Đây không phải là lần đầu tiên NHNN có văn bản nhắc nhở các ngân hàng. Trước đây, NHNN đã từng phát đi văn bản yêu cầu các ngân hàng hạn chế cho vay vào các lĩnh vực mà theo họ là rủi ro cao như bất động sản, chứng khoán, và thậm chí các dự án B0T và BT.

Đứng từ góc độ của cơ quan chức năng, sự nhắc nhở của NHNN là điều cần thiết để sớm “cảnh tỉnh” các ngân hàng đang say sưa rót vốn vào những lĩnh vực có rủi ro cao nhưng cũng là “màu mỡ” nhất giúp các ngân hàng báo lãi những con số ấn tượng, liên tục đẩy giá cổ phiếu ngành lên những nấc thang mới.

Ngân hàng Nhà nước với tư cách và vị thế của một cơ quan quản lý nhà nước cần dùng các chỉ tiêu cụ thể, tốt nhất là mang tính định lượng để định hướng dòng chảy tín dụng trong nền kinh tế theo chủ đích và buộc các ngân hàng tuân thủ nghiêm túc nếu không muốn bị phạt. Ảnh: THÀNH HOA

Nhưng đứng từ góc độ các ngân hàng, không phải là không có lý khi nhiều nhà quản lý tin rằng họ đang đi đúng hướng, tuy đã và đang đẩy mạnh cho vay nhưng không xem nhẹ chất lượng tín dụng và luôn tăng cường kiểm soát rủi ro. Bằng chứng rõ ràng là tuy tăng trưởng tín dụng được duy trì ở mức cao nhưng tỷ lệ nợ xấu nội bảng luôn được kìm giữ dưới mức 3% như đã được xác nhận bởi NHNN.

Trong bối cảnh mọi chuyện xem ra đang diễn tiến tốt đẹp, cần phải nhìn nhận hành động cảnh tỉnh của NHNN như thế nào cho hợp lý?

Ngoài quan niệm một cách mặc định rằng bất động sản và chứng khoán là những lĩnh vực có nhiều rủi ro hơn là những lĩnh vực khác của nền kinh tế, có lẽ NHNN đang nhìn thấy những triệu chứng của những cơn sốt bong bóng trên thị trường bất động sản và chứng khoán gần đây. Không cần phải nói thì cũng sẽ thấy rõ tác hại ghê gớm của những đợt “xì hơi” bong bóng bất động sản và chứng khoán để lại cho hệ thống ngân hàng ở Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung. Và cũng có thể NHNN đang lo ngại các ngành và lĩnh vực ưu tiên vay vốn đang trở nên “khô khát” khi nguồn tín dụng đáng lẽ dành cho họ lại chảy mạnh vào các lĩnh vực rủi ro hơn nhưng có lợi nhuận lớn hơn như bất động sản và chứng khoán.

Nếu chỉ dùng hình thức gửi văn bản, đề ra những yêu cầu định tính khá chung chung như “hạn chế tập trung cho vay vào lĩnh vực bất động sản”, “phải thường xuyên rà soát, đánh giá và theo dõi tiến độ...”, “phải kiểm soát tốt chất lượng tín dụng, nâng cao hiệu quả công tác xét duyệt hồ sơ...”, “phải giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn...”, và “phải chuyển dịch cơ cấu tín dụng theo hướng ưu tiên tập trung vốn cho...” thì e rằng sẽ nhận được hàng loạt lời đáp giống nhau từ các ngân hàng rằng họ đang thực hiện rất tốt những yêu cầu này. Đơn giản là bởi một khi các yêu cầu đưa ra là định tính thì rất khó bắt bẻ các câu trả lời mang tính định tính về việc thực hiện là đã thỏa đáng hay chưa.

Do đó, thay vì nhắc nhở một cách chung chung và khó có thể trừng phạt các ngân hàng nếu họ không theo đúng ý đồ của mình, NHNN với tư cách và vị thế của một cơ quan quản lý nhà nước cần dùng các chỉ tiêu cụ thể, tốt nhất là mang tính định lượng để định hướng dòng chảy tín dụng trong nền kinh tế theo chủ đích và buộc các ngân hàng tuân thủ nghiêm túc nếu không muốn bị phạt.

Việc NHNN có thể cân nhắc thực hiện trước tiên là “siết” chặt hơn tăng trưởng tín dụng cho toàn nền kinh tế. Chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng thấp hơn sẽ làm giảm khả năng tăng trưởng nóng của nền kinh tế, nhất là trong các ngành có rủi ro cao, vốn là một bài học kinh nghiệm sâu sắc rút ra từ thực tiễn chục năm qua.

Cũng có thể thấy rằng, việc quản lý tăng trưởng tín dụng mặc dù theo luật là nhiệm vụ của NHNN nhưng đôi khi NHNN không được toàn quyền quyết định điều này vì còn phải chịu sức ép từ Chính phủ, vốn rất coi trọng tăng trưởng tín dụng như một động lực cho tăng trưởng kinh tế. Còn thêm khả năng nữa là tuy tín dụng chung bị thắt chặt nhưng các ngân hàng thương mại vẫn cứ say sưa tập trung tín dụng vào bất động sản mà “quên” các ngành, các lĩnh vực ưu tiên.

Đối với những trường hợp trên, NHNN có thể hành động theo hướng thắt chặt các tiêu chuẩn chung về chất lượng hoạt động của ngân hàng như tỷ lệ an toàn vốn, tỷ lệ nợ xấu, trần sử dụng vốn ngắn hạn cho vay dài hạn... buộc các ngân hàng thương mại phải cẩn trọng hơn trong quyết định đổ bao nhiêu vốn vào bất động sản là đủ mà không làm tăng quá mức các chỉ số đánh giá rủi ro tín dụng đến mức vi phạm các tiêu chuẩn hoạt động an toàn mà NHNN đặt ra để rồi bị phạt nặng.

Ngoài ra, nếu muốn hạn chế vốn tín dụng vào những lĩnh vực nên trên, NHNN có thể xem xét thêm các hạn chế định lượng như giới hạn tỷ trọng tín dụng của (mỗi) ngân hàng thương mại (NHTM) cấp cho các lĩnh vực này không quá X% tổng tài sản hoặc tổng dư nợ của họ (và tỷ lệ X này có thể khác nhau với mỗi ngân hàng). Hoặc ngược lại, NHNN có thể yêu cầu mỗi ngân hàng phải dành tối thiểu Y% vốn huy động để cho vay các lĩnh vực ưu tiên.

Cũng cần lưu ý thêm rằng NHNN đã giao chỉ tiêu hạn mức tín dụng cho từng ngân hàng trong từng năm xét trên tình hình hoạt động và chất lượng tín dụng của họ. Nếu kết hợp với quy định giới hạn định lượng tín dụng của mỗi NHTM được cấp cho các lĩnh vực nhiều rủi ro cũng như hạn mức tín dụng tối thiểu phải cấp cho các lĩnh vực ưu tiên như đề xuất ở trên thì NHNN sẽ hạn chế được việc các NHTM cho vay quá mức vào các lĩnh vực rủi ro cao, đồng thời vẫn bảo đảm nguồn vốn tín dụng rót đủ cho các lĩnh vực ưu tiên.

Cuối cùng, cũng không nên quên rằng NHNN không phải là cơ quan quản lý nhà nước (duy nhất) có nhiệm vụ khuyến khích ngành nào phát triển, ngành nào cần hạn chế. Việc này phải là trách nhiệm của và sẽ được làm tốt hơn bởi (hoặc có sự phối hợp với) các cơ quan quản lý nhà nước khác. Ví dụ, Bộ Tài chính có thể dùng chính sách thuế, còn Bộ Xây dựng với các quy định chặt chẽ về môi trường và quy hoạch xây dựng có thể giảm bớt nguy cơ tăng trưởng bong bóng trong lĩnh vực chứng khoán, bất động sản và xây dựng.

Tóm lại, nếu không cụ thể hóa bằng các chỉ tiêu an toàn hoạt động giao cho các ngân hàng thì những chỉ đạo và yêu cầu chung chung như hiện nay của NHNN chỉ có tác dụng thể hiện rằng họ cũng có quan tâm và lo ngại đến sự tăng trưởng nóng của một số ngành và... thế thôi!

Theo Thời báo Kinh tế Sài Gòn