Hưởng lợi do nguồn cung bị gián đoạn

Nhìn lại năm 2020, thị trường thép trong nước bị ảnh hưởng tiêu cực bởi dịch Covid-19 trong những tháng đầu năm, nhưng đã có sự phục hồi đáng khích lệ trong giai đoạn tiếp theo.

Cụ thể sản lượng thép xây dựng và thép dẹt thành phẩm trong nước (bao gồm cả tôn mạ và thép ống) giảm lần lượt -12% và -5%, trong bốn tháng đầu năm do hoạt động xây dựng chững lại trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, kể từ khi dịch bệnh được kiểm soát thành công bắt đầu từ tháng 5/2020, sản lượng tiêu thụ của 2 loại sản phẩm này từ tháng 5 đến tháng 11 đã phục hồi tích cực với mức tăng trưởng lần lượt là 1% và 7% so với cùng kỳ.

Mức tăng trưởng đáng khích lệ này này nhờ nhu cầu ổn định từ kênh dân dụng; việc đẩy nhanh đầu tư công, với tổng giá trị trong 11 tháng đầu năm 2020 tăng 34% so với cùng kỳ; và giá thép có xu hướng tăng, thúc đẩy các nhà phân phối tích trữ hàng tồn kho.

Diễn biến ngành thép năm 2020 - Nguồn: Bloomberg, SSI Research.

Theo báo cáo của SSI Research, xuất khẩu đạt mức tăng trưởng mạnh mẽ từ quý 2/2020 nhờ nhu cầu thế giới phục hồi cùng với sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng. Cụ thể, tổng sản lượng xuất khẩu các sản phẩm thép tăng 48% so với cùng kỳ trong 11 tháng đầu năm 2020 (theo Tổng cục Hải quan).

Sản lượng xuất khẩu được hỗ trợ mạnh nhờ, (1) việc đẩy mạnh đầu tư cơ sở hạ tầng ở nhiều quốc gia, đặc biệt là Trung Quốc, để bảo vệ tăng trưởng GDP trong bối cảnh khu vực tư nhân chững lại; (2) ngành ô tô phục hồi, do dịch Covid-19 khuyến khích khách hàng chuyển từ phương tiện giao thông công cộng sang phương tiện cá nhân; và (3) mảng sản xuất dần ổn định trong nửa cuối năm.

Xuất khẩu thép của Việt Nam được lợi nhiều hơn do nguồn cung bị gián đoạn. Theo đó sản lượng sản xuất của các thị trường thép lớn như EU, Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc lần lượt giảm -15%, -18%, -12%, -17% và -7% so với cùng kỳ trong 11 tháng đầu năm 2020.

Sản lượng sản xuất của các thị trường thép lớn (triệu tấn) - Nguồn: Hiệp hội thép thế giới.

"Màu sáng" với ngành thép trong năm 2020 là giá thép tăng rất nhiều trong nửa cuối năm do nhu cầu thế giới phục hồi và nguồn cung bị gián đoạn ở cả thép và nguyên liệu thô. Giá thép xây dựng trong nước tăng 25% so với đầu năm và 36% so với mức thấp trong tháng 4, trong khi giá thép cuộn cán nóng (HRC) tăng 43% so với đầu năm và tăng 80% so với mức đáy.

Giá thép có xu hướng tăng trong nửa cuối năm nhờ nhu cầu tăng mạnh cùng với việc cắt giảm công suất ở Trung Quốc, nhu cầu dồn nén từ các thị trường khác và giá quặng sắt tăng do sự gián đoạn nguồn cung, đặc biệt là ở Brazil do dịch Covid -19.

Có thể đảo chiều trong năm 2021

Đánh giá về triển vọng ngành thép năm 2021, SSI Research cho rằng, tăng trưởng nhu cầu trong nước dự kiến sẽ phục hồi trở lại mức bình thường là 8% so với mức thấp trong năm 2020. Các động lực thúc đẩy nhu cầu thép bao gồm đầu tư cơ sở hạ tầng và dòng vốn FDI, điều này cũng giúp thúc đẩy hoạt động xây dựng dân dụng dọc theo các công trình cơ sở hạ tầng và dự án FDI.

Sản lượng tiêu thụ thép xây dựng theo tháng (nghìn tấn) - Nguồn: Hiệp hội thép Việt Nam, SSI Research.

Nhu cầu từ xuất khẩu vẫn khá tích cực, nhưng dự kiến cạnh tranh gay gắt hơn. Bởi theo Hiệp hội thép Thế giới, nhu cầu thế giới dự kiến sẽ tăng 4,1% trong năm 2021 sau khi giảm 2,4% vào năm 2020 - được thúc đẩy bởi sự phục hồi ở các thị trường phát triển. Nhu cầu của thị trường mới nổi (trừ Trung Quốc) dự kiến cũng sẽ tăng 9,4% trong năm 2021.

Mặt khác, sau khi ước tính tăng 8% trong năm 2020 - được thúc đẩy bởi đầu tư cơ sở hạ tầng - nhu cầu ở Trung Quốc dự kiến sẽ đi ngang trong năm 2021. Do đó, ước tính xuất khẩu thép của Việt Nam có thể đạt mức tăng trưởng một con số trong năm tới. Tuy nhiên, nguồn cung thế giới ổn định cũng có thể dẫn đến áp lực cạnh tranh gay gắt hơn đối với thị trường xuất khẩu.

Theo SSI Research, giá tăng có xu hướng tăng sẽ tiếp tục thúc đẩy tỷ suất lợi nhuận của các công ty thép cải thiện trong ngắn hạn, nhưng có khả năng đảo chiều. Cụ thể giá thép sẽ vẫn ổn định trong những tháng tới do nhu cầu thế giới phục hồi và gián đoạn nguồn cung, nhưng có thể đạt đỉnh vào một thời điểm nào đó trong năm 2021 khi nguồn cung dần ổn định (sản lượng thép của Trung Quốc dự kiến sẽ tăng khoảng 2% trong năm 2021, sau khi tăng khoảng 5% trong năm 2020).

"Sự đảo ngược của xu hướng giá thép hiện tại có thể dẫn đến việc tỷ suất lợi nhuận của các công ty sản xuất thép sẽ về mức bình thường. Giá quặng sắt và HRC (USD/tấn - nguồn Bloomberg)", báo cáo về triển vọng ngành thép năm 2021 của SSI Research, nhấn mạnh.

Về dài hạn, ngành thép được đánh giá với nhiều tín hiệu lạc quan, khi nhu cầu thép có thể tiếp tục được hỗ trợ bởi sự phục hồi của thị trường bất động sản, dòng vốn FDI và đầu tư công trong những năm tới. Ngoài ra, một số công ty thép có thể tận dụng tối đa nguồn cung HRC trong nước đang thiếu hụt và duy trì tốc độ tăng trưởng lợi nhuận ròng trên 10% trong năm 2022.

Tổng sản lượng xuất khẩu các sản phẩm thép của Việt Nam từ tháng 6-11/2020 so với cùng kỳ năm 2019 - Nguồn: CBRE Vietnam, SSI Research.

Tuy vận, vẫn có những rủi ro với ngành thép trong thời gian tới, đó là giá nguyên liệu tăng, theo SSI Research. Giá các nguyên liệu chính để sản xuất thành phẩm như quặng sắt, phế liệu và HRC đã tăng 40-90% so với đầu năm, trong đó mức tăng từ 30% -35% chỉ diễn ra ở hai tháng cuối năm. Do các công ty sản xuất có thể sử dụng hàng tồn kho hiện có trong khoảng thời gian từ 2-4 tháng, chi phí nguyên liệu cao sẽ được phản ánh nhiều hơn vào đầu năm tới, điều này sẽ gây áp lực lên các công ty thép, đặc biệt là những công ty nhỏ, thị phần thấp.

Ngoài ra, do nguồn cung (trên toàn cầu) dự kiến sẽ ổn định vào năm 2021, giá thép có thể điều chỉnh trong năm 2021, điều này cũng sẽ ảnhhưởng tiêu cực đến tỷ suất lợi nhuận của các công ty thép.

Tác giả: M.Chung