Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc. (Ảnh: Vietnam+)

Năm 2023, kinh tế Thế giới biến động phức tạp, tạo áp lực lên trong nước, song ngành Tài chính đã để lại dấu ấn quan trọng khi thể hiện rõ vai trò tích cực, hiệu quả của chính sách tài khóa, ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy phục hồi và tăng trưởng kinh tế.

Nhân dịp đầu năm mới 2024, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã dành thời gian có cuộc trao đổi với phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus sâu hơn về vấn đề này.

Miễn, giảm thuế tới 200 nghìn tỷ đồng

- Bộ trưởng đánh giá như thế nào về tình hình thực hiện nhiệm vụ tài chính-ngân sách Nhà nước năm 2023?

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc: Năm 2023, tình hình chính trị, kinh tế-xã hội thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, ảnh hưởng không nhỏ đến sự hồi phục và đà tăng trưởng kinh tế trong nước. Tuy nhiên, ngành Tài chính đã chủ động nỗ lực, quyết liệt thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ được giao.

Về công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, đây là nhiệm vụ được Bộ Tài chính luôn coi trọng, thực hiện chủ động, đáp ứng được yêu cầu về tiến độ, đảm bảo chất lượng, thể chế hóa các đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước và hội nhập quốc tế. Qua đó, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật về tài chính, giúp cho công tác quản lý tài chính-ngân sách Nhà nước ngày càng minh bạch, chặt chẽ và hiệu quả.

Trong năm qua, chúng tôi đã trình Quốc hội thông qua Luật giá (sửa đổi) và thông qua 05 Nghị quyết. Đến nay, Bộ Tài chính đã xây dựng, trình Chính phủ ban hành 19 Nghị định, xem xét ban hành 15 Dự thảo Nghị định, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành 4 Quyết định, xem xét ban hành 2 Quyết định và ban hành theo thẩm quyền 64 Thông tư hướng dẫn trong lĩnh vực tài chính-ngân sách Nhà nước.

Nhiều giải pháp miễn, giảm, giãn các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản thu ngân sách Nhà nước khác đã kịp thời tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, khơi thông dòng tiền cho doanh nghiệp. (Ảnh: Vietnam+)

Về điều hành ngân sách Nhà nước, thực hiện điều hành chính sách tài khóa mở rộng, linh hoạt, có trọng tâm, trọng điểm. Trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn sau dịch bệnh, sức chống chịu của doanh nghiệp đến hạn, với tinh thần luôn đồng hành, chia sẻ cùng doanh nghiệp, người dân, Bộ Tài chính đã chủ động tham mưu trình Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội ban hành đồng bộ, kịp thời nhiều giải pháp miễn, giảm, giãn các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản thu ngân sách Nhà nước khác nhằm tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, khơi thông dòng tiền cho doanh nghiệp, hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội, góp phần nuôi dưỡng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước. Ước tính các gói hỗ trợ về chính sách miễn, giảm, giãn thuế, phí, lệ phí và tiền thuê đất lên tới 200 nghìn tỷ đồng. Tôi cho rằng đây là một dấu ấn đặc biệt quan trọng, thể hiện rõ vai trò tích cực, hiệu quả của chính sách tài khóa trong ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy phục hồi và tăng trưởng kinh tế.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ, Quốc hội thông qua Nghị quyết về việc áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu và sẽ áp dụng tại Việt Nam từ năm 2024. Điều này cho thấy sự chủ động của Việt Nam khi tham gia sân chơi lớn của quốc tế, khẳng định quyền thu thuế đối với các hoạt động sản xuất kinh doanh trên lãnh thổ Việt Nam theo quy định quốc tế và pháp luật trong nước.

Cùng với đó, Bộ Tài chính đã chỉ đạo cơ quan Thuế, Hải quan tăng cường quản lý thu thông qua việc ứng dụng hệ thống công nghệ thông tin, hệ thống dữ liệu lớn để quản lý thu, quản trị rủi ro, chống gian lận trong sử dụng hóa đơn, hoàn thuế giá trị tăng, đảm bảo thu đúng, đủ, kịp thời các khoản thu cho ngân sách nhà nước.

Thu vượt dự toán

- Theo Bộ trưởng, đâu là dấu ấn đặc biệt nhất trong công tác điều hành ngân sách Nhà nước năm vừa qua?

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc: Với những nỗ lực của toàn ngành, thu ngân sách Nhà nước cả năm là kết quả hết sức tích cực đồng thời là dấu ấn quan trọng trong điều hành ngân sách Nhà nước năm 2023.

Cụ thể, thu ngân sách Nhà nước năm 2023 đã vượt khoảng 5% so với dự toán Quốc hội giao, kể cả số thuế miễn, giảm thì thu ngân sách vượt 9%-10% dự toán.

Đáng chú ý, cả ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương đều vượt thu so với dự toán. Trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn sau dịch, sức chống chịu của doanh nghiệp đến hạn, kết hợp với việc tiếp tục thực hiện nhiều chính sách miễn, giảm thuế, phí để tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ doanh nghiệp, người dân.

Cả ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương đều vượt thu so với dự toán. (Ảnh: Vietnam+)

Về chi ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương quản lý chặt chẽ, triệt để tiết kiệm, hiệu quả. Đồng thời, Bộ đã tham mưu Chính phủ chỉ đạo thực hiện quyết liệt các giải pháp đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công nguồn ngân sách Nhà nước và vốn các Chương trình mục tiêu quốc gia. Đây là tiền đề tạo động lực thúc đẩy phục hồi và tăng trưởng kinh tế. Bộ thực hiện triệt để tiết kiệm các khoản chi thường xuyên, rà soát, sắp xếp các nhiệm vụ chi, cắt giảm các khoản chưa thực sự cần thiết, cấp bách, trên cơ sở đó điều hành chi chặt chẽ trong phạm vi dự toán và khả năng thu ngân sách các cấp.

Trong năm 2023, chúng ta đã cân đối, đảm bảo nguồn lực thực hiện nâng lương cơ sở từ mức 1,49 triệu đồng/tháng lên mức 1,8 triệu đồng/tháng (tăng 21%) từ ngày 1/7/2023. Việc này vô cùng ý nghĩa do 3 năm qua do tác động của dịch COVID-19, kinh tế tài chính ngân sách còn khó khăn lại phải dồn sức cho phòng chống dịch nên chưa thực hiện cải cách tiền lương được. Vì vậy, đời sống một bộ phận cán bộ công chức gặp khó khăn. Đây cũng là tiền đề quan trọng để năm 2024 chúng ta tiếp tục thực hiện cải cách tổng thể chính sách tiền lương theo Nghị quyết 27-NQ/TW.

Bên cạnh đó, thành công trong kiểm soát bội chi và quản lý nợ công cũng là một điểm sáng trong điều hành chính sách tài khóa, các tổ chức xếp hạng tín nhiệm và các tổ chức quốc tế đánh giá là bền vững, có nhiều dư địa để thực hiện các chính sách tài khóa mở rộng. Ước tỷ lệ bội chi ngân sách năm 2023 dưới 4% so với mức 4,42% Quốc hội cho phép. Nợ công đến cuối năm 2023 khoảng 37%GDP, thấp hơn nhiều so với mức trần 60% Quốc hội đề ra. Nợ Chính phủ khoảng 34%GDP, thấp hơn nhiều so với trần 50%. Cơ cấu nợ tích cực, dư nợ trong nước tăng lên, nợ nước ngoài giảm dần. Với mức nợ thấp so với trần như hiện nay và cơ cấu nợ thuận lợi sau một thời gian Bộ Tài chính tham mưu cho Chính phủ cơ cấu lại nợ công, Việt Nam có nhiều dư địa vay nợ công để triển khai vay vốn cho những dự án lớn là động lực của nền kinh tế, tạo ra hiệu quả kinh tế nhanh nhất và bền vững nhất.

Mặt khác, các thị trường tài chính tiếp tục được củng cố, tháo gỡ, xử ký kịp thời khó khăn vướng mắc để ngày càng phát triển lành mạnh, công khai, minh bạch. Cụ thể, để hỗ trợ thị trường trái phiếu doanh nghiệp có thêm thời gian điều chỉnh trước các khó khăn của thị trường tài chính, tiền tệ, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 08 tạm ngưng hiệu lực tại một số quy định của Nghị định số 65/2022/NĐ-CP (về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, xếp hạng tín nhiệm, thời gian phân phối trái phiếu) đồng thời cho phép doanh nghiệp đàm phán với nhà đầu tư trên tinh thần “lợi ích hài hòa, khó khăn chia sẻ.” Các chính sách tại Nghị định số 08 được các bộ ngành, các hiệp hội đánh giá cao, góp phần ổn định tâm lý nhà đầu tư, giãn áp lực trả nợ trái phiếu đáo hạn. Đây cũng là văn bản pháp lý tiền đề làm cơ sở để các Bộ ngành tiếp tục ban hành các văn bản nhằm tháo gỡ khó khăn ngắn hạn của thị trường tài chính.

Đối với thị trường chứng khoán, chúng tôi tiếp tục hoàn thiện các đề án lớn về chiến lược phát triển, cơ cấu lại thị trường chứng khoán, thành lập sàn giao dịch vốn cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo... Chúng tôi đã tích cực làm việc với các tổ chức xếp hạng thị trường như FTSE Russell và MSCI nhằm tiếp tục đẩy nhanh quá trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam. Bên cạnh đó, tiếp tục tăng cường công tác quản lý, giám sát, thanh tra, kiểm tra các công ty đại chúng và tổ chức kinh doanh chứng khoán, phát hiện, xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm, thao túng giá... nhằm đảm bảo sự phát triển lành mạnh của thị trường.

Các công tác khác của ngành cũng được tích cực triển khai tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững của ngành. Giá cả và thị trường giá cả được điều hành linh hoạt, góp phần kiểm soát lạm phát, giảm chi phí cho doanh nghiệp và người dân. Thủ tục hành chính tiếp tục được cải cách góp phần hỗ trợ người dân, doanh nghiệp và các tổ chức thuận tiện trong việc thực hiện các thủ tục hành chính, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí.

Nhiệm vụ năm 2024 rất nặng nề

- Dự báo kinh tế thế giới và trong nước năm 2024 sẽ còn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, Bộ trưởng đặt kỳ vọng gì về nền kinh tế năm tới và sẽ tiếp tục có tham mưu gì cho Chính phủ trong điều hành chính sách tài chính-ngân sách Nhà nước?

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc: Dự báo năm 2024, Việt Nam triển khai nhiệm vụ tài chính-ngân sách Nhà nước trong bối cảnh nền kinh tế-xã hội có những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen. Trong khi đó, nhiệm vụ đặt ra đối với ngành Tài chính hết sức nặng nề, dự toán thu ngân sách Nhà nước là 1,7 triệu tỷ đồng, dự toán chi là 2,1 triệu tỷ đồng và bội chi 399,4 nghìn tỷ đồng, tương đương khoảng 3,6% GDP.

Vấn đề khó khăn đặt ra cho năm 2024 là phải sử dụng chính sách tài khóa hợp lý để vừa thúc đẩy kinh tế, vừa đảm bảo giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, đảm bảo an toàn tài chính quốc gia. Vì vậy, mức độ nới lỏng cần được tính toán, cân nhắc thận trọng để đạt được đa mục tiêu nói trên, trong đó ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát vẫn được coi là mục tiêu ưu tiên hàng đầu.

Trong bối cảnh đó, mục tiêu lớn của ngành Tài chính là xây dựng và tổ chức điều hành chính sách tài khóa chủ động, linh hoạt, có trọng tâm, trọng điểm. Đảm bảo nguồn lực thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội, an ninh, quốc phòng, an sinh xã hội. Trong đó, đặc biệt chú trọng nguồn lực thực hiện nhanh các công trình đầu tư hạ tầng quan trọng, kết nối vùng và liên vùng, chính sách cải cách tiền lương, bảo hiểm xã hội gắn với đẩy mạnh sắp xếp và tinh gọn bộ máy. Để đạt được các mục tiêu đề ra, toàn ngành Tài chính sẽ triển khai quyết liệt một số nhóm giải pháp.

Thứ nhất là thường xuyên theo dõi, dự báo đúng tình hình kinh tế thế giới và trong nước, không để bị động, bất ngờ. Tập trung điều hành chính sách tài khóa chủ động, hợp lý, linh hoạt, hiệu quả. Phối hợp chặt chẽ chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế khác nhằm giữ vững nền tảng kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bền vững các lĩnh vực kinh tế, xã hội.

Năm 2024, nhiệm vụ đặt ra đối với ngành Tài chính hết sức nặng nề, dự toán thu ngân sách Nhà nước là 1,7 triệu tỷ đồng, dự toán chi là 2,1 triệu tỷ đồng và bội chi 399,4 nghìn tỷ đồng, tương đương khoảng 3,6% GDP. (Ảnh: Vietnam+)

Hai là tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật về thu ngân sách Nhà nước, tăng cường quản lý thu, phấn đấu hoàn thành dự toán thu được giao ở mức cao nhất đảm bảo nguồn lực thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội.

Ba là quản lý chi ngân sách Nhà nước chặt chẽ, tăng cường tiết kiệm chi, nâng cao hiệu quả quản lý, phân bổ, sử dụng ngân sách Nhà nước, siết chặt kỷ luật, kỷ cương tài chính, tiếp tục cơ cấu lại chi đầu tư công, tập trung nguồn lực bố trí cho các nhiệm vụ quan trọng, cấp bách các công trình trọng điểm quốc gia…, phấn đấu giải ngân đầu tư công cao hơn năm trước, hạn chế tối đa tình trạng chuyển nguồn.

Đổi mới quản lý chi thường xuyên, tăng cường phân cấp, trao quyền tự chủ, khuyến khích sử dụng nguồn lực phù hợp với nhiệm vụ đặc thù của các bộ, ngành, địa phương. Bố trí đủ nguồn lực thực hiện cải cách chính sách tiền lương từ ngày 01/7/2024.

Bốn là kiểm soát chặt chẽ bội chi ngân sách Nhà nước, nợ công, các nghĩa vụ nợ dự phòng đảm bảo các chỉ tiêu trong giới hạn an toàn nợ theo quy định, tiếp tục thực hiện các giải pháp cơ cấu lại danh mục nợ công theo hướng an toàn, bền vững.

Năm là đảm bảo sự vận hành ổn định, an toàn của thị trường tài chính và dịch vụ tài chính, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế.

Sửa đổi, hoàn thiện các quy định pháp luật đảm bảo chặt chẽ, đồng bộ, tháo gỡ khó khăn, phát triển bền vững trong lĩnh vực ngân hàng, tín dụng, chứng khoán, phát hành trái phiếu doanh nghiệp, bảo hiểm.

Bên cạnh đó, thực hiện quyết liệt, thực chất, có hiệu quả tái cơ cấu doanh nghiệp, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước gắn với đổi mới quản trị theo các chuẩn mực tiên tiến, cải thiện thực chất môi trường đầu tư kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Tích cực, chủ động hội nhập tài chính quốc tế, nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại.

Trong thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ chú trọng điều hành các nhiệm vụ tài chính – ngân sách Nhà nước trong dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 sao cho đảm bảo hoạt động sản xuất, kinh doanh trước, trong và sau Tết diễn ra bình thường. Triển khai quyết liệt nhiệm vụ thu, chi ngân sách Nhà nước năm 2024 ngay từ đầu năm để đảm bảo thực hiện các mục tiêu đã đề ra.

- Xin cảm ơn Bộ trưởng!

Tác giả: Hạnh Nguyễn