Cố đô Huế là nơi mà Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng gia đình từng sống, lao động, học tập, tham gia hoạt động cách mạng trong hai giai đoạn 1895 - 1901 và 1906 - 1909 khi Bác ở lứa tuổi 5 - 11 và từ 16 - 19 tuổi. Đó là những năm tháng tuổi thơ đầy gian khó nhưng đã hình thành nên tính cách, nuôi dưỡng tâm hồn yêu nước của Người. 

Di tích ngôi nhà số 112 phố Mai Thúc Loan (đường Đông Ba cũ), phường Thuận Lộc, TP Huế là nơi ông Nguyễn Sinh Sắc cùng vợ là bà Hoàng Thị Loan cùng các con Nguyễn Sinh Khiêm và Nguyễn Sinh Cung (tức chủ tịch Hồ Chí Minh) đã sống từ năm 1895 – 1901.

Đó là một ngôi nhà gỗ nhỏ 3 gian mái ngói, và một chái bếp lợp tranh. Ngôi nhà này đã chứng kiến những năm tháng đèn sách của thân phụ Bác Hồ khi học ôn thi trường tại Quốc Tử Giám, những nhọc nhằn của thân mẫu Bác khi nuôi chồng và con ăn học. Người em kế của Bác Hồ - Nguyễn Sinh Xin cũng sinh ra ở đây.

Tại ngôi nhà này, cậu Nguyễn Sinh Cung (tên Bác Hồ lúc nhỏ) đã trải qua những năm tháng tuổi thơ trong sự tảo tần của mẹ, sự nghiêm khắc và nhân nghĩa của cha. Ảnh trên là những vật dụng sinh hoạt hằng ngày của gia đình Bác vẫn còn được lưu giữ lại.

Ngay cạnh với di tích 112 Mai Thúc Loan là miếu Âm Hồn. Đây là ngôi miếu ngôi miếu tưởng niệm, thờ cúng các anh hùng liệt sĩ, đồng bào đã anh dung hy sinh trong sự kiện lịch sử bi hùng dưới thời nhà Nguyễn – sự kiện thất thủ kinh đô ngày 23/5 năm Ất Dậu (5/7/1885). Tuổi thơ của Người trong những ngày tháng xa quê ở kinh đô Huế được đến đây, chứng kiến những lễ cúng tế, nghe những bài văn tế cảm động đã khơi dậy những tư tưởng yêu nước,thương dân. 

Di tích Trường Tiểu học Pháp - Việt Đông Ba, bên cạnh cửa Đông Ba là nơi Bác Hồ từng theo học trong khoảng thời gian Người cùng cha vào Huế lần thứ 2 (1906 - 1909). Dù sống trong chốn quan trường nhưng cụ Nguyễn Sinh Sắc và các con vẫn sống cuộc sống giản dị, thanh bần của một gia đình nho giáo nghèo xứ Nghệ. 

Năm 1908, Nguyễn Tất Thành (tên gọi khác của Bác Hồ) là 1 trong 10 học sinh giỏi nhất trường Tiểu học Pháp - Việt Đông Ba thi vượt cấp vào lớp đệ nhị trung học tại trường Quốc học khoá 1908 - 1909. Tại đây, chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành đã lĩnh hội được bản chất chế độ thực dân cùng các vấn đề chính trị, xã hội đương thời. 

Di tích Tòa Khâm sứ Trung kỳ (cơ quan quyền lực cao nhất của thực dân Pháp ở miền Trung trước 1945), nơi đây chứng kiến người học trò ưu tú của trường Quốc học – Nguyễn Tất Thành đứng trong hàng ngũ biểu tình chống thuế, nói lên tiếng nói chính nghĩa, đòi quyền được sống, quyền được làm người.

Ngôi làng Dương Nỗ đã mang dấu ấn sâu đậm trong thời gian Bác Hồ theo cha và anh về sinh sống, học tập trong thời gian 1898 - 1900. Đình làng Dương Nỗ là nơi mà Bác Hồ thường hay  đến chơi và viếng cảnh trong thời gian Người sống và học tập ở đây. Trong ảnh là Di tích Đình làng Dương Nỗ, xã Phú Dương, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Công trình được công nhận là di tích Quốc gia năm 1990.

Năm 1898, sau khi thi Hội lần thứ 2 không đỗ, gia đình ông Nguyễn Sinh Sắc gặp nhiều khó khăn. Để vượt qua những khó khăn và chờ kỳ thi tới, ông Nguyễn Sinh Sắc cũng hai con trai đã chuyển về làng Dương Nỗ ở trong ngôi nhà này của ông Nguyễn Sĩ Độ để dạy học kiếm thêm thu nhập.

Tại đây, Người đã được cha dạy cho những bài học chữ Hán đầu tiên. Những kiến thức mà Người tiếp thu được trong thời gian này là nền móng vững chãi cho sự phát triển về học vấn sau này.

Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên - Huế - nằm bên bờ nam sông Hương, có địa chỉ tại số 07 Lê Lợi, TP Huế là nơi lưu giữ, trưng bày những hình ảnh, kỷ vật, liên quan đến cuộc sống, hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng gia đình trong thời gian Người sống ở Huế.

Những hiện vật về Bác Hồ đang được lưu giữ, trưng bày ở Bảo tàng Hồ Chí Minh không chỉ giúp công chúng được hiểu sâu sắc thêm về thân thế, sự nghiệp, đạo đức, phong cách Người, mà còn nói lên tấm lòng, niềm tôn kính của nhân dân Thừa Thiên - Huế đối với người cha già kính yêu của dân tộc Việt Nam.

Lê Công Thành