Đồ họa mô phỏng một hệ thống quan trắc đáy biển của Trung Quốc (Ảnh: SCMP)

Bốn thiết bị giám sát sử dụng cảm biến công nghệ cao để theo dõi môi trường dưới biển đã được kết nối với Mạng lưới Đại dương Canada (ONC) - một hệ thống trạm quan trắc biển trải dài từ đông bắc Thái Bình Dương tới Bắc Cực. Mặc dù mạng lưới này do Đại học Victoria ở British Columbia, Canada vận hành, song 4 thiết bị giám sát vừa lắp đặt thuộc Viện Khoa học và Kỹ thuật biển Tam Á - một thành viên của Viện Khoa học Trung Quốc. Viện Tam Á cũng là đơn vị phát triển và lắp đặt các thiết bị giám sát này.

Các thiết bị này do một tàu lặn điều khiển từ xa của Lực lượng Tuần duyên Canada lắp đặt từ ngày 27/6. Sau khi được đưa vào hoạt động hoàn chỉnh, chúng có thể được sử dụng để cung cấp các dữ liệu cho các trung tâm kiểm soát của viện Tam Á và một số nơi khác. ONC xác nhận đã đặt các thiết bị Trung Quốc trong mạng lưới của mình, song từ chối cung cấp thêm thông tin về các thiết bị này cũng như cách sử dụng chúng.

Theo SCMP, 4 thiết bị giám sát vừa lắp đặt có thể giúp các nhà khoa học biển Trung Quốc hiểu thêm về môi trường tại tuyến hàng hải chiến lược gần Mỹ. Ngoài ra, chúng cũng giúp Trung Quốc có góc nhìn rõ hơn về cấu trúc cũng như hoạt động của một trong những mạng lưới trạm quan trắc dưới biển hiện đại và lớn nhất thế giới.

Mặc dù chưa có bằng chứng cho thấy quân đội Trung Quốc sẽ tham gia vào dự án này cũng như việc các thiết bị này có thể được sử dụng để do thám tàu ngầm hoặc các tàu khác, song các dữ liệu môi trường biển được cho là có giá trị tương đương nhau đối với các nhà nghiên cứu quân sự cũng như dân sự.

ONC về cơ bản là một cơ sở nghiên cứu khoa học, song ONC cũng có thỏa thuận quốc phòng nhằm giúp quân đội Canada giám sát vùng biển Bắc Cực thông qua hệ thống giám sát được vận hành bởi công nghệ trí tuệ nhân tạo. Một số trang web nghiên cứu của chính phủ Trung Quốc nhận định việc lắp đặt các thiết bị giám sát tại Canada có thể là bước khởi đầu để Trung Quốc tiếp tục xây dựng mạng lưới của nước này trong khu vực.

Lo ngại an ninh

Đồ họa vị trí lắp đặt các thiết bị giám sát biển của Trung Quốc gần căn cứ hải quân Mỹ. (Nguồn: SCMP)

Hiện chưa rõ lý do khiến Canada sẵn sàng cho phép Trung Quốc tiếp cận tự do các trạm quan trắc của nước này, tuy nhiên động thái lắp đặt 4 thiết bị giám sát trên diễn ra giữa lúc Mỹ và Trung Quốc đang có nhiều bất đồng, trong khi mối quan hệ giữa Canada và Mỹ cũng đang ở trong giai đoạn căng thẳng.

Việc lắp đặt các thiết bị giám sát của Trung Quốc diễn ra chưa đầy một tháng sau khi Mỹ áp đặt các khoản thuế mà Canada cho là “không thể chấp nhận được” với thép và nhôm xuất khẩu từ Canada vào Mỹ. Canada sau đó đã trả đũa bằng việc áp thuế đối với 12,8 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ.

Trong khi đó, cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. Đồng thời, căng thẳng giữa hai nước trong lĩnh vực quân sự cũng có xu hướng tăng nhiệt.

Eo biển Juan de Fuca, nơi 4 thiết bị giám sát Trung Quốc được lắp đặt, là một trong những tuyến hàng hải đông đúc nhất thế giới. Ở vị trí chạy ngang qua eo biển này tới phía nam, cách không xa thành phố Seattle, là căn cứ hải quân Kitsap - một trong hai cơ sở vũ khí hạt nhân chiến lược của Mỹ. Đây cũng là nơi Mỹ đặt một xưởng đóng tàu ngầm hạt nhân.

Dù cho mục đích sử dụng của các thiết bị Trung Quốc tại vùng biển gần Mỹ là gì, các nhà khoa học vẫn hoài nghi về mức độ nhạy cảm của chúng.

“Các mạng lưới giám sát dưới biển sâu rất nhạy cảm và có thể liên quan chặt chẽ tới an ninh quốc gia. Các nước thông thường sẽ không cho phép bên thứ ba can thiệp vào việc này trừ khi họ có mức độ tin tưởng rất cao. Sự hợp tác này rất bất thường. Các dấu hiệu cho thấy phạm vi của nó đã vượt ra khỏi lĩnh vực khoa học và chỉ có thể thực hiện được nếu có sự chấp thuận từ lãnh đạo cấp cao của hai nước”, Chen Hongqiao, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Canada thuộc Đại học Nghiên cứu Nước ngoài Quảng Đông, Trung Quốc, nhận định.

Theo Cục Hải dương Quốc gia Trung Quốc, Trung Quốc và Canada đã ký một biên bản ghi nhớ hồi năm 2013 về hợp tác quan trắc hàng hải, song mãi tới gần đây vẫn có rất ít dự án được khởi động.

Xin Qiang, giáo sư tại Đại học Phục Đán ở Thượng Hải kiêm phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mỹ, nhận định việc triển khai các thiết bị giám sát biển là lĩnh vực hợp tác nhạy cảm giữa Canada và Trung Quốc. Theo đó, Mỹ có thể sẽ tìm cách để can thiệp vào vấn đề này.

Tuần trước, các thượng nghị sĩ Mỹ đã gửi một bức thư tới Thủ tướng Canada Justin Trudeau để yêu cầu ông cấm các hãng điện thoại di động sử dụng thiết bị do tập đoàn viễn thông khổng lồ Huawei của Trung Quốc sản xuất trong mạng 5G của Canada.

“Chuyện tương tự có thể xảy ra với mạng lưới dưới biển. Mỹ rất mạnh, và Canada khó có thể chối từ”, Giáo sư Xin nhận định.

Theo Dân trí