Ông Phong cho hay, sau nhiều ngày liên tục đào bới, cất bốc, gia đình ông phát hiện 5 hầm mộ chôn tập thể với khoảng 187 bộ hài cốt. Đến ngày 28/5, lại tiếp tục phát hiện thêm 4 hầm mộ nữa, ước chừng có khoảng hơn 130 bộ hài cốt, nâng tổng số hài cốt được tìm kiếm lần này lên con số hơn 300.

Theo ông Phong, các hầm mộ có vị trí ngay sát mép nền nhà, khi tìm thấy, hầu hết các hài cốt chỉ còn trơ lại các các mảnh xương đã vỡ vụn.

Quan sát bằng mắt thường cho thấy, những mảnh xương đã phân hủy nặng, những mẫu xương này có kích thước dài từ 5 - 10cm. Ở một số hầm mộ còn có kèm theo di vật là các hũ sành.

Gia đình ông Phong đã tìm được thêm 4 hầm mộ tập thể và nhiều hũ sành.

Ông này còn cho biết, nhằm xác định rõ thời gian an táng của các bộ hài cốt để biết về lịch sử, văn hóa của vùng đất, gia đình đã lấy mẫu xương gửi tới Trung tâm Giám định Sinh học Pháp y - Viện Khoa học Hình sự của Bộ Công an để xét nghiệm ADN. Tuy nhiên, có thông tin bước đầu cho hay, mẫu xương đã phân hủy cách đây hơn 150 năm nên không thể tiến hành các xét nghiệm cần thiết.
 
Trước việc phát hiện ra nhiều hầm mộ tập thể ở TX Ba Đồn, một số bậc cao niên ở làng Thổ Ngọa, phường Quảng Thuận nhận định, vùng đất này trước đây là nơi an táng các nghĩa quân chống Pháp từ những năm 1858, khi Kinh đô Huế thất thủ, chiến tranh lan rộng đến Quảng Bình và tại đây dấy lên phong trào Cần Vương chống Pháp với nhiều nghĩa quân được chiêu mộ.

Trong quá trình quân Pháp càn quét, đánh phá, các anh em nghĩa sĩ bị giết hại và được người dân đưa về an táng tập thể tại vùng đất này vì đây là nơi cao ráo.

Hầm mộ đầu tiên được phát hiện nằm ngay thềm nhà ông Phong. Theo dự đoán, số hài cốt có thể tiếp tục tăng.

Ngày 29/5, dưới sự chứng kiến của đại diện UBND phường Quảng Thuận, gia đình ông Dương Văn Phong ở TDP Minh Lợi, phường Quảng Thọ đã tổ chức quy tập, an táng hơn 300 trăm bộ hài cốt tại khu vực nghĩa địa làng Thổ Ngọa, thuộc Phường Quảng Thuận theo phong tục địa phương.
 
Được biết, các cơ quan chức năng tỉnh Quảng Bình hiện vẫn chưa có bất cứ báo cáo nào để đánh giá và tổ chức điều tra niên đại và xác minh tính chính xác về lịch sử của hơn 300 bộ hài cốt nói trên. 

Theo thông tin mà PV nắm được, đến thời điểm hiện tại, mọi công việc, chi phí cất bốc các hầm mộ đều do gia đình ông Phong bỏ ra. Gia đình cũng không đề nghị các ban ngành chuyên môn vào cuộc tìm hiểu. Và sau nhiều ngày liên tục khai quật, trước mắt gia đình ông Dương tạm thời dừng lại và tiếp tục sau vài ngày nữa.
 
Trước đó, tính từ ngày 19/5 đến chiều tối ngày 27/5, gia đình ông Phong đã đào được 5 hầm mộ chôn tập thể ở trong sân, quanh vườn nhà mình, cất bốc được hơn 187 bộ hài cốt. Cụ thể ở hầm thứ nhất phát hiện 41 bộ hài cốt, hầm thứ 2 thấy 19 bộ, hầm thứ 3 có 27 bộ, hầm thứ 4 phát hiện 37 bộ và hầm thứ 5 thấy có 63 bộ.

                                                                                                         Xuân Hương