Thu ngàn tỷ từ bảo hiểm

Sau khi thanh tra Bộ Tài chính chỉ ra loạt sai phạm trong hoạt động bán chéo bảo hiểm qua kênh ngân hàng (bancassurane), doanh thu bán bảo hiểm của nhiều ngân hàng sụt giảm mạnh. Mặc dù vậy, lĩnh vực này vẫn giúp các ngân hàng “kiếm bộn”.

Báo cáo tài chính quý II/2023 cho thấy, trong 8 ngân hàng thuyết minh chi tiết doanh thu từ hoạt động bảo hiểm, có đến 7 ngân hàng ghi nhận doanh thu giảm. Về giá trị tuyệt đối, đứng đầu danh sách giảm doanh thu bảo hiểm là MB (giảm gần 900 tỷ đồng doanh thu). Xét về tương đối, các ngân hàng có mức giảm doanh thu bảo hiểm nhiều là KienLongBank (giảm hơn 93%), SeABank (giảm 81,4%), Techcombank (giảm 53%), TPBank (giảm 54,6%), VIB (giảm 46,3%)…

Mặc dù tổng thu nhập từ hoạt động dịch vụ bảo hiểm của 8 nhà băng trên giảm gần 33% so với cùng kỳ năm ngoái, song vẫn đạt khoảng 6.443 tỷ đồng. Riêng tại MB, mảng bảo hiểm vẫn mang về gần 4.200 tỷ đồng doanh thu trong nửa đầu năm nay. Những con số này chưa tính đến khoản phí trả trước kếch xù lên tới hàng chục ngàn tỷ đồng từ các hợp đồng phân phối độc quyền mà các ngân hàng đã ký kết với đối tác trong mấy năm qua.

Nguyên nhân chính khiến “mỏ vàng” bảo hiểm của các ngân hàng bị hao hụt là thời gian qua, hoạt động chào bán bảo hiểm bị biến tướng, nhiều ngân hàng có dấu hiệu nhập nhèm bảo hiểm với tiền gửi tiết kiệm qua hình thức “tiết kiệm thông minh”, “tiết kiệm đầu tư”…, gây mất niềm tin.

TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế cho rằng, cơn khủng hoảng bancassurane hiện nay xuất phát từ ba yếu tố. Đó là người tiêu dùng chủ quan chưa tìm hiểu kỹ, một phần do hám lợi, ham lãi suất cao mà bỏ qua rủi ro. Chất lượng của nhà tư vấn sản phẩm bảo hiểm chưa tốt, chưa minh bạch, đây là yếu tố cần chấn chỉnh. Cuối cùng, yếu tố khách quan (thị trường chứng khoán năm 2022 đi xuống) khiến các sản phẩm bảo hiểm đầu tư đều rơi vào cảnh thua lỗ, bị người dân hủy hợp đồng, nảy sinh kiện cáo.

Dư địa tăng trưởng còn rất lớn

Khủng hoảng chỉ khiến tổng doanh thu phí bảo hiểm nửa đầu năm nay giảm 1,6% so với cùng kỳ năm trước, vẫn đạt khoảng 116.984 tỷ đồng. Báo cáo tài chính của các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ không được công bố (do hầu hết đều là các doanh nghiệp nước ngoài, chưa niêm yết), nhưng báo cáo tài chính quý II/2023 của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ cho thấy vẫn tăng trưởng tốt.

Tại Tập đoàn Bảo Việt, lợi nhuận sau thuế hợp nhất 6 tháng đầu năm tăng 15,7%. Bảo hiểm VietinBank cho biết, lợi nhuận trước thuế nửa đầu năm tăng 38% so với cùng kỳ năm 2022. Tại Tổng công ty Bảo hiểm BIDV (BIC), tổng lợi nhuận trước thuế hợp nhất 6 tháng tăng 61% so với cùng kỳ năm trước, trong khi Bảo hiểm PVI ghi nhận lợi nhuận trước thuế đạt 694 tỷ đồng, tăng 32,2% so với cùng kỳ năm trước…

Hiện tại, lĩnh vực bảo hiểm vẫn được nhiều ngân hàng đánh giá là có tiềm năng tăng trưởng tốt. Trao đổi với cổ đông trước đây, ông Nguyễn Hoàng Dũng, Phó tổng giám đốc phụ trách Ban điều hành VietinBank cho hay, năm 2023, VietinBank đặt mục tiêu tăng trưởng khá thách thức với mảng bảo hiểm: doanh thu phí đạt 4.080 tỷ đồng, tăng 30%; thu phí bảo hiểm về ngân hàng đạt 809 tỷ đồng, trong đó mảng nhân thọ qua Manulife tăng 51%.

“Hiện tại, tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm tại VietinBank mới đạt 0,25%, vì vậy, tiềm năng tăng trưởng là rất lớn nếu có định hướng và giải pháp đúng. Mảng bancassurance sẽ còn mang lại giá trị gia tăng rất lớn cho VietinBank”, ông Dũng tin tưởng.

Theo lãnh đạo các ngân hàng, dù thị trường bảo hiểm đang hứng chịu nhiều lùm xùm do chất lượng tư vấn bán bảo hiểm ở nhiều ngân hàng có vấn đề, song các ngân hàng có quy trình bán bảo hiểm nghiêm túc, nhân viên được đào tạo bài bản, tư vấn kỹ cho khách hàng… sẽ tiếp tục tăng trưởng ổn định ở mảng này.

Hiện quy mô thị trường bảo hiểm nước ta so với GDP còn thấp và cũng thấp hơn so với nhiều nước trong khu vực, khi chỉ có hơn 10% dân số tham gia bảo hiểm nhân thọ. Trong đó, theo mục tiêu của Chiến lược Phát triển thị trường bảo hiểm Việt Nam đến năm 2030, tại thời điểm năm 2025 có 15% dân số tham gia bảo hiểm nhân thọ, dự kiến tăng lên 18% vào năm 2030.

Việc điều chỉnh, chấn chỉnh và sàng lọc thị trường bảo hiểm thời gian qua, theo các chuyên gia, là cần thiết, bởi thị trường đã tăng quá nhanh, giống như đứa trẻ “chưa biết bò đã lo tập chạy”. Điểm tích cực là các giải pháp chấn chỉnh của cơ quan quản lý đang giúp thị trường phát triển lành mạnh hơn.

Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 có hiệu lực từ đầu năm 2023 đã tạo thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm, đồng thời bảo vệ nhiều hơn quyền lợi của người tham gia bảo hiểm. Các doanh nghiệp bảo hiểm và ngân hàng cũng đang nỗ lực chấn chỉnh công tác tư vấn để lấy lại niềm tin của người tiêu dùng.

Để hồi phục kênh bancassurance, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, trước hết, nhà cung cấp bảo hiểm phải xem xét lại sản phẩm của mình, từ dịch vụ, quy trình, quy định về quyền lợi và trách nhiệm của các bên liên quan. Phía đại lý bảo hiểm cũng phải xác định trách nhiệm của mình. Cuối cùng, cần giáo dục tài chính cho người dân hiểu đây là sản phẩm phức tạp, là sản phẩm đầu tư, chứ không phải là tiền gửi tiết kiệm.

Tác giả: Hà Tâm