Năm 2022, số trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn ước khoảng 266.000 tỷ đồng, tăng 39% so với năm 2020, buộc doanh nghiệp phải tăng phát hành để quay vòng vốn.

Quy định siết thặt, doanh nghiệp vẫn sẽ đẩy mạnh phát hành

Báo cáo thị trường trái phiếu mới đây của SSI nhận định, năm 2022, thị trường trái phiếu vẫn tăng mạnh do cung cầu dự kiến tăng tốt, bất chấp mặt bằng lãi suất trái phiếu doanh nghiệp có thể sẽ tăng lên theo mặt bằng lãi suất tiết kiệm.

Chênh lệch giữa lãi suất tiền gửi ngân hàng và lãi suất trái phiếu doanh nghiệp cao vẫn khiến nhu cầu đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của người dân tăng mạnh.

Về phía doanh nghiệp phát hành, năm 2022, số trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn ước khoảng 266.000 tỷ đồng, tăng 39% so với năm 2020 và chiếm khoảng 19% lượng trái phiếu doanh nghiệp lưu hành. Nhu cầu phát hành để đảm bảo vòng quay vốn của các doanh nghiệp khá cao.

Ngoài ra, hoạt động sản xuất, kinh doanh được kỳ vọng sẽ sôi động hơn khi nền kinh tế đang mở cửa trở lại sau đại dịch cũng là yếu tố kích thích doanh nghiệp đẩy mạnh phát hành trái phiếu doanh nghiệp năm nay.

Hiện Bộ Tài chính đang lấy ý kiến Dự thảo sửa đổi Nghị định 153/2020/NĐ-CP đối với phát hành trái phiếu riêng lẻ trong đó có đưa ra nhiều quy định có thể tác động mạnh đến thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Cụ thể, Dự thảo bổ sung các yêu cầu: Doanh nghiệp không được phát hành trái phiếu để góp vốn dưới mọi hình thức, mua cổ phần, mua trái phiếu của doanh nghiệp khác, hoặc cho doanh nghiệp khác vay vốn; Trường hợp phát hiện doanh nghiệp phát hành sử dụng tiền thu từ phát hành trái phiếu không đúng mục đích tại phương án phát hành trái phiếu hoặc cam kết với nhà đầu tư thì nhà đầu tư yêu cầu doanh nghiệp phát hành trái phiếu mua lại trái phiếu trước hạn; Yêu cầu có xếp hạng tín nhiệm đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu và trái phiếu phát hành trong trường hợp phát hành trái phiếu cho NĐT chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân, phát hành trái phiếu không có tài sản đảm bảo, không có bảo lãnh thanh toán, doanh nghiệp phát hành có kết quả kinh doanh của năm liên trước năm phát hành lỗ hoặc có lỗ lũy kế tính đến năm phát hành.

Các quy định trên nếu có hiệu lực sẽ giảm bớt đáng kể cơ hội huy động vốn trái phiếu của các doanh nghiệp. Ngoài ra, việc siết cứng quy định về mục đích phát hành với dòng vốn trái phiếu (thường dài 3-5 năm) cũng có thể khiến doanh nghiệp phải cân nhắc lại về kênh gọi vốn này.

Trong khi đó, vai trò của các ngân hàng sẽ tiếp tục thu hẹp Thông tư 16/2021/TT-NHNN quy định việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua, bán trái phiếu doanh nghiệp đã chính thức có hiệu lực từ 15/01/2022

Lãi suất trái phiếu doanh nghiệp đã chạm đáy, ngân hàng nào ôm trái phiếu lớn nhất?

Theo nhận định của SSI, lợi suất trái phiếu doanh nghiệp có thể đã tạo đáy trong năm 2021 và nhích tăng trong năm 2022 theo mặt bằng lãi suất huy động. Hiện tại, hơn 70% trái phiếu doanh nghiệp phát hành có lãi suất thả nổi.

Bên cạnh đó, xu hướng tăng lãi suất điều hành của các ngân hàng Trung ương lớn và áp lực lạm phát trên thế giới có thể tác động đến tâm lý nhà đầu tư, làm tăng kỳ vọng lãi suất với các đợt phát hành trái phiếu mới.

Năm 2021, các doanh nghiệp phát hành tổng cộng 722.700 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp, tăng 56% so với năm 2020. Số trái phiếu doanh nghiệp phát hành ròng 2021 (lượng phát hành trừ đi lượng đáo hạn và mua lại trước hạn) ước tính là 438.000 tỷ đồng, tăng 63% so với lượng phát hành ròng 2020. Tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp lưu hành tại cuối 2021 ước tính khoảng 1,39 triệu tỷ đồng, tương đương tốc độ tăng trưởng bình quân 46%/năm trong giai đoạn từ 2017-2021. Quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng mạnh từ 4,93% GDP (2017) lên tới 16,6% GDP (2021).

Dù kênh tín dụng vẫn là kênh huy động vốn chính của các doanh nghiệp, nhưng kênh chứng khoán đang tăng tốc mạnh mẽ, quy mô thị trường cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp tăng nhanh từ mức 68% (2020) lên mức tương đương 88% (2021) so với tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế. Sự tăng trưởng này phù hợp với định hướng phát triển thị trường vốn, giảm sự phụ thuộc của doanh nghiệp vào tín dụng ngân hàng của cơ quan quản lý.

Trên thị trường sơ cấp, các Ngân hàng và công ty chứng khoán vẫn là những nhà đầu tư lớn nhất khi mua tổng cộng 373.000 tỷ đồng – chiếm 52% tổng trái phiếu doanh nghiệp phát hành năm 2021. Trong đó, 2 nhóm nhà đầu tư này mua 154.000 tỷ đồng, chiếm 68% trái phiếu ngân hàng phát hành (tập trung vào các trái phiếu kỳ hạn ngắn 1-4 năm) và 153 nghìn tỷ đồng, chiếm 48% trái phiếu bất động sản phát hành.

Trong phạm vi 15 ngân hàng thương mại mà SSI theo dõi với tổng dư nợ tín dụng chiếm khoảng 75% thị phần tín dụng toàn hệ thống (không tính Agribank) thì dư nợ trái phiếu mà các tổ chức tín dụng này nắm giữ đến cuối năm 2021 là 214.000 tỷ đồng, tăng 17% so với cuối năm 2020. Tỷ trọng bình quân đầu tư trái phiếu doanh nghiệp trong tổng tín dụng của các ngân hàng thương mại này giữ nguyên ở mức 3,1%.

Các ngân hàng thương mại sở hữu lượng trái phiếu doanh nghiệp lớn nhất tại cuối năm 2020 là TCB, MBB, VPB, TPB. Xét riêng các trái phiếu doanh nghiệp phi ngân hàng, dù số dư trái phiếu mà các ngân hàng thương mại nắm giữ vẫn tăng lên nhưng tốc độ tăng thấp hơn nhiều quy mô thị trường trái phiếu nên tỷ trọng trái phiếu doanh nghiệp nắm giữ bởi các ngân hàng thương mại liên tục giảm từ 71% (2018) xuống 25% (2021).

Sự thu hẹp vai trò của các ngân hàng ở cả khía cạnh tổ chức phát hành và nhà đầu tư trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp cho thấy sự tăng trưởng thực chất của thị trường này với định hướng dần trở thành kênh dẫn vốn trung và dài hạn thay thế cho kênh tín dụng.

Tác giả: T.L