Tín dụng đen luôn là vấn đề nhức nhối ở các tổ chức tín dụng nói riêng và toàn thể nền kinh tế nói chung. Vấn đề được đặt ra là, tín dụng đen bắt đầu từ khi nào, và nguyên nhân nào khiến tín dụng đen ngày càng nở rộ? Ngoài những mặt tiêu cực, nhiều chuyên gia cho rằng, tín dụng đen không hoàn toàn xấu vì xuất phát từ nhu cầu thực tế của các doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp vừa và nhỏ. Điều quan trọng là phải có hành lang, chính sách quản lý tạo điều kiện vay vốn trên thị trường phi tín dụng.

Ở Việt Nam hiện nay mới chỉ các doanh nghiệp quy mô lớn, quy mô trung bình mới tiếp cận được nguồn vốn chính thức trên thị trường. Trong khi đó, các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) vẫn gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn và buộc phải sử dụng đến nguồn "tín dụng đen".

Tại diễn đàn chuyên đề Thị trường Vốn - Tài chính sáng ngày 21/8/2018, chia sẻ về những vấn đề về tín dụng đen, ông Warrick Cleine - Chủ tịch kiêm CEO KPMG tại Việt Nam và Campuchia cho rằng, tín dụng đen không hoàn toàn xấu: "Đen ở đây không hoàn toàn là xấu, vì nó có những mặt để tạo điều kiện cho người vay tiền. Tuy nhiên, chúng ta cần có chính sách để kiểm soát thị trường này một cách hiệu quả. Câu hỏi đặt ra ở đây là chúng ta phải thể chế hóa, chính thức hóa những tín dụng đen như thế nào, cần đưa vào khuôn khổ ra sao để điều tiết thị trường này. Chúng ta có thể học hỏi kinh nghiệm của một số ngân hàng lớn ở Hà Lan". 

Ông cũng đề xuất thay vì gọi là "tín dụng đen" thì nên gọi là "tín dụng phi chính thức" nhằm "tránh những ý tưởng không hay".

"Các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận khoản vay của ngân hàng qua nhiều kênh, chính thống hoặc không. Các ngân hàng cần có thủ tục gọn nhẹ để người dân tiếp cận khoản vay một cách hiệu quả. Ví dụ, một người nông dân muốn vay để mua một con bò cần tín chấp như thế nào, điều này cũng hoàn toàn khác với khoản vay của các doanh nghiệp. Do đó, chúng ra cần có cơ chế khác nhau, tùy thuộc vào khoản vay, quy mô và đối tượng", ông Warrick Cleine cho biết.

Câu chuyện về tín dụng đen đặc biệt thu hút sự quan tâm của Phó thủ tướng Vương Đình Huệ khi ông muốn biết kinh nghiệm từ các quốc gia trên thế giới xử lý vấn đề này ra sao?

Chuyên gia Ngân hàng Thế giới - ông Alwaleed Fareed Alatabani đã gợi mở giải pháp bằng các gói sản phẩm tín dụng khác nhau cho thị trường. Ông cho biết hiện nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa thể tiếp cận vốn ngân hàng. Vì vậy, các gói sản phẩm như thuê mua tài sản có thể là kênh để các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận khoản vay; hoặc công cụ khác như Fintech. 

Chuyên gia Ngân hàng Thế giới - ông Alwaleed Fareed Alatabani

Tiếp lời đại diện World Bank, từ kinh nghiệm làm việc với nhiều doanh nghiệp tư nhân, ông Nguyễn Kim Hùng - Chủ tịch Verco cho rằng, cộng đồng doanh nghiệp tư nhân cũng có thể góp phần hạn chế tín dụng tín dụng đen. "Là đơn vị chuyên tái cấu trúc doanh nghiệp, chúng tôi thấy rằng họ không ngần ngại đầu tư", ông Hùng nói.

Theo vị này, có những sàn của doanh nghiệp tư nhân có thể kết nối và thu hút 35.000 tỷ đồng trong 6 tháng. Nếu có cơ chế, khung pháp lý, nền tảng cho các doanh nghiệp sử dụng công nghệ, các doanh nghiệp tư nhân sẵn sàng tham gia các giải pháp về vốn và có thể lượng tiền lớn, ngay cả các startup cũng có thể IPO trên nền tảng số.

Tuy nhiên, ông Hùng cũng  đề xuất Chính phủ trong nền tài chính thứ cấp, nếu cho thử nghiệm mà sai thì không nên hình sự hóa.

Đại diện NHNN- Phó Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cũng đồng ý với các diễn giả rằng, Fintech là một trong só giải pháp có thể hạn chế được thị trường tín dụng đen và NHNN hiện đã thành lập Ban chỉ đạo Fintech.

Bà Hồng cung cấp thông tin, hiện có hơn 40 công ty Fintech nhưng 60% trong số này hoạt động chủ yếu ở lĩnh vực thanh toán, các phân khúc khác như cho vay, ngân hàng số còn hạn chế. Đại diện NHNN khẳng định, cơ quản quản lý sẽ sớm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để thúc đẩy hình thức này phát triển tại Việt Nam. 

Tiếp lời bà Hồng, ông Võ Trí Thành - nguyên Phó viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) nhắn nhủ: Fintech phát triển rất nhanh, không chờ đợi ai, nên Ngân hàng Nhà nước cần phải nhanh hơn nữa.

Hoàng Dung