Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh điều này khi giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội liên quan đến thị trường xăng, dầu, trong phiên thảo luận hội trường sáng 28/10, tại Kỳ họp thứ 4.

Thiếu hàng cục bộ là đáng tiếc, bất thường

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, ở nước ta, cung cứng kinh doanh xăng dầu giao cho 7 bộ, ngành, cơ quan chức năng và chính quyền 63 tỉnh, thành và muốn làm tốt cần phải hợp tác chặt chẽ, nhuần nhuyễn, hiệu quả, nhất là trong bối cảnh thị trường trong nước và quốc tế có sự dị biệt vừa qua.

Bộ Công Thương được giao lập kế hoạch, tạo nguồn cung ứng, cùng chính quyền địa phương quản lý hệ thống kinh doanh xăng dầu. Tuy nhiên, ngành Công Thương cần sự giúp đỡ của NHNN, hệ thống các ngân hàng thương mại cho vay, bảo lãnh tín dụng cho DN kinh doanh xăng dầu.

Để DN có thể tồn tại được, cưu mang hệ thống đại lý, cơ sở bán lẻ, theo ông Nguyễn Hồng Diên,công thức tính giá cơ sở xăng dầu phải được ngành chức năng hướng dẫn, cập nhật, phản ánh đầy đủ, kịp thời các chi phí định mức, chi phí tạo nguồn và chi phí phát sinh thực tế khác để DN trong lúc khó nếu không lãi thì cũng không lỗ, không để đứt gãy hệ thống phân phối.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên báo cáo giải trình một số ý kiến đại biểu Quốc hội liên quan đến xăng, dầu

Còn để xăng dầu đến tay người tiêu dùng một cách thuận lợi thì không chỉ vận hành thông suốt của 34 DN đầu mối, 332 thương nhân phân phối thuộc trách nhiệm cấp phép và quản lý của Bộ Công Thương, mà cần vai trò có tính chất quyết định của 17 nghìn đại lý, cửa hàng bán lẻ kinh doanh xăng dầu do chính quyền các tỉnh, thành phố cấp phép, quản lý.

Bộ trưởng Bộ Công Thương nhấn mạnh, thời gian qua, Quốc hội, Chính phủ, các bộ ngành chức năng và địa phương đã nỗ lực, cố gắng trong quyết sách các chủ trương, trong chỉ đạo điều hành thông qua nhiều công cụ thuế, phí, quỹ bình ổn và cả chính sách xã hội. Vì thế, thị trường xăng dầu nước ta cơ bản ổn định, tổng nguồn luôn không thiếu, giá cả hợp lý và luôn ở nhóm nước có giá bán lẻ thấp nhất trong khu vực và thế giới.

“Tuy nhiên, để xảy ra hiện tượng thiếu hàng cục bộ ở hệ thống phân phối và cửa hàng bán lẻ ở TP.HCM và một số tỉnh phía Nam là rất đáng tiếc và bất thường” – ông Nguyễn Hồng Diên nói.

Bởi, theo ông, dù hoàn cảnh khó khăn giống nhau thì phần lớn các tỉnh, thành, nhất là ở phía Bắc và miền Trung không xảy ra hiện tượng đó. Chưa kể đầu tháng 10 cả nước còn 3 triệu m3, kể cả dự trữ thương mại, sản xuất trong nước và nhập khẩu trong kỳ của 34 DN đầu mối thì đủ ngồn cung cho đến gần tháng 11; chưa kể nhà máy sản xuất tiếp, DN nhập khẩu tiếp theo kế hoạch.

Nguyên nhân do đâu?

Ngoài nguyên nhân khách quan của thế giới là đứt gãy nguồn cung, khủng hoảng năng lượng, lạm phát tăng cao... thì nguyên nhân chủ quan là DN kinh doanh xăng dầu rất khó tiếp cận vốn, bảo lãnh tín dụng của ngân hàng. Trong bối cảnh khan hàng, nhiều chi phí phát sinh, nhiều định mức lỗi thời nhưng chưa được cập nhật kịp thời, đầy đủ; chưa được phản ánh trong tính giá cơ sở xăng dầu nên DN càng làm thì càng lỗ.

“DN đầu mối, thương nhân phân phối không tự cứu được mình để làm ăn có lãi thì cũng không thể lấy đâu ra chiết khấu cho đại lý và cửa hàng bán lẻ, nên tạo ra sự đứt gãy nhất thời, cục bộ ở khâu bán lẻ một số nơi” – Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nói.

Ngoài ra, tháng 9 và đầu tháng 10, thiên tai, bão lũ trên biển và nhiều vùng miền ảnh hưởng đến chuyến tàu chở xăng dầu cung cấp cho đại lý bán lẻ. Lực lượng chức năng đấu tranh triệt phá chuyên án xăng lậu, xăng giả và thu đến hàng chục nghìn mét khối nên ít nhiều ảnh ưởng phân phối kinh doanh ở một số địa bàn.

Dẫn số liệu cho thấy TPHCM và các tỉnh phía nam có nhiều thương nhân phân phối, chiếm đến 44%, ông Nguyễn Hồng Diên cho biết nhiều thương nhân ký hợp đồng mua hàng của nhiều DN nhưng lại không mua thường xuyên dẫn đến không chủ động được nguồn, khi khan hàng quay lại mua hàng cho hệ thống thì đương nhiên không còn cơ hội nên làm đứt gãy một số nơi.

Cần giúp DN nếu không lãi thì cũng chịu được lúc khó khăn

Đề cập giải pháp, Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết sẽ tập trung chỉ đạo hướng dẫn các DN đầu mối, thương nhân phân phối chia sẻ nguồn cung chi viện cho địa bàn cần ứng cứu; mặt khác động viên, phân giao chỉ tiêu bổ sung cho DN sản xuất, đầu mối nhập khẩu nhằm đảm bảo nguồn cung trong mọi tình huống.

Bên cạnh đó phối hợp, tăng cường kiểm tra, giám sát toàn hệ thống kinh doanh xăng dầu, cương quyết xử lý nghiêm vi phạm, kể cả rút giấy phép vĩnh viễn với DN vi phạm nhiều lần.

Bô cũng sẽ phối hợp với NHNN tháo gỡ khó khăn cho DN tiếp cận nguồn vốn, bảo lãnh tín dụng – đây là điều kiện tiên quyết để DN có thể tồn tại, phát huy vai trò cung ứng mặt hàng đặc biệt này.

Để DN không lỗ, hoặc trong khả năng chịu được ở thời điểm thị trường dị biệt, Bộ Công Thương phối hợp các bộ ngành tham mưu Quốc hội, Chính phủ cùng cơ quan chức năng sử dụng công cụ thuế, phí, quỹ bình ổn và chính sách an sinh khi cần thiết để điều hành phù hợp, đáp ứng ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, ổn định an sinh xã hội.

Ông Nguyễn Hồng Diên cũng nhấn mạnh việc khẩn trương rà soát chi phí định mức, chi phí tạo nguồn, chi phí phát sinh thực tế khác vào công thức tính giá cơ sở xăng dầu.

Ngoài ra sẽ triển khai phần mềm quản lý phân phối kinh doanh xăng dầu từ Bộ đến thương nhân phân phối; từ chính quyền các tỉnh, thành đến 17 nghìn đại lý, cửa hàng bán lẻ nhằm đảm bảo khách quan, chính xác, minh bạch, kịp thời; đồng thời rà soát, đề xuất sửa đổi cơ chế chính sách trong sản xuất kinh doanh và dự trữ xăng dầu để “lấp đầy lỗ hổng”, lược bỏ chồng chéo trong quản lý./.

Tác giả: Ngọc Thành