Khi chương trình giáo dục mới được triển khai vào năm học 2020 - 2021, giáo viên và học sinh sẽ có cơ hội tự lựa chọn sách giáo khoa (SGK) để dạy và học. Dựa vào Phê duyệt Danh mục sách giáo khoa lớp 1 sử dụng trong cơ sở giáo dục phổ thông được Bộ trưởng bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ ký mới đây, có thể thấy, thị trường cung cấp SGK đang chia thành 2 nhà cung cấp.

Bộ SGK Cánh Diều được giới thiệu tới dư luận.

Nhà cung cấp thứ nhất, đang được cho là chiếm nhiều lợi thế hơn, là Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, khi có nhiều kinh nghiệm cung cấp SGK phổ thông. Tuy nhiên, khi không còn được "độc quyền", người ta sẽ trông chờ vào nhiều bộ sách, được viết bởi các nhóm tác giả khác nhau cung cấp từ nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.

Nhà cung cấp thứ hai, là liên minh 3 bên: Nhà xuất bản Sư phạm; Nhà xuất bản Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh; Công ty cổ phần đầu tư xuất bản - thiết bị giáo dục Việt Nam. Nhóm này, mới đây đã công bố bộ sách Cánh Diều, với 100% vốn xã hội hóa.

Dư luận đang kỳ vọng lớn vào sự thành công của chủ trương 1 chương trình nhiều bộ sách giáo khoa. PV đã có cuộc trao đổi với ông Ngô Trần Ái, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần đầu tư xuất bản - thiết bị giáo dục Việt Nam (VEPIC) về việc này:

Ông Ngô Trần Ái. Ảnh VT

Trong Chương trình Giáo dục Phổ thông tổng thể mới, lần đầu tiên được xây dựng theo chủ trương “1 chương trình nhiều bộ sách giáo khoa”, là người có nhiều năm gắn bó trong ngành giáo dục, ông nghĩ sao về việc này?

Ông Ngô Trần Ái: Chủ trương xã hội hóa sách giáo khoa, cũng như xây dựng chủ trương một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa của Bộ Chính trị là hoàn toàn đúng đắn. Với kinh nghiệm 40 năm làm trong ngành xuất bản, tôi cho rằng, việc có nhiều bộ sách sẽ tạo ra tính cạnh tranh, mà xưa nay là độc quyền, thậm chí là sách ra bắt buộc phải mua.

Bây giờ, sách phải hay, phải đúng chương trình, về mặt hình thức phải đẹp, sinh động, chất lượng luôn phải cải tiến.

Nhưng đây cũng là gánh nặng lên vai các nhà trường hoặc các Hội đồng chọn sách, làm sao để chọn được cuốn sách phù hợp với đặc điểm địa phương. Vậy quan trọng nhất trong việc chọn sách là gì?

Ông Ngô Trần Ái: Thông tư hướng dẫn của bộ GD&ĐT, Luật giáo dục cũng nói rằng cơ sở phải là giáo viên, có tham khảo ý kiến phụ huynh, nhưng phụ huynh phải trong ngành giáo dục mới hiểu được. Người chọn những quyển sách nào hay nhất, đưa vào giảng dạy sẽ là một quyết định khó khăn. Nhưng mà, chúng ta làm minh bạch các trường vẫn có thể chọn một bộ sách hay nhất.

Trong cạnh tranh nhà xuất bản nào làm sách kém sẽ không thể tồn tại, đó là quy luật. Đây là vấn đề mới, mong rằng cạnh tranh phải công bằng.

Trước khi đưa ra có một hội đồng thẩm định, tôi được nghe rằng sẽ thông báo rộng rãi ý kiến của hoạt động đó, như thế sẽ rất khách quan.

Đến thời điểm này mới chỉ có hoạt động giới thiệu sách từ phía các nhà xuất bản, mà chưa công khai rộng rãi tới nhà trường và phụ huynh. Giờ mình sẽ làm thế nào để giới thiệu rộng rãi bộ sách tới đông đảo?

Ông Ngô Trần Ái: Đúng là bây giờ muốn tìm hiểu phải bỏ tiền ra mua sách, giáo viên đời sống khó khăn không thể bỏ tiền ra được, nhà nước cũng không thể bỏ ra số tiền lớn để dành cho các trường mua sách về đọc rồi chọn. Riêng bộ sách Cánh Diều, trong thời gian tới sẽ đăng trên mạng, mọi người sẽ tham khảo, minh bạch. Tôi nghĩ rằng các nhà xuất bản khác cũng nên làm như vậy, thì sự chọn lựa khách quan nhất là phải đưa sản phẩm tới giáo viên phụ huynh.

Ông có chia sẻ gì với những người đưa ra quyết định chọn sách?

Ông Ngô Trần Ái: Về hình thức, phải rõ ràng, hình ảnh sinh động. Hình ảnh là cách để chuyển tải kiến thức cho học sinh.

Ngoài ra, bộ sách phải phát triển được năng lực của các cháu. Các cháu ưa thích, hứng thú với việc học. Vì xưa nay nhiều học sinh không muốn học vì các cuốn sách giáo khoa không tạo nên hứng thú.

Nhưng cũng có nghi ngại là người chọn sách sẽ không lựa chọn yếu tố phù hợp, chất lượng lên đầu, mà có yếu tố phía sau. Ví dụ, mới đây có chuyện NXB Giáo dục Việt Nam trả thù lao hàng tháng cho sở GD&ĐT TP. Hồ Chí Minh. Thầy mong muốn gì từ phía người chọn sách?

Ông Ngô Trần Ái: Mấy hôm nay báo chí đăng, tôi thật sự buồn, vì không thể chọn sách như thế được. Những gì không khách quan, lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ thì sẽ không thể chọn sách hay được. Cái quan trọng, sách phải có chất lượng để đưa cho các con học.

Có thể đâu đó có tiêu cực, nhưng chắc chắn một tập thể giáo viên, phụ huynh sẽ không thể để chuyện đó xảy ra.

Ông có lo lắng bộ sách của mình sẽ không được chọn không? Vì mình không có “sân sau”, chiết khấu cao? Và tất nhiên, cả là quy luật cạnh tranh của thị trường nữa?

Ông Ngô Trần Ái: Cũng rất buồn nếu không được chọn, được chọn ít. Nhưng tôi có suy nghĩ rằng, sách là sản phẩm mang tính văn hóa, không nên làm những việc khác. Không thể giống như những sản phẩm “tiền trao cháo múc" khác.

Tôi nghĩ làm sách để đam mê, không phải vì giàu có gì. Nếu có điều ước, tôi chỉ mong đủ vốn để làm bộ sách lớp 2, lớp 6 tiếp theo. Đừng có không đủ tiền để không làm nữa, Bộ sách này là tiền xã hội hóa, không phải tiền nhà nước, toàn tiền anh em tâm huyết đóng góp. Hy vọng chỉ thu hồi vốn để làm những bộ sách tiếp theo.

Nếu có tiêu cực chắc tôi sẽ nghỉ làm luôn, điều đó là rất buồn.

Xin cảm ơn ông!