Pháp luật hiện hành về vay tiêu dùng đã khá đầy đủ

Gần đây trên nhiều phương tiện truyền thông phản ánh một số ý kiến người vay cho rằng, lãi suất cho vay tiêu dùng đang quá cao so với lãi suất cho vay sản xuất, kinh doanh thông thường; lãi cao như vậy có đúng luật không…

Các quy định pháp luật hiện hành về cho vay tiêu dùng đã khá đầy đủ

Cử tri của tỉnh Bạc Liêu mới đây cũng đã kiến nghị Nhà nước có chế tài đối với những công ty tài chính và cho rằng hiện nay các công ty này cho vay không công bố lãi suất rõ ràng.

Trả lời vấn đề này, NHNN cho rằng, hiện nay đã có các quy định của pháp luật về lãi suất cho vay của công ty tài chính.

Cụ thể, Khoản 1, Điều 468, Bộ Luật Dân sự 2015 quy định: “Lãi suất vay do các bên thỏa thuận. Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Căn cứ tình hình thực tế và theo đề xuất của Chính phủ, Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh mức lãi suất nói trên và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực”.

Khoản 2, Điều 91 Luật các tổ chức tín dụng quy định: “Tổ chức tín dụng và khách hàng có quyền thỏa thuận về lãi suất cấp tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng theo quy định của pháp luật”.

Căn cứ quy định nêu trên, tổ chức tín dụng (TCTD), trong đó có công ty tài chính có quyền thỏa thuận lãi suất cấp tín dụng theo quy định tại Luật Các TCTD. Hay nói cách khác, quan hệ cho vay giữa TCTD nói chung và khách hàng (người dân) không chịu sự điều chỉnh về mức lãi suất nêu tại Khoản 1, Điều 468, Bộ luật Dân sự.

Căn cứ quy định của Luật các TCTD và các quy định có liên quan, NHNN đã ban hành quy định về hoạt động cho vay của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng (Thông tư số 39/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016) và quy định cho vay tiêu dùng của công ty tài chính (Thông tư số 43/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016), trong đó có các quy định:

TCTD và khách hàng thỏa thuận về lãi suất cho vay theo cung cầu vốn thị trường, nhu cầu vay vốn và mức độ tín nhiệm của khách hàng, trừ trường hợp NHNN có quy định về lãi suất cho vay tối đa. (Khoản 1, Điều 13 Thông tư 39/2016/TT-NHNN);

Lãi suất cho vay tiêu dùng của công ty tài chính thực hiện theo quy định của NHNN về hoạt động cho vay của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng. (Khoản 1, Điều 9 Thông tư số 43/2016/TT-NHNN).

Như vậy, lãi suất cho vay do TCTD nói chung và công ty tài chính nói riêng (bên cho vay) và khách hàng (bên vay) thỏa thuận dựa trên các yếu tố: cung cầu vốn thị trường, nhu cầu vay vốn và mức độ tín nhiệm của khách hàng.

TCTD và khách hàng vay phải chấp hành

NHNN cũng cho biết, để đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động cho vay, trả nợ, Thông tư 39 và Thông tư 43 đã quy định cụ thể trách nhiệm của TCTD nói chung và công ty tài chính nói riêng như:

Minh bạch trong hoạt động cho vay, lãi suất cho vay đối với trường hợp áp dụng lãi suất cho vay có điều chỉnh; lãi suất áp dụng đối với dư nợ gốc bị quá hạn; lãi suất áp dụng đối với lãi chậm trả; phương pháp tính lãi tiền vay; loại phí và mức phí áp dụng đối với khoản vay; các tiêu chí xác định khách hàng vay vốn theo lãi suất cho vay.

Thỏa thuận cho vay phải có nội dung thỏa thuận về mức lãi suất cho vay và phương pháp tính lãi đối với khoản vay.

Đối với hoạt động cho vay tiêu dùng của công ty tài chính tiêu dùng, Thông tư 43 còn quy định cụ thể các nội dung như: Phải cung cấp cho khách hàng dự thảo hợp đồng cho vay tiêu dùng để khách hàng xem xét, quyết định trước khi ký; Giải thích chính xác, đầy đủ, trung thực các nội dung cụ thể hợp đồng cho vay tiêu dùng khi có yêu cầu của khách hàng; Niêm yết công khai hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung về cho vay tiêu dùng tại trụ sở, điểm giới thiệu dịch vụ và đăng tải trên trang thông tin điện tử của công ty tài chính; Cung cấp đầy đủ thông tin về hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung cho khách hàng biết trước khi ký kết hợp đồng cho vay tiêu dùng và có xác nhận của khách hàng về việc đã được công ty tài chính cung cấp đầy đủ thông tin.

Công ty tài chính phải ban hành quy định về mức lãi suất cho vay cao nhất, mức lãi suất cho vay thấp nhất đối với từng sản phẩm cho vay tiêu dùng để áp dụng thống nhất và gửi NHNN; Trách nhiệm của các công ty tài chính trong việc thẩm định, quyết định cho vay, kiểm tra sử dụng tiền vay và phải công khai, minh bạch hoạt động cho vay để bảo vệ quyền lợi của khách hàng, nhất là khách hàng có ít kiến thức về cho vay tiêu dùng.

Quy định nội bộ về cho vay tiêu dùng của công ty tài chính phải có nội dung: (i) Biện pháp đôn đốc, thu hồi nợ phù hợp với đặc thù của khách hàng và quy định của pháp luật, trong đó thời gian nhắc nợ do các bên thỏa thuận trong hợp đồng nhưng phải trong khoảng thời gian từ 7 giờ đến 21 giờ và không bao gồm biện pháp đe dọa đối với khách hàng; (ii) Bộ phận chuyên trách và phương thức tiếp nhận, xử lý góp ý, phản ánh, khiếu nại của khách hàng.

Với các quy định nêu trên, các khoản lãi suất, khoản vay, điều kiện vay trên hợp đồng đều được thông tin một cách minh bạch nhằm bảo về quyền lợi của khách hàng vay.

Như vậy, Thông tư số 39 và Thông tư số 43 đã quy định rõ trách nhiệm của các TCTD, công ty tài chính trong việc công khai, minh bạch hoạt động cho vay nói chung và cho vay tiêu dùng nói riêng để bảo vệ quyền lợi của khách hàng vay, nhất là khách hàng có ít kiến thức về cho vay tiêu dùng.

NHNN cho biết, thời gian qua, thông qua hoạt động quản lý nhà nước, cơ quan này thường xuyên thanh tra, giám sát chặt chẽ hoạt động cho vay nói chung và cho vay tiêu dùng nói riêng của các TCTD và công ty tài chính, bảo đảm hoạt động cho vay tuân thủ đúng các quy định của pháp luật. Đồng thời, NHNN đã chỉ đạo các TCTD, trong đó có các công ty tài chính cân đối nguồn vốn, tiết giảm chi phí tạo điều kiện giảm lãi suất cho vay; khuyến nghị các TCTD rà soát, xem xét giảm lãi suất các khoản cho vay tiêu dùng phù hợp với điều kiện cụ thể, góp phần hỗ trợ khách hàng.

"Ngân hàng nhà nước sẽ tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động cho vay nói chung và hoạt động cho vay tiêu dùng nói riêng của các công ty tài chính để đảm bảo hoạt động cho vay được thực hiện minh bạch, công khai và đúng quy định của pháp luật" - NHNN nhấn mạnh.

Với phương châm lời nói đi liền với hành động, mới đây, ngày 15/5, NHNN đã có văn bản yêu cầu các Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (gọi tắt là TCTD) chấn chỉnh hoạt động cho vay tiêu dùng, cho vay phục vụ đời sống tại các TCTD.

Theo NHNN, để ngăn ngừa hành vi gian lận, vi phạm các quy định của pháp luật về cho vay tiêu dùng, cho vay phục vụ đời sống, bảo đảm quyền lợi hợp của các khách hàng, bảo đảm an toàn trong hoạt động cho vay, phát hành sử dụng thẻ tín dụng của các TCTD, Thống đốc NHNN yêu cầu các TCTD thực hiện nghiêm việc rà soát các quy định nội bộ, đảm bảo ban hành đầy đủ theo đúng quy định của pháp luật, đặc biệt các quy định nội bộ về cho vay phục vụ đời sống, cho vay tiêu dùng, quản lý tiền vay, phát hành và cung ứng dịch vụ thanh toán thẻ tín dụng phù hợp với đặc điểm hoạt động kinh doanh của TCTD theo đúng quy định...

Thống đốc cũng yêu cầu các TCTD chấp hành nghiêm chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật về cho vay phục vụ đời sống, cho vay tiêu dùng, phát hành thẻ tín dụng, đặc biệt là các quy định về lãi suất, phí liên quan đến hoạt động cho vay; nguyên tắc, phương pháp tính lãi và phí, minh bạch lãi suất cấp tín dụng.

Theo Thời báo Ngân hàng