Chuyển giá diễn biến phức tạp

Theo Kiểm toán Nhà nước, thống kê những năm qua cho thấy, cả nước có khoảng 50% doanh nghiệp FDI kê khai lỗ, trong đó nhiều doanh nghiệp thua lỗ liên tục trong nhiều năm. Từ năm 2012, Tổng cục Thuế đã xây dựng chương trình thanh tra kiểm soát giá chuyển giao trong giai đoạn 2012 - 2015.

Qua thanh tra chuyển giá, hàng năm, ngành thuế đã thu về ngân sách nhà nước hàng nghìn tỷ đồng tiền thuế từ các doanh nghiệp FDI, đồng thời, vấn đề này cũng cho thấy hiện tượng chuyển giá tại các doanh nghiệp FDI diễn biến phức tạp, phổ biến và có xu hướng ngày càng tăng.

Theo báo cáo của năm 2013 của 63 cục thuế, hơn 100 chi cục thuế trên cả nước cho thấy, kết quả thanh tra tại 870 doanh nghiệp FDI có tới 720 doanh nghiệp vi phạm (83%). Tại một số đơn vị, tỷ lệ vi phạm lên đến 100% như Cục Thuế Bắc Giang (thanh tra 16 doanh nghiệp thì cả 16 doanh nghiệp đều vi phạm). Tỷ lệ này diễn ra tương tự tại Hòa Bình (16/16) Gia Lai (15/15)...

Năm 2014, ngành thuế đã tiến hành thanh tra, kiểm tra chống chuyển giá tại 2.866 doanh nghiệp khai báo kinh doanh thua lỗ, doanh nghiệp nghi ngờ có dấu hiệu chuyển giá và doanh nghiệp có hoạt động giao dịch liên kết (tăng 80% so với năm 2013) và kết luận các doanh nghiệp phải giảm lỗ hơn 5.830 tỷ đồng, truy thu, truy hoàn và phạt gần 1.701 tỷ đồng, so với năm 2013 tăng tương ứng gần 82% và 112%.

Tính riêng trong 9 tháng năm 2015, ngành thuế đã kiểm tra và phát hiện 1.600 doanh nghiệp có dấu hiệu chuyển giá. Ví dụ như Công ty Metro Cash & Carry Việt Nam, sau khi công bố kết quả thanh tra bước đầu, đã điều chỉnh giảm lỗ, giảm khấu trừ và truy thu thuế với tổng số tiền 507 tỷ đồng...

Theo Vụ trưởng Vụ Tổng hợp, Kiểm toán Nhà nước Trần Khánh Hòa, việc kiểm toán trong thời gian qua cho thấy, công tác tổ chức kiểm toán đối với hoạt động chuyển giá còn hạn chế, kết quả kiểm toán chủ yếu là các phát hiện kiểm toán đơn lẻ, chưa đáp ứng được các yêu cầu, kỳ vọng của xã hội đối với lĩnh vực quản lý đặc thù này.

Đặc biệt Kiểm toán Nhà nước chưa tổ chức kiểm toán để xem xét vấn đề quản lý thuế đối với giao dịch liên kết của doanh nghiệp có rủi ro về chuyển giá cao như doanh nghiệp FDI hay các liên doanh nước ngoài tại Việt Nam.

Thách thức và khó khăn trong cuộc chiến chống chuyển giá, cũng được quyền Giám đốc Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán Nguyễn Đình Hòa chỉ ra, đó là, việc khó xác định quan hệ liên kết giữa các bên tham gia chuyển giá; việc hạn chế về thông tin với các cơ quan có trách nhiệm chống chuyển giá trong việc xác định những đối tác chuyển giá để từ đó áp dụng các quy trình, thủ tục kiểm tra đánh giá về mức phù hợp của các mức giá giao dịch mà một tổ chức đã thực hiện với các đối tác còn lại với mục đích chuyển giá.

Về phía Kiểm toán Nhà nước cũng chưa thực hiện được một cuộc kiểm toán độc lập nào mà chỉ lồng ghép trong cuộc kiểm toán ngân sách địa phương để đánh giá hiệu quả công tác chống chuyển giá của các cơ quan thuế, cũng như chưa có cuộc kiểm toán của tổ chức kiểm toán độc lập nào phát hiện được các hành vi chuyển giá có quy mô lớn.

Tổ chức kiểm toán chuyên đề độc lập về chống chuyển giá

Theo nhiều chuyên gia, các hoạt động chuyển giá đã và đang ảnh hưởng đến việc hoạch định chính sách kinh tế vĩ mô của Nhà nước và Chính phủ.

Nếu không có những biện pháp kịp thời nhằm quản lý chặt chẽ hoạt động chuyển giá, các doanh nghiệp trong nước sẽ khó tồn tại, sản xuất trong nước sẽ gặp khó khăn, giá trị nhập khẩu cao hơn giá trị xuất khẩu làm mất cân đối trong cán cân thanh toán quốc tế của quốc gia.

Theo quyền Giám đốc Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán Nguyễn Đình Hòa, cần phải hoàn thiện hệ thống thông tin, số hóa dữ liệu về người nộp thuế.

Xây dựng cơ sở dữ liệu và liên thông dữ liệu, thông tin về doanh nghiệp FDI nói riêng và doanh nghiệp nói chung trong các cơ quan chức năng của Việt Nam để có sự phối hợp đồng bộ, thông suốt trong kiểm soát chuyển giá của các cơ quan liên quan.

Coi trọng và tăng cường việc khai thác các thông tin, số liệu cũng như các nội dung kết luận kiến nghị trong các báo cáo kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước để xác định hoạt động chuyển giá, đối tượng và chủ thể chuyển giá.

Bên cạnh đó, Kiểm toán Nhà nước nên tổ chức các cuộc kiểm toán chuyên đề độc lập về chống chuyển giá nhằm đánh giá tính hợp lý, tính đầy đủ, tính khả thi, tính hiệu lực và hiệu quả của quá trình xây dựng và thực hiện các chương trình hành động của Chính phủ, chỉ ra những khiếm khuyết, bất cập và hạn chế trong các văn bản quy phạm pháp luật đã được ban hành nhằm chống gian lận, trốn thuế và hoàn thiện công tác quản lý kiểm soát giá.

Chủ tịch Hội Kế toán - Kiểm toán Việt Nam Đặng Văn Thanh thì cho rằng, Kiểm toán Nhà nước cần có sự phối hợp và sử dụng tốt kết quả kiểm soát của các chủ thể kiểm soát như Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Công an đối với hoạt động chuyển giá.

Gian lận chuyển giá có ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế, làm thất thu ngân sách và mất công bằng giữa các doanh nghiệp, ảnh hưởng không tốt đến môi trường đầu tư và chính sách an ninh tiền tệ quốc gia.

Kiểm toán Nhà nước cần thực hiện chức năng kiểm tra đánh giá và xác nhận tính tin cậy, tuân thủ của các hoạt động chuyển giá cần có sự phối hợp và sử dụng có hiệu quả các kết quả kiểm tra của các chủ thể kiểm soát... đồng thời kiểm tra đánh giá tính tuân thủ, tính hiệu quả, tính hiệu lực trong các hoạt động của các chủ thể kiểm soát nhằm hạn chế tối đa các sai phạm, phát hiện và đưa ra các khuyến nghị cần thiết xử lý các sai phạm trong giao dịch nội bộ giữa các doanh nghiệp liên kết.

Theo Tạp chí Tài chính