Bộ Công thương cho biết, trong quá trình xây dựng Nghị định thay thế các Nghị định về kinh doanh xăng dầu, Bộ đã nhận được nhiều ý kiến góp ý của các Bộ, ngành, doanh nghiệp, hiệp hội xăng dầu.

Bên cạnh đa số ý kiến thống nhất với nội dung dự thảo Nghị định, vẫn còn một số nội dung mang tính quan điểm trong đó liên quan đến điều hành giá xăng dầu.

Xăng dầu là một trong 9 loại hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá thuộc Danh mục hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá theo quy định tại Luật Giá nên cần có cơ chế quản lý.

Theo đề xuất hiện nay, Nhà nước công bố công thức tính, giá sản phẩm xăng dầu thế giới bình quân 7 ngày/lần và chi phí kinh doanh định mức, lợi nhuận định mức, các chi phí về thuế. 

Thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu căn cứ các yếu tố đầu vào do Nhà nước công bố tự tính toán và công bố giá bán xăng dầu trên thị trường. Giá bán lẻ xăng dầu của thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu trên thị trường không được vượt quá giá được tính toán theo công thức quy định.

Nhưng, qua quá trình lấy ý kiến về dự thảo Nghị định còn có ý kiến khác. Đại diện Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam (Vinpa) và một số thương nhân đề xuất nội dung nguyên tắc điều chỉnh giá bán xăng dầu theo hướng: Nhà nước công bố công thức tính giá, mức giá tham chiếu quốc tế và premium bình quân; không công bố chi phí kinh doanh và lợi nhuận định mức.

Căn cứ công thức tính giá và mức giá tham chiếu nhà nước công bố, thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu và thương nhân phân phối xăng dầu quyết định giá bán buôn, giá bán lẻ và thời điểm điều chỉnh giá theo cơ chế thị trường. 

Thương nhân kinh doanh xăng dầu có trách nhiệm làm thủ tục kê khai và công bố giá do mình quyết định theo quy định của pháp luật. Trường hợp thị trường xăng dầu diễn biến bất ổn, có quyết định bình ổn giá thì thực hiện theo nguyên tắc điều chỉnh giá xăng dầu như quy định tại dự thảo Nghị định.

Theo Bộ Công thương, phương án của đại diện Vinpa một số doanh nghiệp đề xuất có ưu điểm là giúip doanh nghiệp hoàn toàn được chủ động quyết định giá bán xăng dầu và sát hơn với Luật Giá năm 2023.

Tuy nhiên nhược điểm của phương án này làm chi phí của các doanh nghiệp khác nhau, dẫn tới giá bán xăng dầu tại các khu vực khác nhau sẽ khác nhau, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa chi phí sẽ tăng cao gây khó khăn cho người dân tại khu vực này; nhà nước không có công cụ kiểm soát và có thể dẫn tới thiếu hụt, đứt gẫy nguồn cung và hiện tượng thiếu hàng, sốt giá ở vùng sâu, vùng xa.

Còn phương án theo dự thảo Nghị định được Bộ Công thương đánh giá có ưu điểm là Nhà nước duy trì được công cụ kiểm soát giá xăng dầu, qua đó giám sát được nguồn cung. 

Ngược lại, phương án này có nhược điểm là sẽ làm cho giá xăng dầu chưa sát với Luật Giá do còn kiểm soát giá bán xăng dầu thông qua giá trần. Doanh nghiệp chưa hoàn toàn được chủ động quyết định giá theo cơ chế thị trường.

"Điều hành giá xăng dầu theo cơ chế thị trường là vấn đề lớn, hơn thế, đây là mặt hàng nhạy cảm, ảnh hưởng tới an ninh kinh tế, an ninh năng lượng. Vì thế, đề xuất của Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam và một số thương nhân cần được xem xét kỹ lưỡng và có lộ trình thực hiện", Bộ Công thương nêu quan điểm.

Nội dung của Dự thảo Nghị định mặc dù vẫn giữ công cụ để kiểm soát về giá nhưng để tiến thêm một bước hướng tới lộ trình thị trường hóa hoàn toàn đối với giá bán xăng dầu trong nước trong tương lai, dự thảo Nghị định dự kiến: chỉ công bố giá sản phẩm xăng dầu thế giới đối với 02 mặt hàng xăng, dầu điêzen tiêu dùng phổ biến trên thị trường (mặt hàng xăng RON95-III, dầu điêzen 0,05S) thay vì công bố giá của 5 mặt hàng như hiện nay.

Mặt hàng xăng RON95-III, dầu điêzen DO 0,05S-II có tỷ trọng tiêu thụ lớn, là mặt hàng xăng, dầu tiêu dùng phổ biến trên thị trường, ảnh hưởng tới đa số người tiêu dùng nên Nhà nước cần tiếp tục công bố giá thế giới, các yếu tố đầu vào để doanh nghiệp thực hiện tính toán và công bố theo công thức.

Còn lại các mặt hàng xăng E5 RON 92 và dầu mazut, dầu hỏa có tỷ trọng tiêu thụ không lớn nên có thể để doanh nghiệp chủ động công bố tại kỳ điều chỉnh giá và quyết định giá bán trên thị trường.

Các thương nhân công bố giá xăng dầu phải thực hiện kê khai giá theo quy định, trường hợp tăng giá bất hợp lý sẽ bị cơ quan nhà nước có thẩm quyền kiểm tra, xử lý.

Bộ Công thương dự kiến trình Chính phủ 2 phương án: Phương án 1: giữ nguyên như dự thảo Nghị định và phương án 2 theo phương án đề xuất của Hiệp hội và đại diện một số doanh nghiệp. 

Tác giả: Thế Hải