Có lẽ nhiều người sẽ ngạc nhiên khi câu trả lời là không có ai được lợi, nếu không muốn nói thẳng là nhà đầu tư sẽ bị thiệt khi phải nhận cổ tức bằng cổ phiếu. Vấn đề lại không riêng với nhà đầu tư? Tại sao họ vẫn chấp nhận mua cổ phiếu không cổ tức? Liệu so với các doanh nghiệp thực hiện chi trả cổ tức thì cổ phiếu của các công ty này có kém hấp dẫn hơn chăng?

Về bản chất, cổ tức bằng cổ phiếu (hoặc thưởng bằng cổ phiếu) chính là nghiệp vụ chia tách cổ phiếu và nó không hề phát sinh bất kỳ dòng tiền mới nào giúp doanh nghiệp (DN) gia tăng nội lực của mình.

Giả sử một DN công bố chia cổ tức bằng cổ phiếu tỷ lệ 10% với giá thị trường đang là 20,000 đồng/cp. Như vậy, mỗi một cổ phiếu cũ với giá 20,000 đồng/cp sẽ được tách thành 1.1 cổ phiếu mới với giá thị trường thấp hơn là 18,200 đồng/cp do pha loãng.

Nói một cách nôm na, nếu nhà đầu tư sẵn có 100 cái bánh lớn, thì anh ta sẽ nhận được 110 cái bánh nhỏ hơn sau khi chia cổ tức (thể hiện sự pha loãng về giá trị). Theo đó, tổng giá trị không hề thay đổi trong khi số lượng bánh thì tăng lên khiến giá của mỗi cái bánh giảm đi– đây là câu chuyện của vấn đề pha loãng.

Do đó, khi công ty chia cổ tức bằng cổ phiếu thì lượng vốn chủ sở hữu không hề thay đổi. Thay vào đó, chỉ có các khoản mục nhỏ ở trong vốn chủ sở hữu là thay đổi – thông thường là khoản mục lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, thặng dư vốn cổ phần hoặc các quỹ sẽ giảm đi để bù đắp cho phần vốn điều lệtăng lên tương ứng. Hay nói một cách khác, khi chia cổ tức bằng cổ phiếu, công ty không hề tạo thêm bất kỳ giá trị vật chất nào cho cổ đông, mà thực chất chỉ là tăng giảm đối ứng về sổ sách giữa các khoản mục.
 
Nhiều người vẫn lầm tưởng cho rằng cổ tức là thu nhập duy nhất mà nhà đầu tư có thể nhận được. Thực tế, tổng sinh lợi của việc nắm giữ một cổ phiếu bao gồm hai phần: cổ tức và phần thặng dư vốn tức chênh lệch giữa giá bán và giá mua.

Từ đây sinh ra hai khái niệm: cổ phần thu nhập và cổ phần tăng trưởng. Với cổ phần thu nhập thì nhà đầu tư chủ yếu kỳ vọng vào dòng cổ tức sẽ nhận được, nghĩa là phần lớn thu nhập là thu nhập do cổ tức mang lại. Ngược lại với cổ phần tăng trưởng, nhà đầu tư nắm giữ cổ phần tăng trưởng chủ yếu kỳ vọng vào phần chênh lệch giá mua bán.

 Xét về mức độ rủi ro, thì cổ phần tăng trưởng có phần rủi ro hơn và do đó nhà đầu tư đầu tư vào cổ phần tăng trưởng cũng sẽ thường đòi hỏi một tỷ suất sinh lợi cao hơn. Có một điều mà nhà đầu tư luôn cần ghi nhớ đó là các doanh nghiệp không hề bị bắt buộc phải thực hiện việc chi trả cổ tức. Chính sách cổ tức hoàn toàn linh hoạt phụ thuộc vào quyết định của công ty trong một thời kỳ xác định.

Chính sách chi trả cổ tức ổn định được thực hiện nhằm mục đích giúp doanh nghiêp duy trì vị thế của mình trong ngành bằng cách gia tăng hiệu quả hoạt động và làm hài lòng các cổ đông với khoản cổ tức nhận được hằng năm. Các nhà đầu tư mua cổ phần của các công ty này bởi vì đây thường là những công ty lớn, ổn định và có thương hiệu mạnh.

Hiển nhiên, mặt tốt nhất của cổ tức (tức cổ tức tiền mặt) đó chính là tính thanh khoản rất cao, là lợi nhuận có thể nhận thấy được, chứ không phải là lợi nhuận trên giấy. Tiền mặt trong tay luôn luôn có sự chắc chắn. Ai dám đảm bảo rằng khi toàn bộ lợi nhuận của doanh nghiệp sẽ được tái đầu tư mà không rơi vào túi của các nhà quản trị? Vấn đề chi phí đại diện có thể là một điểm cổ vũ cho nhà đầu tư ưa thích cổ phần được chia cổ tức hơn.

Nếu là  một nhà đầu tư, khi bạn mua cổ phiếu của một công ty nào đó, tức bạn đã trở một trong những đồng sở hữu công ty. Do đó bạn hoàn toàn có quyền đối với tài sản và thu nhập tương lai của nó, tương ứng với tỷ lệ vốn góp với bạn. Qúa nhiều nhà đầu tư đã quên mất rằng họ không chỉ mua công cụ tài chính mà họ đang đầu tư vào công ty.

Do vậy, là nhà đầu tư thông minh, bạn hãy tự hỏi chính mình: Cách sử dụng tốt nhất thu nhập của doanh nghiệp hiện nay là gì? Tự bản thân mình có khả năng sử dụng cổ tức để tái đầu tư mang lại tỷ suất sinh lợi cao hơn so với trường hợp công ty thực hiện tái đầu tư hết tất cả các thu nhập hay không? Câu trả lời hẳn nhiên là sẽ khác nhau giữa nhà đầu tư này với nhà đầu tư khác, giữa công ty này với công ty khác.

Không ai có thể kết luận rằng: cổ phiếu không cổ tức kém hấp dẫn hơn cổ phiếu được chia cổ tức. Vấn đề chỉ đơn giản là khẩu vị của từng nhà đầu tư. Việc sở hữu một cổ phần không cổ tức vẫn có những lợi thế riêng của nó. 

Mai An