Đồng yen của Nhật Bản. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) Kazuo Ueda cho biết BoJ có thể chấm dứt chính sách lãi suất âm khi sắp đạt được mục tiêu lạm phát 2%.

Điều này báo hiệu khả năng tăng lãi suất, trong bối cảnh đồng yen đang mất giá mạnh.

Chấm dứt chính sách lãi suất âm là một lựa chọn

Trong một cuộc phỏng vấn ngày 6/9, ông Ueda nói: "Một khi chúng tôi tin rằng Nhật Bản sẽ chứng kiến lạm phát gia tăng bền vững cùng với tăng trưởng tiền lương, chúng tôi có thể thực hiện nhiều lựa chọn khác nhau." Ông nói thêm: "Nếu chúng tôi đánh giá rằng Nhật Bản có thể đạt được mục tiêu lạm phát ngay cả sau khi chấm dứt lãi suất âm, thì chúng tôi sẽ làm như vậy."

BoJ hiện định hướng lãi suất ngắn hạn ở mức âm 0,1%, đồng thời giới hạn lãi suất trái phiếu chính phủ (JGB) kỳ hạn 10 năm quanh mức 0 như một phần trong nỗ lực phục hồi nền kinh tế và đạt được mục tiêu một cách bền vững.

Với lạm phát vượt quá mục tiêu 2% trong hơn một năm, thị trường tràn ngập dự đoán BoJ sẽ sớm bắt đầu tăng lãi suất. Thế nhưng, ông Ueda đã nhấn mạnh sự cần thiết phải duy trì chính sách tiền tệ siêu lỏng cho đến khi BoJ tin rằng lạm phát sẽ duy trì bền vững ở mức khoảng 2% nhờ nhu cầu vững chắc và tăng trưởng tiền lương.

Ông nói rằng BoJ sẽ "kiên nhẫn" và "trong khi Nhật Bản đang có những dấu hiệu tích cực mới chớm nở, chúng tôi vẫn chưa đạt được mục tiêu của mình." Ông tuyên bố BoJ sẽ không nhắm mắt làm ngơ trước nguy cơ lạm phát vượt quá mong đợi. Việc tăng lương đang bắt đầu đẩy giá dịch vụ lên cao và điều quan trọng là liệu tiền lương có tiếp tục tăng trong năm tới hay không.

Đề cập đến thời điểm chấm dứt lãi suất âm, ông nói: “Chúng tôi không thể loại trừ khả năng chúng tôi sẽ có đủ thông tin và dữ liệu vào cuối năm." Theo chính sách lãi suất âm, các ngân hàng và các tổ chức tài chính khác phải trả lãi cho việc gửi số tiền dư thừa - số tiền cao hơn mức họ phải giữ lại vì lý do an toàn, với Ngân hàng Trung ương.

Áp dụng cách tiếp cận kiên nhẫn để đối với chính sách tiền tệ

Khi đề cập về định hướng điều hành chính sách tiền tệ của ngân hàng trong tương lai, ông Kazuo Ueda bày tỏ sự cảnh giác về rủi ro của việc nới lỏng tiền tệ trên quy mô lớn và hy vọng mạnh mẽ rằng Nhật Bản sẽ hoàn toàn thoát khỏi tình trạng giảm phát.

Câu trả lời của ông nêu bật sự khác biệt giữa Thống đốc BoJ hiện tại và người tiền nhiệm Haruhiko Kuroda, người khởi xướng chính sách nới lỏng tiền tệ quy mô lớn của quốc gia.

Ông Ueda mô tả mục tiêu ổn định giá cả là “trạng thái mà tỷ lệ lạm phát vẫn ở mức khoảng 2% sau khi chính sách nới lỏng tiền tệ kết thúc” và theo ông “vẫn còn một khoảng cách phải đi trước khi nó thành hiện thực”. Theo ông Ueda, quan điểm của BoJ về xu hướng giá cả cho đến nay “đã phần nào đánh giá thấp mức độ gia tăng tỷ lệ lạm phát."

Nhận xét của Thống đốc Ueda dường như phản ánh sự tiếc nuối liên quan đến chính sách trước đây của Ngân hàng Trung ương là duy trì lãi suất thấp để kích thích nền kinh tế, dựa trên triển vọng về xu hướng giá cả thấp. Ông cũng gợi ý về khả năng thay đổi lập trường theo hướng giảm dần do giá cả tăng đột biến.

Ông giải thích rằng việc sửa đổi chính sách được thực hiện tại cuộc họp chính sách tiền tệ của ngân hàng vào tháng 7/2023, vốn đã giới hạn lãi suất trái phiếu ở mức 1% một cách hiệu quả, là “một cơ chế nhằm thay đổi một chút sự cân bằng” giữa tác dụng nới lỏng tiền tệ trong việc kích thích nền kinh tế và tác dụng phụ làm bóp méo lãi suất thị trường.

Điều này cho thấy Thống đốc Ueda sẵn sàng chấp nhận việc nới lỏng tiền tệ chỉ ở một mức độ nhất định, so với người tiền nhiệm Kuroda, người luôn khăng khăng “duy trì việc nới lỏng tiền tệ đáng kể."

Tuy nhiên, theo một quan chức cấp cao của BoJ, ý định tiếp tục khuôn khổ tiền tệ cơ bản của ông Ueda, bao gồm cả chính sách lãi suất âm, là “dựa trên kinh nghiệm của ông."

Từ năm 1998 đến 2005, ông Ueda là thành viên Ban Chính sách của BoJ, cơ quan quyết định chính sách tiền tệ. Ông phản đối kế hoạch nâng lãi suất 0% của hội đồng quản trị vào năm 2000, với lý do lo ngại về giảm phát. Ngân hàng cuối cùng đã quyết định nâng lãi suất, nhưng đất nước vẫn đang trong giai đoạn giảm phát.

Ông Ueda đã chờ đợi đất nước hoàn toàn thoát khỏi tình trạng giảm phát suốt một phần tư thế kỷ. Nếu nền kinh tế Nhật Bản quay trở lại giai đoạn giá cả tiếp tục giảm, Ngân hàng Trung ương sẽ có ít dư địa để thực hiện các biện pháp nới lỏng tiền tệ.

Tránh gây ra những cú sốc đối với thị trường

Thống đốc BoJ, Kazuo Ueda đã mô tả việc sửa đổi chính sách tiền tệ được quyết định vào tháng 7/2023 là “một cơ chế nhằm thay đổi sự cân bằng giữa tác dụng và tác dụng phụ” của các biện pháp nới lỏng tiền tệ. Trọng tâm bây giờ sẽ là “một lối thoát thận trọng” điều mà BoJ đang tìm cách tránh tác động đáng kể đến thị trường.

Ông Ueda cho rằng cuối năm là thời điểm có thể đánh giá xu hướng tăng lương, yếu tố then chốt trong việc thiết lập mức tăng giá. Ông cũng thừa nhận rằng “có một số điều chúng tôi không thể nhìn thấy," bao gồm cả các nền kinh tế nước ngoài và bày tỏ cách tiếp cận thận trọng của mình.

Người dân mua thực phẩm tại Tokyo, Nhật Bản. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp được cải thiện trong nhiều ngành, bao gồm ôtô và phân phối, do đồng yen mất giá và sự gia tăng giá cả trong quý từ tháng 4 đến tháng 6/2023. Số tiền thưởng mùa Hè trung bình tại các công ty lớn đã phục hồi lên hơn 900.000 yen lần đầu tiên sau ba năm.

Mặc dù tăng lãi suất là gánh nặng đối với tài chính của các hộ gia đình và doanh nghiệp, nhưng nếu nền kinh tế được cải thiện sẽ có đủ sức mạnh để hấp thụ gánh nặng gia tăng. Mục tiêu của BoJ là đạt được tỷ lệ lạm phát 2% cùng với việc tăng lương sẽ trở thành hiện thực.

Ông Ueda giải thích việc sửa đổi tháng 7/2023 về giới hạn trên của lãi suất dài hạn là một hình thức quản lý rủi ro. Ông nói: “Cần phải tạo cơ hội cho phản ứng để mọi thứ không trở nên điên rồ khi giá tăng lên." Ông tiết lộ rằng BoJ đã đưa ra quyết định dựa trên những phản ánh rằng họ đã đánh giá thấp triển vọng giá cả cho đến thời điểm hiện tại.

Dự báo tỷ lệ lạm phát được công bố hàng quý của BoJ cho năm tài chính 2023 là 1,6% tính đến tháng 10/2022, nhưng nó đã được điều chỉnh tăng vào tháng Tư và tháng Bảy, và triển vọng tính đến tháng 7/2023 là 2,5%.

Ông Ueda chỉ ra rằng việc ra quyết định của ngân hàng hiện dựa nhiều hơn vào việc ứng phó với các điều kiện kinh tế hiện tại và ít dựa vào nỗ lực thuyết phục thị trường rằng việc nới lỏng sẽ tiếp tục.

BoJ cho đến nay vẫn tập trung vào việc thuyết phục thị trường rằng việc nới lỏng tiền tệ mạnh mẽ sẽ tiếp tục trong dài hạn. Tuy nhiên, từ giờ trở đi, BoJ sẽ chuyển trọng tâm sang quản lý chính sách dựa trên các điều kiện kinh tế và giá cả.

Các biện pháp nới lỏng tiền tệ mà ngân hàng này thực hiện từ năm 2013 có quy mô lớn chưa từng thấy trên thế giới. Cơ sở tiền tệ của Nhật Bản, hay tổng lượng tiền tệ đang lưu hành, đã tăng khoảng năm lần và tổng tài sản của BoJ cũng tăng khoảng năm lần trong thời gian đó.

BoJ nắm giữ khoảng một nửa số trái phiếu Chính phủ Nhật Bản (JGB) đang lưu hành để giảm lãi suất. Ông thừa nhận không dễ để “rời” khỏi các biện pháp nới lỏng trong môi trường kinh tế do chính sách tiền tệ đặc biệt tạo ra./.

Tác giả: Nguyễn Tuyến