Nhiều bất cập

Điều nổi cộm trong số những bất cập của c�c quỹ n�y l� ch�ng vẫn c� thể đang được hưởng nguồn ng�n s�ch nh� nước (NSNN) nhưng lại nằm ngo�i cơ chế quản l� NSNN. Tư c�ch ph�p nh�n của c�c quỹ n�y cũng kh�ng r� r�ng, kh�ng phải l� cơ quan nh� nước thụ hưởng ng�n s�ch thuần t�y, cũng kh�ng phải l� đơn vị sự nghiệp c�ng lập, v� c�ng kh�ng phải l� một doanh nghiệp.

Việt Nam đang c� tr�n 70 quỹ t�i ch�nh ngo�i ng�n s�ch. Ảnh: TL

�

Tư c�ch “đầu Ng� m�nh Sở” như thế n�y l�m cho c�c quỹ rơi v�o v�ng x�m giao thoa giữa c�c chế t�i ph�p luật c� li�n quan, đồng nghĩa với việc ch�ng kh�ng thực sự chịu sự gi�m s�t, quản l� của một cơ quan hữu tr�ch n�o, v� c�c hoạt động của ch�ng trở n�n “u u minh minh” trong con mắt của bất cứ ai, kể cả th�nh vi�n đ�ng g�p, trừ những người quản l� trực tiếp quỹ.

Hậu quả của t�nh trạng n�y l� sự yếu k�m về hiệu quả hoạt động, khả năng bị lạm dụng, tham nhũng cao, v� sự bất b�nh của những th�nh vi�n nhiều khi phải tham gia bắt buộc m� kh�ng thấy r� lợi �ch mang lại...

Cần t�ch bạch c�ng - tư

H�y lấy trường hợp Quỹ Hỗ trợ ph�t triển du lịch đang được đề xuất hiện nay để ph�n t�ch s�u hơn. Theo đề xuất, Quỹ Hỗ trợ ph�t triển du lịch sẽ được h�nh th�nh từ vốn điều lệ do Nh� nước cấp, vốn t�i trợ, đ�ng g�p tự nguyện, hợp ph�p của doanh nghiệp, tổ chức, c� nh�n trong v� ngo�i nước c�ng c�c nguồn thu hợp ph�p kh�c.

Mục đ�ch của quỹ l� để x�c tiến du lịch; hỗ trợ nghi�n cứu thị trường v� ph�t triển sản phẩm; hỗ trợ đ�o tạo, bồi dưỡng, ph�t triển nguồn nh�n lực du lịch; hỗ trợ hoạt động truyền th�ng trong cộng đồng.

Về vốn, c� � kiến đề xuất rằng doanh nghiệp kinh doanh du lịch phải c� tr�ch nhiệm đ�ng g�p quỹ v� tr�n thực tế để khuyến kh�ch doanh nghiệp tự nguyện đ�ng g�p l� kh� khả thi nếu kh�ng gắn với những quyền lợi nhất định. Ngo�i ra, cũng c� đề nghị cần bổ sung nguồn thu cho quỹ từ đ�ng g�p (bắt buộc?) của kh�ch du lịch v� c�c đơn vị lữ h�nh, vận chuyển sẽ thu hộ. Để tr�nh t�nh trạng sử dụng tiền bất minh, kh�ng hiệu quả th� người ta cũng đề xuất đại diện doanh nghiệp đ�ng g�p v�o quỹ phải (được) tham gia v�o quỹ.

X�t về chức năng v� mục đ�ch hoạt động như n�u tr�n, r� r�ng ho�n to�n c� thể ph�n định rạch r�i đ�u l� tr�ch nhiệm (v� tiền) của Nh� nước, đ�u l� của tư nh�n (c�c doanh nghiệp th�nh vi�n). Nếu Nh� nước muốn x�c tiến, hỗ trợ ng�nh du lịch th� c� thể xuất NSNN, v� hoạt động chi ng�n s�ch n�y phải được lập kế hoạch, ph� duyệt, v� gi�m s�t bởi c�c cơ quan chức năng như với mọi hoạt động chi sử dụng NSNN kh�c. Tất nhi�n l� nguồn kinh ph� n�y c� thể l� kh�ng đủ cho mục đ�ch n�y, nhưng đ�y l� điều đương nhi�n, v� việc ti�u tiền m� kh�ng cần phải đổi lấy hiệu quả (v� cũng l� một thứ kh� đo lường t�ch bạch) th� sẽ kh�ng bao giờ c� điểm dừng.

Muốn c� th�m tiền để tiến h�nh c�c hoạt động c� c�ng mục đ�ch th� h�y để cho khu vực tư nh�n (doanh nghiệp) g�nh v�c tr�ch nhiệm n�y. Hiện ng�nh du lịch đ� c� Hiệp hội Du lịch Việt Nam. Nếu đ�ng t�nh chất l� một hiệp hội với sự tham gia tự nguyện, d�n chủ, b�nh đẳng, với t�n chỉ v� mục đ�ch th�c đẩy sự ph�t triển ng�nh du lịch Việt Nam, th� c�c th�nh vi�n của hiệp hội c� thể bỏ phiếu quyết định c� n�n th�nh lập quỹ hỗ trợ doanh nghiệp n�y hay kh�ng, đ�ng g�p bao nhi�u, huy động nguồn thu kh�c từ đ�u, quản l� như thế n�o, cho mục đ�ch g�...

N�i c�ch kh�c, việc th�nh lập v� tham gia đ�ng g�p quỹ hỗ trợ doanh nghiệp kh�ng n�n, kh�ng cần phải được luật h�a, lồng gh�p với Luật Du lịch (sửa đổi) - dự kiến sẽ được Quốc hội xem x�t th�ng qua tại kỳ họp đang diễn ra v� mang t�nh bắt buộc (phải th�nh lập). Nếu c�c hội vi�n nhất tr� th�nh lập v� đ�ng g�p th� l�c n�y hoạt động của quỹ hỗ trợ du lịch sẽ được coi như c�c hoạt động nghiệp vụ c� thu - chi th�ng thường kh�c của Hiệp hội Du lịch Việt Nam v� sẽ chịu sự quản l� thống nhất của những quy định ph�p luật hiện tại li�n quan đến c�c hiệp hội nghề nghiệp n�i chung v� của Hiệp hội Du lịch Việt Nam n�i ri�ng.
Nếu thấy c�c quy định ph�p luật li�n quan đến c�c quỹ được tạo ra bởi c�c hiệp hội ng�nh nghề, tổ chức phi ch�nh phủ n�i chung c�n bất cập th� cần phải sửa đổi, bổ sung những quy định n�y, thay v� “may đo” ri�ng cho mỗi loại quỹ một cơ chế quản l� ri�ng, d� l� gắn với một luật cụ thể n�o đ� như Luật Du lịch chăng nữa.

Về l�u d�i, Nh� nước cần chấm dứt bảo trợ, cấp kinh ph� cho c�c tổ chức hiệp hội, để sự h�nh th�nh v� hoạt động của ch�ng thuần t�y l� xuất ph�t từ động cơ tự nguyện li�n kết với nhau để c�ng đạt mục đ�ch chung n�o đ�, tr�n cơ sở kinh ph� tự đ�ng g�p hoặc từ c�c hoạt động g�y quỹ kh�c nhưng kh�ng được trực tiếp v� gi�n tiếp c� nguồn gốc từ ng�n s�ch (chẳng hạn như với quỹ hỗ trợ du lịch, c� đề xuất d�ng nguồn thu từ lệ ph�, thị thực nhập cảnh... Đ�y ch�nh l� nguồn thu c� t�nh chất ng�n s�ch).

Tr�n cơ sở tự nguyện

Từ sự ph�n t�ch tr�n sẽ thấy đề xuất doanh nghiệp kinh doanh du lịch phải c� tr�ch nhiệm đ�ng g�p quỹ chỉ n�n được thực hiện với một số điều kiện, v� dụ như doanh nghiệp tự nguyện tham gia Hiệp hội Du lịch Việt Nam, v� c�c th�nh vi�n kh�c của hiệp hội nhất tr� th�nh lập quỹ hỗ trợ du lịch. Ngược lại, doanh nghiệp đang l� th�nh vi�n, c� quyền từ chối đ�ng g�p quỹ (bằng c�ch r�t khỏi hiệp hội), nếu họ kh�ng thấy quỹ n�y ph� hợp v� cần thiết. Như thế, c�c doanh nghiệp du lịch kh�ng tham gia hiệp hội th� sẽ kh�ng phải đ�ng g�p bắt buộc cho quỹ n�y.

Với c�ng logic, đề xuất bổ sung nguồn thu cho quỹ từ đ�ng g�p (bắt buộc?) của kh�ch du lịch v� c�c đơn vị lữ h�nh, vận chuyển sẽ thu hộ cũng trở n�n bất hợp l� v�... kh�i h�i! Điều n�y chẳng kh�c g� bắt người ti�u d�ng (tức l� hầu hết mọi người c� mặt tr�n l�nh thổ Việt Nam) phải đ�ng g�p bắt buộc cho Quỹ Bảo vệ quyền lợi người ti�u d�ng (nếu c�), th�ng qua một v�i đầu mối trung gian n�o đ� như doanh nghiệp b�n lẻ.

C�n với đề xuất đại diện doanh nghiệp đ�ng g�p v�o quỹ phải (được) tham gia v�o quỹ cũng trở n�n thừa v� bất khả thi. Thừa v� tr�n danh nghĩa, khi đ� đ�ng g�p v�o quỹ th� cũng c� nghĩa l� doanh nghiệp đ� tham gia v�o quỹ. Nếu muốn n�i rằng doanh nghiệp phải được tham gia v�o c�ng t�c quản l� (thu - chi) của quỹ th� điều n�y trở th�nh bất khả thi v� bộ phận quản l� (chi ti�u) của quỹ chỉ cần l� một phần nhỏ trong danh s�ch th�nh vi�n gồm h�ng trăm, h�ng ng�n v� thậm ch� l� hơn thế c�c doanh nghiệp du lịch. C�c th�nh vi�n hiệp hội c�n c� thể b�y tỏ sự phản đối của m�nh qua l� phiếu bầu nh�n sự, phương hướng v� chất lượng hoạt động của hiệp hội, v� cuối c�ng l� khả năng tự bản th�n chấm dứt tham gia hiệp hội nếu thấy n� kh�ng mang lại kết quả như mong muốn.

M� h�nh c�ng ty đại ch�ng với hội đồng quản trị đại diện c�c cổ đ�ng gi�m s�t ban gi�m đốc c�ng ty l� một minh họa cho thấy c�c mọi doanh nghiệp du lịch th�nh vi�n kh�ng cần, kh�ng thể tham gia c�ng l�c v�o c�ng t�c quản l� quỹ.

Theo TBKTSG