khi bắt đầu một giao dịch với các đối tác bản địa.

Về phía doanh nghiệp trong nước, thật khó để từ chối một lời đề nghị thường là rất lớn từ một đối tác nước ngoài trong bối cảnh ngành điều những năm gần đây còn gặp nhiều khó khăn đầu ra. Chính vì vậy, đôi lúc dẫn đến tình trạng “nhắm mắt cho qua” một số yêu cầu của đối tác mà không hề nghi ngại.

Các giao dịch từ những lần đầu suôn sẻ cứ thế tiếp diễn mà không gặp bất cứ trục trặc nào sau đó đã tạo cho các bên tâm lý chủ quan, không để ý việc rà soát thỏa thuận một cách cẩn thận. Đến khi phát sinh tranh chấp thì một bên có nguy cơ bị thiệt hại mới vội vàng tìm đến các chuyên gia về pháp luật để tìm sự trợ giúp. Ngược lại, sự vận dụng chưa chính xác các quy định về hối phiếu đòi nợ đã dẫn đến nguy cơ bị thua kiện cho bên yêu cầu khi tìm đến sự phân xử của các cơ quan giải quyết tranh chấp.

Cẩn tắc vô ưu!

Việc cẩn trọng và bài bản khi tiến hành xây dựng các thỏa thuận là điều hết sức cần thiết khi bắt đầu một giao dịch. Điều này đòi hỏi phải có một sự nỗ lực thay đổi thói quen của nhiều doanh nghiệp. Có thể nhờ đến những chuyên gia, luật sư tư vấn để trợ giúp chuyên sâu nhằm giảm thiểu được rủi ro hết mức cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, có nhiều cách thức để bảo đảm cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên nhận cọc thay vì sử dụng hối phiếu, điển hình như là bảo lãnh ngân hàng. Theo cách này, khi bên mua đặt cọc tiền để mua hàng mà bên bán không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ đã cam kết thì tổ chức tín dụng sẽ thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho bên bán trong phạm vi bảo lãnh và bên bán phải có nghĩa vụ với tổ chức tín dụng theo thỏa thuận.

Cuối cùng, các bên “đến được với nhau” cũng nhờ sự tin tưởng, một bên cần trao một niềm tin nhất định vào bên còn lại. Điều này sẽ thuận lợi cho mối quan hệ về lâu về dài. Có như vậy, các bên mới thể hiện được tinh thần “đôi bên cùng có lợi”, phù hợp với quy luật phát triển kinh tế - xã hội hiện nay.

Theo Thời báo kinh tế Sài Gòn

Theo: ANTT/NĐT
Thích và chia sẻ bài viết này :
Mọi góp ý tin bài cho chúng tôi vui lòng gửi vào email: antt.toasoan@gmail.com
Đang phổ biến