Trên cơ sở nghiên cứu thông lệ quốc tế và thực trạng tín dụng tiêu dùng tại Việt Nam, Vụ xây dựng dự thảo Thông tư Quy định những hoạt động tín dụng tiêu dùng mà công ty tài chính được thực hiện trong số các hoạt động tín dụng tiêu dùng hiện nay ở Việt Nam để tách biệt và hạn chế rủi ro đối với ngân hàng thương mại khi cho vay tiêu dùng đối với đối tượng khách hàng phi chuẩn.

Cụ thể, dự thảo quy định hoạt động tín dụng tiêu dùng của công ty tài chính, công ty tài chính được cho vay tiêu dùng đối với khách hàng cá nhân qua ba hình thức, gồm cho vay trả góp, cho vay thấu chi qua thẻ tín dụng và phát hành thẻ mua hàng. Và điểm đáng lưu ý trong dự thảo thông tư là, ngân hàng thương mại muốn cho vay tiêu dùng cho khách hàng cá nhân theo ba hình thức như công ty tài chính thì phải thành lập công ty tài chính.

Tuy nhiên, theo những quy định được đề cập đến trong dự thảo, điều này cũng có nghĩa là công ty tài chính không được cho vay bất động sản (cho vay mua, xây dựng nhà ở) vốn có tính đặc thù và mức độ rủi ro cao, yêu cầu nguồn lực tài chính, năng lực quản trị rủi ro chuyên nghiệp.

Cơ quan soạn thảo lý giải nguyên nhân đưa ra quy định trên là do, theo thông lệ và thực tế tại Việt Nam , đối tượng cấp tín dụng, lãi suất, sản phẩm cho vay tiêu dùng và kênh phân phối cho vay tiêu dùng... của công ty tài chính khác biệt so với hoạt động này của ngân hàng. Cho vay tiêu dùng của công ty tài chính thường gắn với rủi ro cao (do khách hàng của công ty tài chính là khách hàng phi chuẩn, chủ yếu cho vay tiêu dùng qua điểm giới thiệu dịch vụ, quy trình, thủ tục cho vay đơn giản, thời gian giải ngân nhanh).

Trong khi đó, năng lực tài chính, nguồn vốn hoạt động của công ty tài chính còn nhiều hạn chế (vốn điều lệ thấp, nguồn vốn hoạt động chủ yếu là đi vay tổ chức tín dụng khác hoặc vay ngân hàng mẹ,…); Quản trị rủi ro, năng lực điều hành rất bất cập; hệ thống thông tin, công nghệ thông tin phục vụ quản trị rủi ro nhiều hạn chế.

SHB đang lên kế hoạch thâu tóm một Công ty tài chính để tái cấu trúc thành công ty con trực thuộc (Ảnh: SHB)

Thực tế tại Việt Nam cho thấy, hiện nay, hoạt động tín dụng tiêu dùng của ngân hàng thương mại và công ty tài chính đan xen lẫn nhau. Ngân hàng thương mại và công ty tài chính đều cung cấp một số sản phẩm tín dụng tiêu dùng như cho vay trả góp để mua phương tiện đi lại, trang thiết bị gia đình, cho vay tiền mặt phục vụ đời sống,... đối với đối tượng khách hàng phi chuẩn, cách thức tiếp cận qua điểm giới thiệu dịch vụ tương tự mô hình công ty tài chính tín dụng tiêu dùng, tiềm ẩn rủi ro lớn do ngân hàng nhận tiền gửi của dân, hoạt động đa năng, trong khi đó ngân hàng thương mại chưa có hệ thống quản trị rủi ro chuyên nghiệp phù hợp với phân khúc khách hàng đại chúng của công ty tài chính tín dụng tiêu dùng.

Để đảm bảo tính chuyên nghiệp, hạn chế rủi ro trong việc cung cấp tín dụng tiêu dùng đối với phân khúc khách hàng phi chuẩn, trong thời gian qua một số ngân hàng thương mại đã và đang xúc tiến việc thành lập công ty tài chính hoạt động chuyên ngành trong lĩnh vực tiêu dùng (NHTM CP Phát triển Nhà thành phố Hồ Chí Minh đã mua lại công ty tài chính Việt –SG, NHTM CP Việt Nam Thịnh Vượng mua lại công ty tài chính Than Khoáng sản và chuyển đổi hoạt động của các công ty tài chính này tập trung vào lĩnh vực tín dụng tiêu dùng).

SHB đang lên kế hoạch thâu tóm một CTTC để tái cấu trúc đơn vị này thành công ty con trực thuộc. Chủ tịch SHB, ông Đỗ Quang Hiển cho rằng, đây là cơ hội để SHB phát triển mảng dịch vụ ngân hàng phục vụ tiêu dùng, một trong những dịch vụ có xu hướng phát triển mạnh trong giai đoạn hiện nay, đem lại nhiều nguồn thu giá trị gia tăng.

Với xu hướng chuyển đổi hoạt động sang cấp tín dụng tiêu dùng, thực tế hiện nay và trong tương lai sẽ có nhiều ngân hàng thương mại có nhu cầu thành lập công ty con trong lĩnh vực tín dụng tiêu dùng.

Nhưng bên cạnh đó cũng có những nỗi lo, khi các nhà băng đẩy mạnh cho vay tiêu dùng sẽ khó tránh tình trạng cho vay dưới chuẩn, dễ dẫn đến sự sụp đổ tín dụng cá nhân như đã từng xảy ra ở Mỹ khi nợ xấu tăng.

Ninh Giang (tổng hợp)