Thuở niên thiếu

Đỗ Đình Thiện sinh năm 1904 và là con út trong một gia tộc nổi tiếng ở Hà Nội những năm đầu thế kỷ trước. Thuở nhỏ, ông theo học 4 năm chữ nho, sau đó chuyển sang học chữ quốc ngữ ở trường Hàng Vôi, Hà Nội. Năm 1926, ông tham gia phong trào bãi khóa để tang cụ Phan Châu Trinh nên bị đuổi học và phải làm lại giấy khai sinh để xuống Nam Định học tiếp.

Ông Đỗ Đình Thiện, nhà tư sản cống hiến toàn bộ gia tài cho cách mạng

Năm 1927, ông theo học trường Kỹ sư Canh nông ở Toulouse, Pháp và gia nhập Đảng cộng sản Pháp, hoạt động đấu tranh vì mục tiêu giải phóng giai cấp vô sản cùng với Trần Văn Giàu, Nguyễn Văn Tạo, Phan Tư Nghĩa, Châu Lượng, Nguyễn Văn Dựt và vợ chồng Trương Công Quyền.

Tháng 10/1931, ông bị cảnh sát bắt vì tự in truyền đơn cách mạng và định gửi về Việt Nam qua một số lính Đông Dương mãn hạn trong quân đội Pháp. Trong thời gian ở tù, ông đã không chịu khai bất cứ một ai trong tổ chức của mình mà nhận hoàn toàn trách nhiệm thuộc về mình. Ông bị tòa án Toulouse kết án 4 tháng tù giam và trục xuất về nước.

Năm 1932, ông kết hôn với bà Trịnh Thị Điền, cán bộ hoạt động cách mạng bí mật, đã được hứa hôn từ trước khi đi Pháp. Do bị chính quyền đương thời quản thúc chặt chẽ, hai ông bà chuyển sang làm kinh tế, trước là để nuôi sống gia đình, sau là để ủng hộ cách mạng khi có thời cơ. Bằng chữ tín, tài trí và sự quyết tâm, ông bà trở nên giàu có nổi tiếng Hà Thành với tiệm tơ Cát Lợi ở 54 Hàng Gai, Hà Nội, nhà máy dệt ở Gia Lâm, đồn điền Chi Nê ở Hòa Bình,...

Đóng góp cho cách mạng

Năm 1943, trong lúc quỹ Đảng chỉ còn 24 đồng, ông bà Thiện đã đưa cho ông Nguyễn Lương Bằng 30.000 đồng! Cũng năm đó, ông bà tiếp tục gửi cho quỹ Đảng qua ông Nguyễn Tạo 20.000 đồng. Đến năm 1945, bà Thiện gửi 100.000 đồng cho quỹ Đảng để chuẩn bị khởi nghĩa.

Cách mạng tháng Tám thành công, ông Đỗ Đình Thiện được cử phụ trách Quỹ độc lập, sau đó là Tuần lễ vàng. Ông bà Thiện đã đóng góp 100 lạng vàng và mua (rồi tặng lại) tấm chân dung Hồ Chí Minh với giá 1 triệu đồng để ủng hộ Quỹ.

Đồn điền Chi Nê ông bà Thiện mua năm 1943 với giá 1 triệu đồng Đông Dương (tương đương 2.000 lạng vàng) với chiều dài khoảng 13 km, chiều rộng khoảng 9 km, trong đó có tới 2.000 mẫu ruộng trồng lúa, 4.000 trâu, bò, cừu, dê, 400.000 gốc cà phê và 200.000 gốc xoan đã trở thành cơ sở in tiền đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa.

Năm 1947, Chỉ ít ngày sau trận oanh tạc của máy bay Pháp vào đồn điền Chi Nê, ông Đỗ Đình Thiện đã đưa cả gia đình lên chiến khu Việt Bắc tham gia kháng chiến. Đồn điền Chi Nê được giao lại cho Ban Kinh Tài của Đảng quản lý. Như vậy, có thể nói gia đình ông Thiện đã hiến hết của gia tài cho cách mạng.

Ở Việt Bắc, Đỗ Đình Thiện phụ trách về máy móc, phương tiện cho các binh công xưởng, sản xuất giấy cho nhà máy in tiền,... trên cương vị giám đốc trưởng của nhà máy Trần Hưng Đạo, với bí danh Hai Chi (tức ông Hai chủ đồn điền Chi Nê).

Gia đình Đỗ Đình Thiện là một trong số những người Hà Nội đầu tiên đi kháng chiến; để lại hai ngôi nhà, một nhà máy, một đồn điền và rất nhiều của cải; đi theo Cách mạng và Cụ Hồ cho đến ngày Điện Biên Phủ toàn thắng. Hòa bình về, gia đình ông cũng chỉ là những lương dân bình thường. Thậm chí ông Thiện còn không hưởng lương cho đến khi mất và không hề đòi hỏi bất kỳ sự đền đáp nào.

Phần thưởng và vinh danh

Với những đóng góp to lớn cho cách mạng, năm 1950 ông bà Đỗ Đình Thiện được Nhà nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa tặng thưởng Huân chương kháng chiến hạng Nhì - một trong hai trường hợp cả hai vợ chồng cùng được thưởng huân chương vào thời điểm đó.

Năm 1991, bà Trịnh Thị Điền được Nhà nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhất. Bà cũng được tiêu chuẩn an táng khi tạ thế ở nghĩa trang Mai Dịch nhưng bà có ý nguyện được an táng gần cụ ông ở nghĩa trang quê nhà - thôn Đống, xã Cổ Nhuế, Từ Liêm, Hà Nội.

Ngoài ra, ông bà cũng nhận được nhiều phần thưởng khác như Huy chương "Vì sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân", Huy chương "Vì sự nghiệp tài chính của Đảng", Huy chương "Vì sự nghiệp giải phòng phụ nữ",...

Năm 2007, địa điểm nhà máy in tiền tại Đồn điền Chi Nê của ông bà Đỗ Đình Thiện trong những năm 1946-1947 được xếp hạng di tích lịch sử quốc gia.

Năm 2008, ông Đỗ Đình Thiện được Nhà nước truy tặng Huân chương Hồ Chí Minh.

Năm 2009, ông Đỗ Đình Thiện và bà Trịnh Thị Điền được Nhà nước truy tặng Kỷ niệm chương "Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh".

Năm 2011, một dự án xây dựng trường Mầm non mang tên Đỗ Đình Thiện đã và đang được triển khai ở xã Cổ Nghĩa, Lạc Thủy, Hòa Bình.

Sinh thời, Bác Hồ luôn dành cho gia đình Đỗ Đình Thiện những tình cảm yêu quý và sự quan tâm đặc biệt. Bác đã từng nói trong một lần nhắc tới gia đình Đỗ Đình Thiện: "Gia đình ấy với mình chỉ là một.

PV