Thông tin từ UBND TP Hải Phòng cho biết, trong 2 ngày 20 và 21/12, Thường trực Thành ủy Hải Phòng tổ chức Hội nghị “Báo cáo kết quả khai quật di tích bãi cọc Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, TP Hải Phòng” với sự tham dự của đại diện lãnh đạo, cán bộ, chuyên gia thuộc các lĩnh vực liên quan.

Chiều 20/12, nằm trong chương trình Hội nghị, lãnh đạo TP Hải Phòng cùng các đại biểu đã đi khảo sát thực địa bãi cọc tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên và tham quan khu di tích Bạch Đằng Giang.

Lãnh đạo TP Hải Phòng cùng các nhà khoa học, chuyên gia khảo sát thực địa tại bãi cọc Cao Quỳ

Trước đó, ngày 1/10, tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên (Hải Phòng), trong quá trình đào vườn, ông Nguyễn Tuân Triệu (ở thôn 3, làng Mai Động, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên) phát hiện 2 cọc gỗ dài hơn 3m, đường kính hơn 30cm.

Nhận được tin báo, Sở Văn hóa và Thể thao Hải Phòng, UBND huyện Thủy Nguyên và Bảo tàng Hải Phòng đã có mặt tiến hành khảo sát, kiểm tra và lấy mẫu cọc gửi Viện Khảo cổ học giám định niên đại.

Đến ngày 16/10, theo Đề nghị của Bảo tàng Hải Phòng và Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Thủy Nguyên, đoàn khảo sát do TS Lê Thị Liên, Hội Khảo cổ học làm Trưởng đoàn, về khảo sát bãi cọc vừa được phát hiện.

Ngày 1/11, đoàn khảo sát do ông Nguyễn Gia Đồi, Quyền Viện trưởng Viện khảo cổ học đã xuống hiện trường và phát hiện thêm 9 đầu cọc gỗ khác. Các cọc gỗ này đã gãy phần đầu, màu đỏ sẫm, rắn chắc, phân bố không thẳng hàng, nằm cách nhau theo chiều đông tây khoảng 5-7 m, chiều bắc nam 3,5-5 m. Đường kính cọc từ 26-46 cm, một cọc đường kính 14cm. Trong đó có 4 cọc nằm nghiêng từ 20-45 độ theo các hướng tây, nam. Kết quả giám định C14 cho kết quả niên đại các cọc gỗ là từ năm 1.270-1.430 sau công nguyên.

Bãi cọc vừa phát hiện tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, TP Hải Phòng

Nghiên cứu địa tầng cho thấy khu vực xuất lộ cọc là lòng sông bị bồi lấp. Các cọc xuất lộ trong lớp bùn xám, có thể được chôn/đóng xuống qua lớp bùn đen lẫn cát hoặc tới lớp trầm tích sét trắng lẫn vàng loang lổ. Trên các cọc có ngoàm dùng để luồn dây kéo hoặc mộng ở giữa cọc để giằng ngang.

Dựa trên kết quả 2 lần khảo sát, ngày 15/11, Sở Văn hóa và Thể thao Hải Phòng có văn bản đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho phép Viện Khảo cổ học phối hợp với Bảo tàng Hải Phòng khai quật di tích cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê.

Ngày 22/11, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có Quyết định số 4137/QĐ-BVHTTDL cho phép, ngày 27/11, Viện Khảo cổ học Việt Nam phối hợp với Bảo tàng Hải Phòng khai quật khảo cổ tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê.

Quá trình khai quật trên diện tích 950m2, các nhà khảo cổ đã chia thành 3 hố khai quật, phát hiện 27 cọc (H1 diện tích  khai quật 280m2, phát hiện 17 cọc; H2 diện tích khai quật 198m2, phát hiện 2 cọc, và H3 diện tích khai quật 472m2, phát hiện 8 cọc). Bước đầu Viện Khảo cổ nhận định bãi cọc thuộc trận chiến Bạch Đằng lần 3 (năm 1288).

Trong quá trình khai quật bãi cọc tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, Viện Khảo cổ học phối hợp với Bảo tàng Hải Phòng tiếp tục khảo sát các di tích, các dòng sông cổ, các bến cổ thuộc xã Liên Khê.

2 cọc gỗ gần nghìn tuổi được người dân phát hiện bên sông Bạch Đằng

Theo người dân địa phương, cách đây khoảng 30 năm trong quá trình canh tác trên cánh đồng Cao Quỳ (sát hố H1), ông Nguyễn Công Từ (thôn 3, làng Mai Động) phát hiện 10 cọc gỗ. Từ những năm 70, ông Trần Văn Do (thôn 7, làng Quỳ Khê) cũng phát hiện 3 cọc gỗ (đường kính cọc từ 35-50cm) tại cánh đồng thôn. Ngoài ra, tại đầu Núi Chẹo và Hang Trê (thôn 7, làng Qùy Khê) người dân phát hiện 11 cọc gỗ.

Ngoài việc khảo sát hệ thống cọc gỗ tại cánh đồng Cao Quỳ và cánh đồng làng Quỳ Khê, Bảo tàng Hải Phòng và Viện Khảo cổ còn nghiên cứu các di tích đền Thụ Khê, chùa Mai Động, chùa Thiểm Khê đã được xếp hạng di tích quốc gia năm 1993, liên quan đến chiến thắng Bạch Đằng năm 1288. Những di tích này còn ghi đậm dấu ấn Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn về đây khảo sát trận địa, tập luyện binh mã cho trận chiến chống quân Mông - Nguyên năm 1288.

Kết quả khảo sát và khai quật khảo cổ trên địa bàn xã Liên Khê cho thấy: Các cọc phân bố theo chiều đông - tây, đường kính từ 26-46 cm, trên các cọc có mộng ngoàm dùng để buộc dây kéo, các cọc phân bố không thẳng hàng và căn cứ vào kết giám định niên đại cho thấy các cọc gỗ có thể được bố trí thành thế trận vào thế kỷ XIII.

Bước đầu, Viện Khảo cổ nhận định bãi cọc thuộc trận chiến Bạch Đằng lần 3 (năm 1288), để ngăn chặn quân Mông - Nguyên không đi vào khu vực sông Giá và khu vực chỉ huy của Hưng đạo vương Trần Quốc Tuấn mà buộc quân Mông - Nguyên đi theo sông Đá Bạc vào sông Bạch Đằng và rơi vào trận địa cọc được bố trí sẵn của Hưng đạo vương Trần Quốc Tuấn, nhấn chìm toàn bộ quân Mông - Nguyên xuống lòng sông Bạch Đằng, chấm dứt hoàn toàn mộng xâm lăng của đế quốc Mông - Nguyên với quốc gia Đại Việt.

Sáng nay (21/12), tại Hội nghị “Báo cáo kết quả khai quật di tích bãi cọc Cao Quỳ”, các đại biểu đã nghe báo cáo kết quả khai quật khảo cổ học và các phát biểu, đánh giá của các nhà khoa học, chuyên gia; từ đó đưa ra đánh giá, đề xuất đối với bãi cọc quý gần nghìn năm tuổi vừa mới được phát hiện này.

Vũ Đạt