Binh sĩ Ukraine tham gia buổi huấn luyện ở ngoại ô Kiev ngày 21/11/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo hãng tin Al Jazeera ngày 21/10, cuộc chiến giữa Ukraine và Nga, kéo dài từ năm 2022, đã gây ra những tác động nặng nề lên quân đội Ukraine, không chỉ về tổn thất về người và vật lực mà còn về tinh thần chiến đấu. Kết quả là năm 2024, tình trạng đào ngũ trong quân đội Ukraine đạt mức cao kỷ lục. Hàng nghìn binh lính đã bỏ vị trí của mình và điều này đang đe dọa sự ổn định của mặt trận.

Tờ The Kyiv Post của Ukraine đưa tin cho đến nay, khoảng 60.000 người đã phải đối mặt với các cáo buộc hình sự vì trốn khỏi đơn vị của họ kể từ khi xung đột nổ ra. Tờ báo này lưu ý gần một nửa số vụ án đó được khởi tố trong năm nay.

Báo The Times của Anh cũng trích dẫn số liệu từ Văn phòng Tổng công tố Ukraine cho thấy khoảng 51.000 vụ án hình sự đã được khởi tố vì tội đào ngũ và bỏ đơn vị từ tháng 1 - 9 năm nay. Còn tờ El Pais của Tây Ban Nha đưa ra một con số gần hơn là 45.543 vụ đào ngũ từ tháng 1 - 8 năm nay, theo dữ liệu từ Văn phòng Tổng công tố Ukraine đã bị rò rỉ. 

Tất cả những con số này đều cao hơn nhiều so với 22.000 trường hợp bị cáo buộc hình sự về cùng một tội danh vào năm 2023 và chỉ 9.000 vụ vào năm 2022. Vậy tại sao quân đội Ukraine lại phải đối mặt với làn sóng đào ngũ lớn như vậy?

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng đào ngũ ngày càng gia tăng là điều kiện chiến đấu vô cùng khắc nghiệt. Binh lính Ukraine thường xuyên phải đối mặt với sự thiếu hụt nhân lực, dẫn đến việc họ phải liên tục tham gia vào các trận chiến mà không có đủ thời gian phục hồi.

Nhiều binh sĩ ở tuyến đầu chia sẻ rằng họ phải chiến đấu từ trận này sang trận khác, không có thời gian hồi phục, điều này khiến họ kiệt sức cả về thể chất lẫn tinh thần. Một người lính Ukraine đang bị điều tra vì tội đào ngũ – Serhii Hnezdilov - đã công khai nói rằng mình chọn rời bỏ quân đội vì “cảm thấy cuộc sống trong tù ít nhất cũng cho biết khi nào có thể ra khỏi đó, trái ngược với cuộc chiến không hồi kết ngoài chiến trường”.

Ngoài ra, các chế độ nghỉ phép cho binh sĩ cũng không được tuân thủ đầy đủ do thiếu nhân lực thay thế. Quân đội Ukraine cho phép lính nghỉ phép 10 ngày và hai lần một năm, nhưng đôi khi tình trạng thiếu hụt lực lượng còn khiến việc nghỉ phép này bị hoãn.

Một yếu tố khác góp phần vào tình trạng đào ngũ là việc không có giới hạn thời gian rõ ràng cho nghĩa vụ quân sự. Luật huy động toàn quốc của Ukraine, có hiệu lực từ tháng 3/2022, không đưa ra bất kỳ quy định nào về thời hạn phục vụ của các binh sĩ. Điều này có nghĩa là những người đã được triệu tập sẽ phải ở lại quân đội cho đến khi xung đột kết thúc, một thời điểm không thể dự đoán được. Không có sự rõ ràng về thời gian phục vụ khiến nhiều binh sĩ cảm thấy áp lực và bế tắc.

Luật động viên của Ukraine, có hiệu lực từ tháng 4/2024, yêu cầu nam giới từ 25 đến 60 tuổi phải tham gia nghĩa vụ quân sự. Đối với những người trong độ tuổi này, việc trốn nghĩa vụ quân sự có thể bị phạt tù và không có con đường chính thức nào để họ giải ngũ, trừ những trường hợp đặc biệt.

Elena Davlikanova, Giáo sư tại Đại học Sumy State (SSU) của Ukraine, cho biết cuộc tranh luận về độ tuổi không tập trung vào lý do thực sự khiến mọi người không muốn đăng ký.

Điều này khiến nhiều người tìm cách trốn khỏi Ukraine để tránh bị bắt đi lính. Những trường hợp đào ngũ và trốn nghĩa vụ đã tăng vọt kể từ khi luật này được ban hành, với hàng nghìn người bị bắt giữ hoặc bị phạt vì tìm cách trốn khỏi đất nước một cách bất hợp pháp.

Trong khi những tình nguyện viên nước ngoài được phép rời chiến trường sau 6 tháng tham chiến, thì đối với những người lính Ukraine, không có quy định như vậy. Điều này tạo ra sự bất công và góp phần làm gia tăng tình trạng căng thẳng và đào ngũ trong quân đội Ukraine.

Tác giả: Vũ Thanh/Theo aljazeera.com