Từ tháng 4/2018 đến nay, ít nhất đã có 3 vụ lừa đảo lớn liên quan đến tiền ảo vỡ lở: Vụ tiền ảo iFan, Pincoin dính đến Công ty Modern Tech, vụ VNCOINS và mới nhất là vụ Sky Mining. Bất chấp lời cảnh báo, nhà đầu tư vẫn đổ vốn vào đầu tư tiền ảo. Theo LS-TS. Bùi Quang Tín - chuyên gia kinh tế, mẫu số chung dẫn tới vụ lừa đảo trên đó là: Đa cấp và hứa hẹn lãi “khủng”.

LS-TS. Bùi Quang Tín

Ông có thể nói cụ thể hơn về thủ đoạn lừa đảo liên quan đến tiền ảo?

Thủ đoạn thì các vụ lừa đảo trên không mới, nhưng đã đánh trúng lòng tham của người dân với những lời quảng cáo có cánh như công ty tiền ảo “lớn nhất Việt Nam”, “đào coin tốt nhất Việt Nam” hay “lợi nhuận khủng”... và trong giai đoạn tiền ảo có giá cao ở mức kỷ lục của cuối năm 2017, riêng Sky Mining đã thu hút được hàng chục nghìn nhà đầu tư.

Nhìn bề ngoài thì không thấy có vấn đề gì, đó là chưa kể rất nhiều thông tin việc đầu tư vào máy đào tiền ảo có thể mang tới lợi nhuận khiến người dân đổ xô đi đầu tư bất chấp những lời cảnh báo. Đơn cử như máy L3+ chuyên đào đồng LTC (Litecoin) mỗi tháng có thể lãi khoảng 1.200USD/máy (mới trừ tiền điện chưa trừ các chi phí khác). Máy đào đồng ETH (Ethereum) mỗi tháng có thể lãi 482USD/máy. Đó là bài toán về lãi được tính tại một thời điểm nhất định khi các đồng LTC hay ETH đang tăng giá chóng mặt mang đến tỷ suất lợi nhuận cho người đào cả nghìn phần trăm mỗi tháng.

Theo ông những hành vi lừa đảo trên có phải là một hình thức đa cấp trá hình, trái phép?

Đúng vậy. Các vụ lừa đảo đa cấp ngày càng tiến hoá theo sự thay đổi của nền kinh tế và theo sự phát triển của công nghệ trong thời cuộc cách mạng công nghệ 4.0. Nhưng chiêu thức của các công ty trên đều giống như các công ty đa cấp lừa đảo đã bị lật tẩy trong thời gian vừa qua như: lợi nhuận khủng, cam kết trả nợ gốc, tổ chức hội thảo hoành tráng, có người nổi tiếng tham gia, đồng hành... Lấy tiền của người góp vốn sau để trả hoa hồng hay lợi nhuận cho người góp trước. Khi không còn người sau tham gia nữa thì họ không còn tiền để trả cho người góp vốn trước. Vụ việc lúc đấy mới vỡ lở và rủi ro lớn nhất là những người tham gia sau cùng.

Điển hình Pincoin là một trong ba vụ gọi vốn bằng tiền ảo (ICO) lừa đảo số tiền lớn nhất và đồng tiền ảo này cũng đã khiến không ít nạn nhân tại Việt Nam tán gia bại sản.

Hiện nay, chế tài xử lý đối với hành vi lừa đảo trên như thế nào, thưa ông?

Theo quy định tại Nghị định 101/2012/NĐ-CP về thanh toán không dùng tiền mặt thì buôn bán, trao đổi tiền ảo tại Việt Nam là không hợp pháp. Về chế tài xử lý vi phạm, hành vi phát hành, cung ứng, sử dụng các phương tiện thanh toán không hợp pháp (bao gồm cả Bitcoin và các loại tiền ảo tương tự khác) theo quy định tại Nghị định 96/2014/NĐ-CP về xử phạt hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt động ngân hàng sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính ở mức phạt tiền từ 150 triệu đến 200 triệu đồng.

Đồng thời, theo quy định tại Bộ luật Hình sự, từ ngày 1/1/2018, hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự và sẽ bị phạt tiền từ 50-300 triệu đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm. Tuy nhiên, thực tế vẫn khó xử phạt và hoạt động buôn bán vẫn diễn ra tràn lan. Bởi dù quy định pháp luật có, nhưng quan trọng ý thức của người dân bất chấp chạy theo lợi nhuận thì khó có thể kiểm soát.

Vậy làm thế nào để có thể giảm thiểu rủi ro cũng như có chế tài đủ mạnh răn đe những hành vi lừa đảo liên quan đến tiền ảo, thưa ông?

Cách thức giảm thiểu rủi ro cho NĐT đó là xem lại những bài học trong quá khứ, hiện tại, nhất là mô hình đa cấp liên quan tiền ảo. Điều nữa khá quan trọng là người dân nên trang bị đầy đủ kiến thức về kinh tế, tài chính, đặc biệt liên quan đến đồng tiền công nghệ mới khi tham gia mô hình hoạt động kinh doanh nào đó. Song quan trọng nhất là phải có ý thức pháp luật. Nhiều người kiến thức tốt nhưng vì cuốn theo lòng tham, lợi nhuận, bất chấp đầu tư.

Còn về phía cơ quan nhà nước, trong thời gian tới phải tiếp tục nâng cấp, hoàn thiện cơ chế pháp lý liên quan đến tiền ảo. Đặc biệt làm sao khung pháp lý đó vẫn khuyến khích ý tưởng sáng tạo, nhưng vẫn có chế tài xử phạt mạnh hơn đối với hoạt động mang tính lừa đảo như mô hình đa cấp.

Theo Thời báo ngân hàng