Chìa khóa hội nhập kinh tế hiệu quả trong ASEAN

Hơn 3 năm trước, City Zone Express (CZE) Malaysia có chi nhánh tại Singapore, Malaysia, Thái Lan, Myanmar, Việt Nam và Trung Quốc là một trong những công ty logistics hàng đầu khu vực. Tuy nhiên, công ty này vẫn phải vật lộn với thách thức cắt giảm thời gian vận chuyển tại các cửa khẩu hải quan với thủ tục chậm chạp, nhiều loại giấy tờ và chưa nhất quán về hướng dẫn kiểm tra, giám sát việc xếp, dỡ container và thay đổi xe tải ở biên giới. Quá trình vận chuyển kéo dài, kể cả thời gian chờ đợi lâu ở biên giới, khiến người sử dụng dịch vụ thích vận chuyển đường biển nhanh hơn là sử dụng vận tải đường bộ khi đi trong khu vực.

Để giải quyết những điểm nghẽn mà khu vực tư nhân gặp phải trong ASEAN, với sự hỗ trợ của EU, vào ngày 2/11/2020, 6 quốc gia thành viên ASEAN, bao gồm Campuchia, CHDCND Lào, Malaysia, Singapore, Thái Lan và Việt Nam đã vận hành hệ thống ACTS. Mục tiêu của Hệ thống ACTS là đơn giản hóa thủ tục nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động vận chuyển hàng hóa qua biên giới bằng đường bộ, thúc đẩy thương mại và giảm bớt rào cản cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Cụ thể, qua Hệ thống này, doanh nghiệp chỉ cần lập một tờ khai quá cảnh hải quan duy nhất khi cần vận chuyển hàng hóa qua nhiều quốc gia trong khu vực, tránh được việc phải làm tờ khai nhiều lần qua mỗi cửa khẩu.

ACTS kỳ vọng là công cụ hiệu quả để hỗ trợ kinh tế hậu đại dịch (Nguồn: Ariseplus.asean)

“ACTS giúp giảm chi phí đồng thời nâng cao hiệu quả và độ tin cậy cho việc vận chuyển hàng hóa đường bộ trong khu vực ASEAN, bằng cách hài hòa các quy trình và tiêu chuẩn quy định xuyên biên giới được áp dụng giữa các nền kinh tế thành viên. Với sáng kiến này, từ năm 2023 trở đi, chúng tôi đang có kế hoạch xây dựng thêm mạng lưới khách hàng và chi nhánh tại tất cả các nước ASEAN để tận dụng lợi thế của hệ thống ACTS”, ông Bruno Selmoni, Trưởng bộ phận Vận tải đường bộ & Đa phương thức, Đông Nam Á, DHL Global Forwarding cho biết.

Ngoài ra, doanh nghiệp có thể nộp các tờ khai quá cảnh dưới dạng điện tử trực tiếp với cơ quan Hải quan ASEAN thông qua ACTS và theo dõi hành trình vận chuyển từ lúc xếp hàng tại điểm khởi hành đến khi dỡ hàng tại điểm đến. Nhờ vậy, quá trình thông quan được cải thiện, rút gọn quy trình vận chuyển, tiết kiệm thời gian và chi phí logistics cho hoạt động xuất nhập khẩu, đồng thời mở ra các tuyến thương mại nội khối mới và cạnh tranh hơn.

“Sử dụng ACTS thực sự có lợi cho các nhà khai thác dịch vụ logistics. Từ nay, chúng tôi không cần phải làm thủ tục thông quan tại mỗi quốc gia mà chúng tôi nhập cảnh, cho phép tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí. Chúng tôi ước tính chi phí tiết kiệm được khoảng 30% đến 40%. Cho đến nay, đây là lợi thế cạnh tranh nhất so với việc sử dụng bất kỳ phương thức vận chuyển nào khác có sẵn trong ASEAN", Giám đốc điều hành của City Zone Express (CZE) Malaysia ông Raj đánh giá.

Tuy nhiên, đại dịch COVID-19 gây ra sự gián đoạn chưa từng có đối với chuỗi cung ứng trên toàn cầu và không ngoại lệ ở ASEAN. Các quốc gia áp đặt hạn chế đi lại và vận chuyển, đồng nghĩa với những thách thức lớn đối với ngành giao thông vận tải khu vực, đặc biệt là trong lĩnh vực vận chuyển hàng hóa. Do đó, ACTS mới thành lập chỉ có một số lượng người dùng khiêm tốn vào năm 2020 và 2021. Trong năm nay, ASEAN đang tăng cường tiếp cận của khu vực tư nhân, với mong đợi ACTS sẽ trở thành công cụ hiệu quả hỗ trợ khôi phục kinh tế khu vực sau đại dịch.

Điểm nghẽn và biện pháp tháo gỡ

Các cuộc thảo luận gần đây với khu vực tư nhân cho thấy có một số rào cản trong việc tăng cường sử dụng hệ thống ACTS. Thứ nhất, những khó khăn trong việc xin bảo lãnh ngân hàng có thể khiến một số doanh nghiệp tư nhân trì hoãn việc sử dụng ACTS trong các hoạt động vận tải thông thường của mình. Thứ hai, tại một số quốc gia ASEAN, việc doanh nghiệp hay nhà khai thác phải chuyển hàng hóa đến biên giới để bắt đầu vận chuyển qua hệ thống ACTS, thay vì bắt đầu vận chuyển từ văn phòng hải quan gần cơ sở của họ cũng là bất cập trong việc sử dụng hệ thống ACTS. Thứ ba, chưa nắm rõ trong việc giải thích và ưu tiên áp dụng các luật và quy định của khu vực và quốc gia cũng làm nảy sinh rào cản đối với sự tham gia của khu vực tư nhân. Ngoài ra, thông tin vẫn còn hạn chế về cách đăng ký trong ACTS và các yêu cầu bổ sung phải đáp ứng để có thể vận chuyển hàng hóa bằng ACTS.

ACTS kỳ vọng là công cụ hiệu quả hỗ trợ khôi phục kinh tế ASEAN hậu đại dịch- (Nguồn: Theedgemarkets)

Trong nỗ lực tăng cường sử dụng ACTS, một số sáng kiến đã được đưa ra để hỗ trợ cả khu vực tư nhân và nhà nước. Chương trình tiếp cận khu vực tư nhân đã được triển khai nhằm nâng cao nhận thức về ACTS, cung cấp hỗ trợ tại chỗ cho khu vực tư nhân quan tâm đến việc sử dụng ACTS. Thường xuyên diễn ra các cuộc họp giữa hải quan và cơ quan vận tải của các quốc gia thành viên ASEAN để giải quyết những mâu thuẫn liên quan đến hoạt động và đơn giản hóa các thủ tục.

Trong khi các cuộc tham vấn trong nước đang diễn ra, các quốc gia thành viên ASEAN cũng cần thúc đẩy chương trình tiếp cận cấp khu vực và quốc gia để nâng cao nhận thức về ACTS trong khu vực tư nhân, thu hút nhiều nhà khai thác, nhà sản xuất và doanh nghiệp sử dụng ACTS trong hoạt động vận tải. Để hỗ trợ khu vực tư nhân, các cơ quan hải quan và vận tải nên chủ động hơn trong việc tiếp cận với các bên liên quan, bao gồm thương nhân, công ty hậu cần, giao nhận, vận tải, ngân hàng, môi giới hải quan và những người khác, để cung cấp thông tin, hướng dẫn và đào tạo trong việc hỗ trợ họ tham gia và sử dụng ACTS.

Với những cam kết số hóa thông qua ACTS, ASEAN có cơ hội đóng vai trò như một mô hình tích hợp kỹ thuật số và thúc đẩy cộng đồng thương mại kỹ thuật số. Vì vậy, ACTS cần được ưu tiên và chú trọng hàng đầu để trở thành một trong những tiền đề của ASEAN về các sáng kiến thương mại kỹ thuật số, tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa xuyên biên giới giữa các quốc gia thành viên ASEAN.

Về kế hoạch dài hạn, Tổng thư ký ASEAN Dato Lim Jock Hoi chia sẻ nghiên cứu khả thi về việc thực hiện ACTS dọc theo Hành lang Borneo liên quan đến Brunei Darussalam, Indonesia (Kalimantan), Malaysia (Sabah và Sarawak) và Philippines để tăng cường kết nối trong khu vực. Hơn nữa, các cuộc thảo luận đang được tiến hành với sự ủng hộ mạnh mẽ của các bên liên quan về khả năng đưa các phương thức vận tải khác vào ACTS, chẳng hạn như đường sắt, điều này sẽ giúp ASEAN tận dụng các cơ hội mới từ các phương thức vận tải khác để phát triển một mạng lưới giao thông bền vững.

ASEAN vẫn còn dư địa để cải thiện thuận lợi hóa thương mại, đơn giản hóa các thủ tục hải quan và vận tải, cắt giảm chi phí thương mại thông qua cách tiếp cận chủ động để phục vụ khu vực tư nhân. ASEAN cần tiếp tục xác định các điểm nghẽn và trở ngại để giải quyết, hướng tới mục tiêu hội nhập kinh tế khu vực bằng cách thực hiện tự do luân chuyển hàng hóa trong khu vực. Sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các cơ quan hữu quan của các quốc gia thành viên ASEAN trong phạm vi quốc gia cũng như khu vực, tham vấn thường xuyên với khu vực tư nhân sẽ tăng cường hỗ trợ cho mục tiêu đầy tham vọng, tăng gấp đôi thương mại nội khối ASEAN vào năm 2025./.

Tác giả: Phạm Hà