Xã Hương Trạch, huyện Hương Khê (Hà Tĩnh) có diện tích 127,08km², dân số năm 1999 là 6451 người, mật độ dân số đạt 51 người/km². Vùng quê này là thủ phủ của bưởi Phúc Trạch với diện tích lên đến 360ha, trung bình mỗi hộ sở hữu từ một sào đến 2ha đất, từ 50 đến 400 cây bưởi.

Từ cuối tháng 2 đến nay, người dân xã Hương Trạch hái hoa bưởi chua quét phấn lên nhụy hoa bưởi đường nhằm tăng tỷ lệ đậu quả, thời gian kéo dài từ 15 đến 20 ngày.

Vườn bưởi nở hoa trắng muốt là thời điểm mùa "se duyên" bắt đầu

Người dân địa phương chia sẻ, bưởi Phúc Trạch được chia thành 2 loại: bưởi chua và bưởi đường. Bưởi chua được đúc bằng hạt. Bưởi đường nhân giống bằng cách cắt, chiết mắt của cây bưởi đường ghép vào gốc bưởi chua rồi ươm vào bầu.

Cây bưởi chua cao khoảng 7-10m, tán rộng 5-7m, sức sống khỏe, vòng đời khoảng 15 năm song chất lượng quả kém. Cây bưởi đường trung bình tán rộng khoảng 4,5m, cao 5m, sau 12 năm sẽ phải thay mới.

Hoa bưởi chua khi "se duyên" phải ngắt vài cánh, công việc đòi hỏi phải kiên trì và tỉ mỉ

Nói về "bí kíp se duyên có một không hai" này, ông Bùi Văn Phượng, trú thôn Phú Lễ, xã Hương Trạch cho biết, cách đây khoảng 6 năm, có đoàn cán bộ nông nghiệp ở miền Bắc về huyện Hương Khê hướng dẫn cách "se duyên" này để tăng năng suất. 3-4 năm nay toàn huyện áp dụng đại trà.

Hoa bưởi chua được chọn phải đều, cánh mịn, chấm thử vào lòng bàn tay phấn hoa màu vàng rời ra thì khả năng đậu quả khi thụ phấn sẽ cao hơn.

"Trước kia, nếu để cây bưởi phát triển tự nhiên, tỷ lệ đậu quả chỉ khoảng 30%/vườn. Từ khi đem phấn hoa bưởi chua quét lên nhụy hoa bưởi đường, tỷ lệ đạt 80%", ông Phượng nói.

Với những cây cao, người dân phải dùng sào tre nhỏ dài khoảng 4m, có buộc sẵn vòng thép ở phần đầu cán để gắn hoa, rồi quét phấn lên nhụỵ

Tương tự, hơn 2 tuần qua, cả gia đình ông Nguyễn Hữu Sơn, thôn Phú Lễ cùng kéo nhau ra vườn bưởi, vào đầu giờ sáng và chiều, ông Sơn trèo lên cây bưởi chua trồng trong vườn nhà hái hoa bỏ vào ống nhựa quàng trước ngực để đưa đi thụ phấn cho cây bưởi đường.

Ông Sơn chia sẻ, những hộ trồng nhiều bưởi Phúc Trạch như gia đình ông, khi vào mùa thụ phấn phải thuê 7 đến 10 nhân công làm việc. Tiền công một người 250.000 đồng/ngày, nếu thời tiết thuận lợi, trong 2 ngày, 7 lao động có thể thụ phấn cho 1 vườn bưởi gần 300 gốc".

Vào mùa thụ phấn chủ vườn phải thuê 7 đến 10 nhân công làm việc. Tiền công một người 250.000 đồng/ngày

Theo người dân, thời gian thụ phấn đạt hiệu quả nhất là vào buổi sáng, khi làm cần phải tỉ mỉ, kiên trì để không bị sót vì hoa bưởi dày đặc.

Sau thời điểm thụ phấn khoảng 1 tháng sẽ biết cây đậu quả hay không. Vào tháng 4, khi cây định quả, chủ vườn sẽ phải phòng dịch bệnh, vài tuần sau sẽ tiến hành bọc quả lại để tránh côn trùng, rám nắng... Đến cuối tháng 8, đầu tháng 9 sẽ bắt đầu thu hoạch.

Lãnh đạo địa phương cho biết, bưởi Phúc Trạch là cây chủ lực phát triển kinh tế của địa phương, mỗi vụ, một gia đình thu về từ 10 triệu đồng đến 200 triệu đồng tiền bán bưởi tùy theo diện tích trồng. "Mức thu nhập phổ biến của các hộ dân trên địa bàn khoảng 70-80 triệu đồng", ông Cao Quốc Hội, Chủ tịch xã Hương Trạch nói.

Ngoài thụ phấn, những cây bưởi đường đã đậu quả song có quả kém phát triển sẽ được loại bỏ

Các chuyên gia ngành nông nghiệp đánh giá, năm nay, hoa bưởi chính vụ nở trong giai đoạn thời tiết nắng đẹp nên thuận lợi cho việc thụ phấn bổ sung của người dân, cây bưởi dễ đậu quả. Tuy nhiên, do thời tiết giai đoạn này đang thiếu độ ẩm, người dân cần tưới thêm nước để đảm bảo quá trình sinh trưởng cho cây.

Bên cạnh đó, sau khi cây bưởi đậu quả người dân cũng cần thực hiện cắt tỉa, loại bỏ những quả yếu, kém chất lượng và không nên để quá nhiều quả trên một cây. Bên cạnh đó, người dân cũng cần chăm sóc, bón phân bổ sung để cây bưởi nuôi quả, đồng thời phải thường xuyên theo dõi dịch bệnh để có hướng xử lý kịp thời.

Phương Nam