Nguồn cơn bê bối 

Tắc nghẽn ở khâu GPMB khiến CĐT lao đao, doanh nghiệp bất động sản bị chôn vốn, dự án đình trệ, người dân bỏ đất hoang hóa, nhà nước thất thu các khoản tiền sử dụng đất, thuê đất...

Trao đổi về vấn đề này, GS.Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng bộ Xây dựng - bày tỏ: “Việc giải phóng mặt bằng các dự án vẫn là chuyện kém nhất. Một trong hai lý do chính khiến xảy ra tình trạng chậm giải ngân đầu tư công vừa rồi là chậm bàn giao mặt bằng. Chúng ta làm chuyện giải phóng mặt bằng chưa tốt, nhiều dự án ở dạng giải tỏa treo (có nghĩa là từ khi bắt đầu giải phóng mặt bằng đến 3 - 4 năm chưa chắc đã xong). Có những dự án mãi “giậm chân tại chỗ”, không tiến triển được khiến người dân bị thu hồi đất bức xúc, áp lực, CĐT cũng không nhận được đất vì phải đủ đất mới triển khai được. Từ đó mới dẫn đến tình trạng đất không được sử dụng, các bên đều phải gác hết công việc lại. 

Lý giải về những thiệt hại khi công tác GPMB gặp trục trặc, ĐBQH Dương Trung Quốc phân tích: “GPMB không đúng thời hạn sẽ khiến tiến độ của các dự án bị chậm trễ, các công trình không sử dụng được, vốn đọng kéo dài khiến tiền lãi bị đội lên rất nhiều, có những dự án phải đền bù gấp đôi, gấp ba lần dự tính. Trong vấn đề này, CĐT sẽ là người nắm rõ nhất những thiệt hại, vì vậy, cần phải trao trách nhiệm lớn hơn cho CĐT để họ có thể tính ra ngay hiệu quả kinh tế. Tất nhiên, chúng ta cũng cần có những khung pháp lý để kiểm soát những trường hợp tiêu cực”.

ĐBQH Dương Trung Quốc

Về lý thuyết, đền bù sẽ làm cho đời sống người dân được cải thiện tốt hơn nhưng thực tế có phải như vậy? Các nhà đầu tư thì cứ nghĩ làm thế nào càng ít chi phí GPMB thì càng tốt. Tuy nhiên, nếu có vấn đề bức xúc xảy ra thì Nhà nước phải giải quyết.

“Có thể tính ra ngay số tiền tổn hại do việc không GPMB đúng thời gian. Cho dù số tiền đề bù cho người dân có cao một chút thì nó cũng nhỏ hơn rất nhiều so với những tổn hại mà CĐT phải chịu nếu công trình bị kéo dài”, ông Quốc nhấn mạnh.

Bày tỏ sự lo lắng trước thực trạng trên, ĐBQH Dương Trung Quốc quan ngại: “Cần phải lưu ý tính toán cho mục tiêu cuối cùng, làm sao cho dự án được thực hiện đúng quy định và tiến độ. Bài toán cuối cùng là bài toán dương chứ không phải chúng ta giữ những nguyên tắc đó rồi lại thành bài toán âm”. 

“Nếu như chúng ta nhìn nhận vấn đề đền bù cho dân cũng là chia sẻ những lợi ích đó cho người dân thì dù phí đền bù có nhiều hơn một chút cũng vẫn nhỏ hơn rất nhiều so với tổn hại khi tiến độ của các công trình bị kéo dài. Cho nên, tính toán của chúng ta tưởng rất kinh tế nhưng thực ra là rất phi kinh tế.

Chưa kể đến việc các dự án khi không GPMB đúng thời hạn sẽ ảnh hưởng đến tiến độ thi công, dẫn tới các công trình không sử dụng được, nguồn vốn bị đọng lại kéo dài, lãi do việc chậm trễ bị đội lên rất nhiều. Trong đó, có những dự án phải đền bù vượt lên rất nhiều, thậm chí gấp đôi, gấp ba lần dự tính, đó là lý do để chủ đầu tư tính toán với Nhà nước vì đây là vấn đề phải đối mặt với người dân. Vì vậy, tôi cho rằng cần phải trao trách nhiệm lớn hơn cho các chủ đầu tư để họ có thể tính ra ngay hiệu quả kinh tế, tất nhiên, chúng ta vẫn cần phải có những khung pháp lý để kiểm soát những trường hợp tiêu cực”, ĐBQH Dương Trung Quốc cho hay. 

Về lý thuyết, đền bù sẽ làm cho đời sống người dân được cải thiện tốt hơn nhưng thực tế có phải như vậy? Khi mắc lại ở khâu GPMB thì cả CĐT và người dân trong vùng quy hoạch đều rơi vào cảnh khốn đốn, người vỡ bài toán kinh tế, người “án binh bất động” vì suy cho cùng cũng không còn đường lui. Bày tỏ sự lo lắng trước thực trạng trên, ĐBQH Dương Trung Quốc quan ngại: “Cần phải lưu ý tính toán cho mục tiêu cuối cùng, làm sao cho dự án được thực hiện đúng quy định và tiến độ. Bài toán cuối cùng là bài toán dương chứ không phải chúng ta giữ những nguyên tắc đó rồi lại thành bài toán âm”.

GS.Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng bộ Tài nguyên và Môi trường nhìn nhận: “Khâu GPMB ở nhiều dự án vẫn là bài toán nan giải. Tình trạng chậm giải ngân đầu tư công nguyên nhân một phần cũng là vì chậm bàn giao mặt bằng. GPMB chưa tốt xuất phát từ nguyên nhân bồi thường cho dân không thỏa đáng, không đảm bảo được lợi ích của người dân khiến họ phản đối, cương quyết không bàn giao đất, gây ách tắc trong toàn bộ quá trình GPMB. Người dân có đất trong phạm vi chỉ giới thu hồi cũng cần có nhận thức, không phải cứ muốn giá nào, muốn quyền lợi gì là được đáp ứng giá đó, quyền lợi đó, vì theo luật, mức giá đền bù là do Nhà nước định giá”.