5 bị cáo Đoàn Ánh Sáng, Ngô Duy Chính, Nguyễn Xuân Giáp, Phạm Hồng Quang, Đặng Thanh Nam. (Nguồn: Baochinhphu.vn)

Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao đã hoàn tất cáo trạng số 64/CT-VKSTC-V3 bổ sung nội dung trong vụ án xảy ra tại Ngân hàng Thương mại cổ phần đầu tư và phát triển Việt Nam (BIDV), đồng thời chuyển hồ sơ vụ án tới Tòa án Nhân dân thành phố Hà Nội nghiên cứu, đưa ra xét xử theo thẩm quyền.

Đây là vụ án "Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng" và "Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản" xảy ra tại Ngân hàng Thương mại cổ phần đầu tư và phát triển Việt Nam, Công ty Cổ phần chăn nuôi Bình Hà (Công ty Bình Hà) và Công ty Trách nhiệm hữu hạn thương mại và du lịch Trung Dũng (Công ty Trung Dũng).

Trong vụ án này, có 12 bị can bị truy tố, trong đó có 8 bị can bị Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao truy tố về tội "Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng," gồm: Trần Lục Lang (sinh năm 1967, nguyên Phó Tổng Giám đốc BIDV phụ trách Quản lý rủi ro, thành viên Phân Ban quản lý rủi ro tín dụng, đầu tư); Đoàn Ánh Sáng (sinh năm 1961, nguyên Phó Tổng Giám đốc BIDV phụ trách Khách hàng doanh nghiệp, thành viên Phân Ban quản lý rủi ro tín dụng, đầu tư); Kiều Đình Hòa (sinh năm 1961, nguyên Giám đốc BIDV chi nhánh Hà Tĩnh); Lê Thị Vân Anh (sinh năm 1984, nguyên Trưởng phòng Khách hàng doanh nghiệp BIDV chi nhánh Hà Tĩnh); Ngô Duy Chính (sinh năm 1963, nguyên Giám đốc BIDV chi nhánh Hà Thành); Nguyễn Xuân Giáp (sinh năm 1974, nguyên Phó Giám đốc BIDV chi nhánh Hà Thành); Phạm Hồng Quang (sinh năm 1979, nguyên Trưởng phòng Khánh hàng doanh nghiệp I BIDV chi nhánh Hà Thành); Đặng Thành Nam (sinh năm 1981, nguyên cán bộ quản lý khách hàng BIDV chi nhánh Hà Thành).

Bốn bị can còn lại bị truy tố về tội "Lạm dụng tín nhiệm, chiếm đoạt tài sản" gồm: Đoàn Hồng Dũng (sinh năm 1961, nguyên Giám đốc Công ty Trung Dũng); Trần Anh Quang (sinh năm 1982, nguyên Tổng Giám đốc Công ty Bình Hà); Đinh Văn Dũng (sinh năm 1965, nguyên Tổng Giám đốc Công ty Bình Hà); Nguyễn Thị Thanh Sơn (sinh năm 1963, nguyên Giám đốc Công ty Hà Nam).

Cho vay trái quy định, thất thoát hơn 1.600 tỷ đồng

Theo cáo trạng, trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến 2016, lợi dụng chức trách được giao, ông Trần Bắc Hà (nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị Ngân hàng BIDV) đã chỉ đạo cấp dưới tại BIDV và BIDV - chi nhánh Hà Tĩnh, chi nhánh Hà Thành cho Công ty Bình Hà (công ty "sân sau" của Trần Bắc Hà) và Công ty Trung Dũng vay trái quy định, gây thất thoát cho BIDV số tiền đặc biệt lớn là 1.664 tỷ đồng.

Công ty Bình Hà là công ty mới thành lập, chưa có bất cứ hoạt động kinh tế phát sinh, thuộc doanh nghiệp chưa đủ điều kiện xếp hạng tín dụng theo tiêu chuẩn của BIDV; vốn tự có và tài sản bảo đảm không đủ điều kiện để cấp tín dụng theo chính sách tín dụng của BIDV; hồ sơ pháp lý của dự án chưa đầy đủ, chưa đánh giá hết phương án kinh doanh và phương án trả nợ khi dự án không hiệu quả.

Mặc dù đã đánh giá và thẩm định dự án có 8 yếu tố rủi ro có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của dự án nhưng theo sự chỉ đạo của Trần Bắc Hà, BIDV đã thẩm định, đề xuất và phê duyệt cho Công ty Bình Hà vay vốn.

Trong quá trình giải ngân, BIDV đã không kiểm soát dòng tiền có được sau kinh doanh, để các cổ đông Công ty Bình Hà sử dụng vốn vay không đúng mục đích, thông qua các nhà thầu chiếm đoạt và chiếm dụng tiền giải ngân của BIDV... Tổng dư nợ của Công ty Bình Hà tại BIDV không có khả năng thu hồi là hơn 799 tỷ đồng.

Đối với Công ty Trung Dũng, mặc dù thẩm định, đánh giá tình hình tài chính của Công ty Trung Dũng gặp khó khăn, chỉ tiêu tài chính phản ánh khả năng thanh toán chưa đảm bảo, tỷ lệ tài sản đảm bảo trên giá trị hạn mức tín dụng đề nghị được cấp chưa đáp ứng chính sách tín dụng của BIDV... nhưng tháng 8/2011, các bị can: Ngô Duy Chính, Nguyễn Xuân Giáp, Trần Hồng Quang, Đặng Thanh Nam vẫn thực hiện việc cấp hạn mức tín dụng ngắn hạn 700 tỷ đồng cho Công ty Trung Dũng.

Quá trình cho vay theo hạn mức, do áp lực từ sự chỉ đạo của ông Trần Bắc Hà, các bị can: Ngô Duy Chính, Nguyễn Xuân Giáp, Trần Hồng Quang, Đặng Thanh Nam đã quyết định giải ngân cho Công ty Trung Dũng vay 26 khoản còn dư nợ, trong đó có 20 khoản giải ngân không đáp ứng đúng tỷ lệ tài sản đảm bảo khoản giải ngân cho vay để đảo nợ.

Đối với tất cả 26 khoản vay trên, các bị can đã không kiểm soát được tiền bán hàng của doanh nghiệp để thu nợ, không kiểm tra mục đích sử dụng vốn vay của Công ty Trung Dũng đối với các khoản giải ngân để mua phôi thép, dẫn đến dư nợ lớn.

Viện Kiểm sát xác định, hành vi vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng của các bị can trong việc cho Công ty Trung Dũng vay đã gây thiệt hại cho BIDV 865 tỷ đồng.

Trong vụ án này, ông Trần Bắc Hà được xác định là chủ mưu, cầm đầu về tội "Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng."

Tuy nhiên, tháng 7/2019, ông Trần Bắc Hà đã tử vong trong trại giam vì bệnh hiểm nghèo. Theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, Cơ quan công an tiến hành đình chỉ bị can đối với ông Trần Bắc Hà, còn việc điều tra, truy tố, xét xử sẽ tiếp tục đối với các đồng phạm của ông Trần Bắc Hà.

Hủy hai quyết định công nhận thỏa thuận của đương sự

Ngày 16/7/2020, Tòa án Nhân dân thành phố Hà Nội đã ra Quyết định trả hồ sơ vụ án này để điều tra bổ sung, làm rõ việc mua bán các khoản nợ của Công ty Trung Dũng giữa BIDV và Công ty trách nhiệm hữu hạn MTV quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC); quá trình VAMC và BIDV khởi kiện Công ty Trung Dũng tại Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Sau khi cơ quan công an tiến hành điều tra bổ sung, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao xác định: Ngày 5,6/1/2017, BIDV đã có hai đơn khởi kiện (trong đó 1 đơn khởi kiện theo ủy quyền của VANC) tại Tòa án Nhân dân quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) yêu cầu Công ty Trung Dũng và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trả toàn bộ dư nợ gốc, lãi phát sinh theo các Hợp đồng tín dụng tại BIDV.

Tòa án Nhân dân quận Hoàn Kiếm đã thụ lý hai vụ án kinh doanh thương mại này, quá trình giải quyết đã ra hai Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự.

Về nội dung này, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao nhận thấy các bị can: Ngô Duy Chính, Nguyễn Xuân Giáp, Trần Hồng Quang, Đặng Thanh Nam, Đoàn Hồng Dũng biết rõ hành vi của mình liên quan đến hoạt động tín dụng là vi phạm pháp luật nhưng BIDV vẫn khởi kiện vụ án kinh doanh thương mại và thỏa thuận tại Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm nhằm che đậy và hợp thức hóa sai phạm. Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm ra các Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự là vi phạm Điều 206-Bộ luật Tố tụng Hình sự.

Do vậy, ngày 18/8/2020, Viện Kiểm sát Nhân dân Cấp cao tại Hà Nội đã ban hành các Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm, kháng nghị toàn bộ Quyết định của Tòa án Nhân dân quận Hoàn Kiếm công nhận sự thỏa thuận của các đương sự nói trên, đồng thời đề nghị Ủy ban Thẩm phán Tòa án Nhân dân cấp cao tại Hà Nội xét xử giám đốc thẩm vụ án theo hướng: hủy toàn bộ Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự nêu trên và đình chỉ giải quyết vụ án.

Ngày 28/8/2020, Tòa án Nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã ban hành hai Quyết định giám đốc thẩm hủy hai Quyết định của Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm công nhận sự thỏa thuận của các đương sự về vụ án "Tranh chấp hợp đồng tín dụng" giữa nguyên đơn là VAMC, BIDV với bị đơn là Công ty Trung Dũng và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.

Trên cơ sở đó, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao kết luận, kết quả điều tra bổ sung đủ căn cứ xác định hành vi phạm tội của các bị can theo nội dung vụ án đã đề cập ở trên.

Tác giả: Kim Anh