Theo Nghị định 126 quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế, từ 5/12, công ty chứng khoán phải kê khai và khấu trừ tại nguồn phần thuế thu nhập cá nhân 5% đối với nhà đầu tư nhận cổ tức bằng cổ phiếu hoặc cổ phiếu thưởng.

Thực tế, việc xem thu nhập từ cổ tức bằng cổ phiếu là thu nhập từ đầu tư vốn và phải đóng thuế đã được quy định từ năm 2013. Khi chuyển nhượng số cổ phiếu này, cá nhân phải kê khai và tự nộp mức thuế 5% tính trên số cổ phiếu là cổ tức nhân với mệnh giá (10.000 đồng).

Tuy nhiên, không nhiều nhà đầu tư chủ động kê khai khoản thu nhập này và nộp thuế theo quy định. Do đó, Nghị định 126 được xem là công cụ để cơ quan thuế giám sát và thu khoản này, đồng thời, nhà đầu tư cũng khó tránh né nộp thuế.

Nhà đầu tư xem bảng giá. Ảnh: Như Quỳnh.

Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI), nhiều hiệp hội và tổ chức nghề nghiệp như Hiệp hội kinh doanh chứng khoán, câu lạc bộ các công ty quản lý quỹ, câu lạc bộ các công ty niêm yết đã cùng đề xuất Thủ tướng và Bộ trưởng Tài chính chưa thu thuế với hình thức nhận cổ tức bằng cổ phiếu và cổ phiếu thưởng.

Đại diện của Công ty chứng khoán SSI cho biết Nghị định 126 chưa có hướng dẫn cụ thể nhưng có hiệu lực ngay từ đầu tháng 12 là quá gấp gáp với các công ty chứng khoán.

SSI khẳng định các công ty chứng khoán không thể thực hiện thủ công mà cần ít nhất từ 6 tháng đến một năm để chuẩn bị hệ thống và điều kiện cần để triển khai đồng bộ việc thu thuế. SSI lo ngại, nghĩa vụ thuế này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi nhà đầu tư, vì vậy nếu việc thực hiện khấu trừ có sai sót sẽ gây nhiều hệ lụy về hệ thống của công ty chứng khoán cũng như dẫn tới tranh chấp với nhà đầu tư.

Do vậy, đơn vị này khuyến nghị lùi hạn áp dụng Nghị dịnh 126 ít nhất nửa năm. Đây cũng là thời gian cần và đủ để các cơ quan thuế hướng dẫn và làm rõ các điểm bất cập, đồng thời các cơ quan liên quan xây dựng các quy định và hệ thống để thực hiện được việc xác định nguồn gốc cổ phiếu, theo SSI.

Sau khi Nghị định 126 có hiệu lực, việc có nên đánh thuế với khoản cổ tức bằng cổ phiếu được giới đầu tư "xới lại".

Ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó chủ tịch VAFI cho rằng, lập luận "nhận cổ phiếu thưởng hay cổ tức bằng cổ phiếu là cổ đông có thu nhập, nhận tiền thưởng từ doanh nghiệp và phải chịu thuế" là chưa hiểu bản chất các nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán.

Giới chuyên gia chứng khoán phân tích, trả cổ tức bằng cổ phiếu không phải là hình thức phân phối lợi nhuận sau thuế hay chia tiền mặt cho cổ đông. Việc này không làm thay đổi vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp tại thời điểm chia, không làm giảm lợi nhuận chưa phân phối của doanh nghiệp như chia cổ tức bằng tiền mặt và cũng không làm tăng giá trị cổ phiếu về mặt sổ sách và thị giá.

Ông Hải nói, cổ phiếu thưởng hay cổ tức bằng cổ phiếu không thể coi là thu nhập từ đầu tư vốn vì doanh nghiệp không mất một đồng trả cho nhà đầu tư trong nghiệp vụ này.

Các chuyên gia đều đánh giá, với quy định mới, nhà đầu tư sẽ nhìn nhận công ty phát hành cổ phiếu bớt hấp dẫn. Việc đánh thuế sẽ khiến các doanh nghiệp có lợi nhuận thực và cần vốn, đặc biệt các ngân hàng thương mại gặp khó trong phương án chọn trả cổ tức bằng cổ phiếu để tái đầu tư phát triển.

Các hiệp hội cho rằng, đánh thuế với hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu và cổ phiếu thưởng chính là cản trở cơ chế huy động vốn hàng năm và thường xuyên của các doanh nghiệp. Các ngân hàng trong nước cũng sẽ gặp khó khăn khi đang cần giữ lại nhiều lợi nhuận sau thuế để xử lý nợ xấu và tăng vốn cải thiện tỷ lệ an toàn vốn.

Trên cơ sở đó, các hiệp hội ngành khuyến nghị chưa nên đánh thuế vào các hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu hay cổ phiếu thưởng để thị trường chứng khoán có nhiều cơ hội phát triển.

Nói với VnExpress, Giám đốc đầu tư của một quỹ mở gọi việc đánh thuế 5% lên khoản cổ tức trả bằng cổ phiếu là "hết sức vô lý". Trong mọi lý thuyết tài chính, lợi nhuận từ đầu tư được tính bằng cổ tức tiền mặt cộng với chênh lệch mua bán cổ phiếu. Cổ tức bằng cổ phiếu không được xem là một khoản thu nhập.

Giám đốc đầu tư của quỹ mở này cho biết, nhiều doanh nghiệp có lợi nhuận "ảo" nhờ làm đẹp báo cáo tài chính nhưng không có dòng tiền. Vì thế, họ trả cổ tức bằng cổ phiếu giống như việc chia giấy lấy giấy, nhà đầu tư không được lợi ích nhưng lại phải đóng thuế.

Anh Hùng, một nhà đầu tư cá nhân tại Hà Nội bức xúc: "Nhận cổ phiếu thưởng về đã được lợi gì đâu khi cổ phiếu bị pha loãng, giá trị thị trường giảm. Đến khi bán cổ phiếu thưởng lại phải chịu thuế 5% thì tôi thà bán cổ phiếu trước ngày chốt hưởng quyền".

Tác giả: Quỳnh Trang