Một ngày giữa tháng Năm, chúng tôi tìm đến căn nhà nằm khuất cuối xóm 12, xã Quỳnh Thạch, huyện Quỳnh Lưu của ông Đậu Xuân Tiêu. Ngưng tay viết, ông giáo làng 87 tuổ rót bát nước chè xanh mời khách và say sưa kể về việc sưu tầm tư liệu, đặc biệt những bức ảnh về Bác trong suốt gần nửa thế kỷ. 

Học tập và làm theo Bác từ lời mẹ kể

Năm 1945, cách mạng tháng Tám thắng lợi đã giải phóng dân tộc và nhân dân ta mọi xiềng xích áp bức. 

Nhờ có cách mạng, có Đảng và Bác Hồ, cuộc đời của gia đình cậu bé Tiêu vốn khó khăn lúc bấy giờ đã bước sang trang mới. Với những gì người mẹ kể lại, hình ảnh Bác Hồ trở thành “ông Tiên” trong suy nghĩ của cậu.

Theo lời dạy của Bác “tuổi nhỏ làm việc nhỏ”, “diệt giặc đói và giặc dốt”, ngoài việc giúp mẹ công việc đồng áng, cậu bé Tiêu còn ra sức thi đua học tập với các bạn cùng trang lứa. Nhờ chăm chỉ học hành, năm 1954, Đậu Xuân Tiêu được kết nạp Đảng và cử đi học tại khu học xá Trung ương ở Nam Ninh (Quảng Tây - Trung Quốc).

Trở về nước, theo tiếng gọi của đất nước, chàng trai trẻ xứ Nghệ xung phong lên huyện miền núi Lục Ngạn (Bắc Giang) để đem cái chữ đến cho những người nghèo. Lương của một thầy giáo mới ra trường không cao, nhưng hàng tháng, thầy Tiêu vẫn dành một khoản tiền để xuống tận hiệu sách huyện tìm mua các loại sách báo. 

Qua sách báo, nghe đài, thầy giáo trẻ Đậu Xuân Tiêu càng khâm phục tài năng, đức độ, lòng yêu nước, thương dân của Bác và từ đó, anh năng sưu tầm các bài viết, tranh ảnh về Bác để cất giữ làm tài liệu nghiên cứu và giảng dạy. 

Cũng vì cảm mến đức tính đó của “thầy đồ Nghệ”, cô gái xứ Kinh Bắc Nguyễn Thị Dinh đã kết tóc se duyên và trở thành “người giúp việc tận tuỵ” cho thầy Tiêu trong việc sưu tầm, lưu giữ các tài liệu về Bác Hồ.

Thầy Tiêu bên những bức ảnh về Bác.

Ngày 2/9/1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại qua đời trong niềm tiếc thương vô hạn của cả dân tộc. Cũng như các địa phương trong cả nước, huyện Lục Ngạn đã tổ chức lễ truy điệu Người. Lúc đó, thầy Tiêu đã mời tất cả những người Nghệ An công tác ở huyện Lục Ngạn đến Huyện ủy Lục Ngạn để viếng Bác. Vòng hoa của những người đồng hương xứ Nghệ là những vòng hoa lớn nhất, đẹp nhất và tươi lâu nhất, tỏ lòng thương tiếc “người anh cả của dân tộc”.

Sau khi vị cha già của dân tộc qua đời, với lòng biết ơn sâu sắc, từ năm 1970, thầy Đậu Xuân Tiêu dành dụm tiền mua thêm nhiều sách báo hơn để sưu tầm tư liệu về Chủ tịch Hồ Chí Minh. 

Sau khi chuyển công tác về quê nhà ở huyện Quỳnh Lưu (Nghệ An), thầy Tiêu được phân công giảng dạy môn Văn, môn Sử, rồi làm hiệu trưởng ở các trường THCS Quỳnh Tân, THCS Quỳnh Giang, THCS Quỳnh Văn .

Kho tư liệu vô giá về Bác

Từ những ngày đầu trở về quê, thầy Tiêu bắt đầu xây dựng tủ sách gia đình. Cùng với việc sưu tầm báo và tạp chí, thầy cũng dày công sưu tầm sách, đặc biệt là sách về Bác Hồ. Trong số đó, đáng chú ý nhất là 35 đầu sách đặc biệt quý hiếm về Bác được xuất bản lần thứ nhất trước năm 1975 như “Hồ Chí Minh toàn tập”; “Hồi ký về Hồ Chủ tịch” của 13 người từng sống và làm việc bên Bác như Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Hoàng Văn Hoan… 

Trong kho tư liệu của gia đình thầy Tiêu, đáng chú ý nhất là 450 bức ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh được xuất bản ở trong và ngoài nước qua các thời kỳ. Những tấm ảnh này không có tấm nào trùng nhau đã được ông giáo già nâng niu, lưu giữ cẩn thận bằng cách ép nhựa lại hoặc cắt một tấm giấy cứng dán ở mặt sau để tấm ảnh không bị rách. Mỗi tấm ảnh về mỗi giai đoạn lịch sử, thầy Tiêu đều nhớ như in. 

Mới đây nhất, để giữ gìn, bảo quản tốt hơn những bức ảnh vô giá về Bác Hồ, thầy Tiêu đã thuê thợ ảnh phục dựng lại và in thành 3 cuốn sách theo kích thước khổ giấy A4. Mỗi bức ảnh đều được thầy chú thích rõ thời gian, sự kiện mà Bác có mặt.

Thầy Tiêu in và đóng những bức ảnh về Bác thành sách để lưu giữ tốt hơn

Mang những tập sách cất giữ ảnh Bác ra cho chúng tôi xem, thầy Tiêu khoe: “Sau bao năm sưu tầm, cắt dán, đến nay tôi đã có trong tay 450 bức ảnh lớn, nhỏ về Bác; còn tài liệu, văn thơ hay những câu chuyện của Người thì nhiều lắm.

Với tôi, việc sưu tầm ảnh, tư liệu về Bác Hồ đã trở thành thói quen máu thịt. Đó cũng là trách nhiệm đối với các thế hệ học trò và con cháu. Ngay cả khi đã nghỉ hưu, tôi hàng ngày vẫn tiếp cận các ấn phẩm báo chí để tìm kiếm những bức ảnh mới.

Năm nay thầy giáo Tiêu đã bước sang tuổi 87, nhưng mỗi sáng mai, trước bàn thờ gia tiên có đặt tượng Bác Hồ ở vị trí trang trọng, hai bên treo những lời dạy của Bác, thầy Tiêu lại cùng con cháu bật tivi làm lễ chào cờ theo nghi lễ lúc 6h hàng ngày tại Quảng trường Ba Đình – nơi yên nghỉ của Bác (phát trên VTV1).

Từ tấm gương của ông và người vợ tảo tần, 4 người con của thầy Tiêu (2 trai, 2 gái) đều học tập và làm theo lời Bác từ những việc nhỏ hàng ngày. Đến nay, họ đều trở thành những công dân có ích, có trách nhiệm với xã hội. Các cháu nội ngoại mỗi lúc rảnh rỗi đều về bên ông để được nghe kể những cậu chuyện về Bác Hồ.

Thầy Tiêu luôn dạy con cháu học tập theo gương Bác

Ông Nguyễn Đình Hà, Bí thư Đảng ủy xã Quỳnh Thạch cho biết: “Thầy Đậu Xuân Tiêu tuổi đã cao nhưng nhiều năm qua đã dành thời gian, tâm huyết sưu tầm ảnh, tư liệu về Bác Hồ. Trong đó có những bức ảnh và tài liệu rất quý giá, khó tìm thấy ở nơi khác. Việc làm của ông đã được chính quyền địa phương và tỉnh ghi nhận. 

Nhiều năm qua, ngôi nhà của thầy đã được nhiều cán bộ, người dân, học sinh địa phương tìm đến nghiên cứu, học tập để hiểu thêm về Bác. Không chỉ vậy, gia đình ông còn là tấm gương mẫu mực về sự hiếu học và sống, học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại để mọi người dân noi theo”.

Phúc Tài