Qua kiểm toán hoạt động xây dựng và quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án phân kỳ đầu tư giai đoạn 1 đường giao thông từ Cảng hàng không Thọ Xuân đi Khu kinh tế Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hoá theo hình thức hợp đồng BT (Xây dựng - Chuyển giao) (Dự án), KTNN đánh giá: Việc phối hợp tốt giữa các cơ quan quản lý nhà nước, nhà đầu tư và DN Dự án đã góp phần đẩy nhanh tiến độ, sớm đưa Dự án vào khai thác sử dụng. Tuy nhiên, KTNN cũng kiến nghị, quá trình thực hiện Dự án còn một số hạn chế cần được khắc phục.

Không xác định được nguồn vốn thanh toán, phê duyệt dự toán còn sai sót

Theo kết quả kiểm toán, nguồn vốn đầu tư thực hiện Dự án đến 30/9/2017 là 2.691,78 tỷ đồng, trong đó: vốn chủ sở hữu là 320,12 tỷ đồng; vốn vay tín dụng 2.371,65 tỷ đồng.

Kết quả kiểm toán cho thấy, UBND tỉnh Thanh Hoá phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi của Dự án nhưng chưa kịp thời trình HĐND tỉnh thông qua theo quy định. Khi phê duyệt Dự án, việc xác định tổng mức đầu tư và phân kỳ đầu tư chưa căn cứ vào khả năng cân đối vốn thanh toán và thời gian đầu tư dẫn đến quá trình thực hiện phải điều chỉnh phương án phân kỳ đầu tư, thay đổi quy mô, tổng mức đầu tư của giai đoạn 1 so với phương án đã duyệt. Phê duyệt thời gian thực hiện giai đoạn 2 “sau khi xác định được khả năng cân đối nguồn vốn để thanh toán cho nhà đầu tư” chưa cụ thể dẫn đến chưa có cơ sở để xác định dự phòng do yếu tố trượt giá.

Dự án cũng không xác định cụ thể nguồn vốn thanh toán cho nhà đầu tư sau khi Dự án hoàn thành dẫn đến rủi ro kéo dài thời gian thanh toán vốn, có thể làm ngân sách tăng thêm gánh nặng chi trả lãi vay.

Cùng với đó, chất lượng công tác khảo sát, thiết kế cơ sở bước lập dự án chưa cao, lựa chọn giải pháp thiết kế cơ sở một số hạng mục chưa hợp lý, phải điều chỉnh, bổ sung một số hạng mục. Trong công tác lập, thẩm định, phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công, KTNN đã chỉ rõ việc tính sai đơn giá, sai khối lượng đã làm tăng giá trị dự toán. Ngoài ra, Dự án đã phê duyệt dự toán các gói thầu khi chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt, tạm tính đơn giá đất đắp chưa phù hợp quy định, tạm tính chi phí điện phục vụ thi công chưa đủ cơ sở. Qua kiểm toán, KTNN đã phát hiện, giảm trừ 3,34 tỷ đồng do sai đơn giá, dự toán tăng do sai khối lượng 2,95 tỷ đồng, Gói thầu số 1 tăng hơn 2,3 tỷ đồng, Gói thầu số 3 tăng gần 11,2 tỷ đồng.

Trong công tác đấu thầu, do không công bố lại danh mục BT sau khi có quyết định phân kỳ đầu tư đã làm hạn chế khả năng tham gia Dự án của các nhà đầu tư có năng lực, dẫn đến giảm tính cạnh tranh trong quá trình lựa chọn nhà đầu tư. Khi lựa chọn nhà đầu tư BT, chỉ có duy nhất một nhà đầu tư đề xuất tham gia Dự án. Mặt khác, theo quy định hiện hành, nhà đầu tư được phép tự quyết định hình thức lựa chọn nhà thầu, tuy nhiên, việc giao thầu cho các thành viên góp vốn tự thực hiện thay vì tổ chức đấu thầu đã làm mất cơ hội để chào giá cạnh tranh nhằm giảm chi phí đầu tư Dự án.

Ngoài ra, KTNN cũng chỉ ra những hạn chế, sai sót trong công tác quản lý thực hiện hợp đồng; quản lý chất lượng công trình; công tác quản lý chi phí đầu tư, thanh quyết toán; giải phóng mặt bằng... Trong đó, riêng việc chưa kiểm soát chặt chẽ khâu tính toán lại khối lượng của hồ sơ thiết kế, hồ sơ hoàn công dẫn đến nghiệm thu sai khối lượng thực hiện, thanh toán sai đơn giá áp dụng số tiền 81,3 tỷ đồng; chưa đủ điều kiện thanh toán 115,4 tỷ đồng.

Kiến nghị xử lý tài chính hàng trăm tỷ đồng

Kết quả kiểm toán công tác quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án cho thấy, liên danh nhà đầu tư chưa góp vốn chủ sở hữu đầy đủ và đúng hạn như tiến độ cam kết, chi phí lãi vay tương ứng với phần vốn góp thiếu KTNN xác định gần 12,8 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, nhà đầu tư đã huy động vốn vay để tạm ứng cho các nhà thầu theo hợp đồng xây lắp nhưng Hợp đồng BT đã ký với UBND tỉnh Thanh Hoá quy định lãi vay phần vốn huy động được xác định trên cơ sở khối lượng thực hiện hằng tháng kèm theo hồ sơ nghiệm thu thanh toán do nhà đầu tư gửi tới cơ quan nhà nước có thẩm quyền kiểm tra, xác nhận. Chi phí lãi vay tương ứng với phần vốn vay cho tạm ứng trên được KTNN xác định gần 77,6 tỷ đồng.

Ngoài ra, việc tạm ứng kinh phí bồi thường lún, nứt cho các hộ dân thuộc phạm vi trách nhiệm của bảo hiểm và các nhà thầu xây lắp (không thuộc trách nhiệm của DN Dự án) với số dư tạm ứng phải thu hồi 3,2 tỷ đồng. Nhà đầu tư còn thanh toán một số khoản phí ngân hàng liên quan đến Dự án nhưng chưa được quy định là một khoản chi phí Dự án trong Hợp đồng BT số tiền gần 5,2 tỷ đồng.

Kết quả kiểm toán cũng cho thấy, phương án tài chính của Dự án chưa dự tính nguồn hoàn thuế Giá trị gia tăng (GTGT) các khoản chi phí đầu vào của Dự án. Tổng số thuế GTGT được khấu trừ của Dự án đến thời điểm 30/9/2017 là trên 177,2 tỷ đồng chưa được Công ty thực hiện các thủ tục để hoàn thuế và tính vào nguồn vốn của Dự án. Nếu trường hợp Công ty thực hiện hoàn thuế thì giảm được số lãi vay tương ứng 12,17 tỷ đồng.

Đặc biệt, cũng theo kết quả kiểm toán, việc xác định lãi suất vốn vay trong thời gian thanh toán 10%/năm là chưa đầy đủ căn cứ, cơ sở xác định. Nhà đầu tư ký hợp đồng tín dụng với mức lãi suất tối thiểu bằng 1,4 lần lãi suất trái phiếu chính phủ, lãi suất thực tế phát sinh theo từng lần giải ngân từ 8,6%/năm đến 9,8%/năm, cao hơn lãi suất theo quy định tại Hợp đồng BT, làm tăng chi phí lãi vay hơn 31,7 tỷ đồng.

Từ kết quả kiểm toán, cùng với kiến nghị xử lý tài chính tổng số tiền 119,4 tỷ đồng, KTNN đã kiến nghị xử lý khác với số tiền 279,2 tỷ đồng, trong đó, riêng chi phí lãi vay là 122,1 tỷ đồng. KTNN cũng kiến nghị Sở Giao thông vận tải Thanh Hoá nâng cao trách nhiệm, thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ kiểm tra, giám sát của đại diện cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong quá trình thực hiện Dự án; chấn chỉnh, rút kinh nghiệm về các mặt hạn chế đã được KTNN nêu. Trong đó, kiểm tra, rà soát điều chỉnh Hợp đồng BT đã ký kết cho phù hợp với tình hình thực tế và các quy định có liên quan, lưu ý xem xét về chi phí lãi vay, phí ngân hàng và nguồn thu sau khi thực hiện hoàn thuế GTGT của Dự án…

Theo Báo kiểm toán nhà nước