Biến động gần đây trong lĩnh vực ngân hàng của Mỹ và châu Âu đang khiến nhà đầu tư tìm đến đồng yen và trái phiếu chính phủ Nhật Bản (JGB),  trong bối cảnh môi trường lãi suất thấp ở Nhật Bản được coi là nơi “trú ẩn an toàn” trước những rủi ro đang nổi lên ở những nơi khác.

Đồng yen đã tăng giá mạnh nhất trong số 25 loại tiền tệ chính trong Chỉ số tiền tệ Nikkei kể từ cuối tháng 2/2023, ghi nhận mức tăng 3,2% tính đến phiên 23/3. Đồng yen đã có thời điểm chạm mức cao nhất trong một tháng rưỡi, ở mức 130 yen đổi 1 USD trong phiên cuối tuần 24/3.

Sự sụp đổ của ngân hàng Silicon Valley Bank (SVB) và ngân hàng Credit Suisse (Thụy Sỹ) đã làm dấy lên lo ngại về những nguy cơ có thể xảy đến đối với hệ thống ngân hàng. Lãi suất tăng làm xói mòn giá trị các trái phiếu chính phủ kỳ hạn dài mà các ngân hàng đang nắm giữ.

Ngoài ra, việc trái chủ của Credit Suisse có thể mất trắng 17 tỷ USD trái phiếu bổ sung cấp 1 (AT1) sau khi ngân hàng này được ngân hàng lớn nhất Thụy Sỹ UBS mua lại càng làm tăng thêm lo lắng cho các nhà đầu tư. AT1 là loại trái phiếu đặc biệt mang lại cho trái chủ khoản lợi nhuận lớn hơn trái phiếu thông thường. Tuy nhiên, khi doanh nghiệp gặp khó khăn, loại trái phiếu này có thể bị chuyển thành vốn chủ sở hữu (cổ phiếu) nhằm giảm nợ cho doanh nghiệp hoặc có thể bị xóa sổ hoàn toàn.

Khi những lo ngại gia tăng về sự hỗn loạn tài chính lan rộng, nhà đầu tư đang tìm kiếm các tài sản ít có nguy cơ mất giá hơn, trong đó có đồng yen.

Đồng nội tệ Nhật Bản đã giảm giá mạnh trong năm ngoái khi xu hướng thắt chặt chính sách tiền tệ toàn cầu đã nới rộng chênh lệch lãi suất giữa Nhật Bản và các nền kinh tế khác. Tuy nhiên, sự khác biệt về chính sách tiền tệ này dường như là một yếu tố khiến đồng tiền này hồi phục gần đây.

Cam kết đối với chính sách nới lỏng tiền tệ của Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) đã giữ cho lợi suất JGB ổn định hơn so với ở Mỹ hoặc châu Âu. Trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 5 năm có lợi suất tăng từ khoảng 1,2% vào cuối năm 2021 lên mức cao nhất là 4,5% vào cuối năm 2022. Trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn tương đương tăng từ -0,08% lên 0,33%.

Đồng yen đã mạnh lên trong tháng Ba chủ yếu do mối quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài. Giá trị mua ròng JGB trung và dài hạn đạt kỷ lục trong tuần kết thúc ngày 18/3 là 4.000 tỷ yen (31 tỷ USD), theo dữ liệu của Bộ Tài chính Nhật Bản.

Dù vậy, so với diễn biến trong quá khứ, mức tăng giá đồng yen hiện nay không rõ rệt như trong thời kỳ khủng hoảng trước đây. Trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và trận động đất - sóng thần năm 2011, giá trị của đồng yen đã tăng vọt khi thặng dư thương mại lớn của nước này thúc đẩy nhu cầu về tiền tệ trong nền kinh tế thực, cùng với việc doanh nghiệp trong nước sẽ mang doanh thu ở nước ngoài về nước. Đồng yen đạt mức cao nhất sau chiến tranh là 75,32 yen đổi 1 USD vào năm 2011.

Giờ đây, cán cân thương mại của Nhật Bản liên tục chìm trong sắc đỏ - gây áp lực giảm giá lên đồng yen - trong bối cảnh nước này phụ thuộc nhiều hơn vào năng lượng nhập khẩu sau cuộc khủng hoảng hạt nhân năm 2011. Trong khi đó, xuất khẩu cũng suy yếu do khả năng cạnh tranh giảm đi. Và khi các công ty Nhật Bản mở rộng ra nước ngoài, họ có ít lý do hơn để gửi tiền về Nhật Bản.

Chuyên gia Daisuke Karakama tại ngân hàng Mizuho dự đoán, với tình trạng thâm hụt thương mại kinh niên, mức trần của đồng yen sẽ chỉ ở quanh mức 125 yen đổi 1 USD ngay cả khi tình trạng bất ổn tài chính quốc tế gia tăng hơn nữa./.

Tác giả: Mai Ly/Theo Nikkei