Rủi ro tiềm ẩn từ hàng triệu tỷ đồng dư nợ

Mặc dù đã được kéo dài thời gian tái cơ cấu nợ cho khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 đến 30/6/2022, song lãnh đạo nhiều nhà băng chia sẻ, nợ xấu có nguy cơ gia tăng. Rủi ro nợ xấu cũng đến từ nhóm doanh nghiệp vay mới, nhất là trong lĩnh vực vận tải, dịch vụ, nhà hàng, khách sạn...

Theo ông Phan Đình Tuệ, Phó tổng giám đốc Sacombank, hiện những điều kiện tín dụng như kế hoạch kinh doanh hiệu quả, có năng lực tài chính, vốn tự có, khả năng trả nợ gốc và lãi là thách thức trong quan hệ tín dụng của ngân hàng và khách hàng. Với những điều kiện trên thì dù ngân hàng có thể nới lỏng điều kiện cho vay, nhưng cũng chỉ ở một mức độ nhất định, tùy thuộc từng đối tượng khách hàng. Việc cấp tín dụng mới, tái cơ cấu nợ, giảm lãi suất cho đa số khách hàng là quá khả năng của ngân hàng, đặc biệt trước lo ngại về rủi ro nên ngân hàng mong Chính phủ có bài toán phù hợp, hỗ trợ nhà băng chống đỡ với rủi ro để yên tâm triển khai kế hoạch cho vay các doanh nghiệp trên toàn thị trường.

Hiện tại, con số nợ xấu của ngành ngân hàng được nhìn nhận là chưa phản ánh hết thực tế do có nhiều khoản nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ theo tinh thần của Thông tư 01/2020/TT-NHNN, Thông tư 03/2021/TT-NHNN và Thông tư 14/2021/TT-NHNN. Tính đến 31/8/2021, các tổ chức tín dụng đã cơ cấu lại thời hạn trả nợ giữ nguyên nhóm nợ cho 215.320 khách hàng với dư nợ 227.009 tỷ đồng, lũy kế giá trị nợ được cơ cấu từ 23/1/2020 đến 31/8/2021 khoảng 520.000 tỷ đồng. Trong khi đó, theo lãnh đạo một nhà băng, lượng hồ sơ doanh nghiệp xin giãn nợ, tái cơ cấu, giảm lãi suất cho vay ngày một tăng. Ngân hàng nỗ lực giải quyết, song khó có thể kỳ vọng hoạt động sản xuất - kinh doanh của các doanh nghiệp sẽ hồi phục trước thời điểm 30/6/2022.

Do ảnh hưởng tiêu cực bởi dịch bệnh đến mọi mặt của nền kinh tế, kết quả cuộc điều tra xu hướng kinh doanh của các tổ chức tín dụng quý IV/2021 của Vụ Dự báo Thống kê, Ngân hàng Nhà nước cho thấy, mặt bằng rủi ro tổng thể của các nhóm khách hàng tiếp tục có chiều hướng tăng. Theo đó, 50,5% tổ chức tín dụng nhận định, mặt bằng rủi ro tăng trong quý III/2021, 33,7% dự báo tăng trong quý IV/2021 và 50,5% dự báo tăng trong cả năm 2021, cao hơn nhiều so với tỷ lệ các tổ chức tín dụng nhận định ở kỳ điều tra trước đó (lần lượt là 27,2%, 23,3% và 39,8%).

Đáng lưu ý, tỷ lệ tổ chức tín dụng nhận định rủi ro tổng thể của khách hàng hiện tại ở “mức cao và khá cao” tăng từ mức 32,1% tại kỳ điều tra trước lên 46,5% ở kỳ điều tra này, ghi nhận mức cao nhất kể từ năm 2014.

Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú cho biết, việc điều hành chính sách tiền tệ, tín dụng trong bối cảnh dịch Covid-19 không hẳn là lo lắng ngay hôm nay, mà lo lắng cho câu chuyện những năm tới. Đơn cử, về tái cơ cấu nợ, nhìn sổ sách thì thấy “đẹp”, nhưng không ít doanh nghiệp kiệt quệ, 80-90% giá trị tài sản, vốn liếng đều ở ngân hàng, tức hoạt động chủ yếu bằng tiền vay, có thể phải mất nhiều năm mới phục hồi. Ngân hàng Nhà nước đánh giá, hiện có 3,5 - 4 triệu tỷ đồng dư nợ đang gặp khó khăn bởi dịch bệnh Covid-19 trong tổng số 9,8 triệu tỷ đồng dư nợ của toàn nền kinh tế.

Nợ xấu khó tránh khỏi nguy cơ tăng

Nợ xấu trong hệ thống ngân hàng được nhận định sẽ tăng lên trong thời gian tới, nhất là khi hết thời hạn giữ nguyên nhóm nợ đối với các khoản nợ của khách hàng bị tác động bởi dịch Covid-19.

Báo cáo trước Ủy ban Kinh tế của Quốc hội tại phiên thẩm tra về tình hình kinh tế - xã hội ngày 29/9/2021, đại diện Ngân hàng Nhà nước cho biết, tỷ lệ nợ xấu nội bảng và nợ xấu tiềm ẩn cuối năm 2021 dự kiến từ 7,1 - 7,7%. Đây là kết quả được dự báo khi các ngân hàng thực hiện cơ cấu lại nợ, giãn, hoãn nợ theo Thông tư 01, Thông tư 03 và Thông tư 14.

Ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP.HCM cho rằng, trước bối cảnh khó khăn của các doanh nghiệp, nợ xấu ngân hàng sẽ tăng, nhưng tỷ lệ tăng không lớn nếu các tổ chức tín dụng triển khai hiệu quả Thông tư 14.

TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - ngân hàng nhìn nhận, áp lực nợ xấu trong năm 2021 vẫn rất lớn. Bởi lẽ, con số về nợ xấu hiện nay tại các ngân hàng chưa phản ánh hết thực tế, do nhiều món nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ theo Thông tư 01 về bản chất đã là nợ xấu. Để tránh gặp rủi ro trong vấn đề kiểm soát nợ xấu, ngoài việc theo dõi chặt chẽ diễn biến các khoản nợ, ngân hàng cần chủ động tăng trích lập dự phòng rủi ro cho những khoản nợ xấu tiềm ẩn, những khoản nợ xấu đã được cơ cấu lại. Đồng thời, ngân hàng nên xem xét lập quỹ dự phòng rủi ro đủ lớn để xử lý các khoản nợ xấu trong tương lai. Theo Thông tư 14, có hiệu lực từ ngày 7/9/2021, các ngân hàng phải trích 30% dự phòng phần dư nợ tái cơ cấu vào cuối năm nay và 100% trong 2 năm tới.

Trong quý II/2021, hầu hết ngân hàng đều tăng trích lập dự phòng, tổng dự phòng trong kỳ đạt 33.400 tỷ đồng, tăng 83% so với cùng kỳ năm 2020, nhưng không phải ngân hàng nào cũng có tỷ lệ bao phủ nợ xấu cao. Bên cạnh đó, một số ngân hàng có tỷ lệ lãi dự thu trên tổng tài sản cao có thể khiến lợi nhuận chưa được phản ánh chính xác và làm tăng rủi ro tiềm ẩn nếu không thu được các khoản lãi dự thu này trong tương lai. Lãi dự thu từ các doanh nghiệp có dư nợ tính vào doanh thu của ngân hàng đang chiếm khoảng 20% tổng dư nợ.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng đánh giá, nợ xấu tiềm ẩn từ số dư nợ được cơ cấu lại vẫn chưa thể hiện rõ ràng trong báo cáo tài chính của các nhà băng. Với mốc giới hạn thời gian được cơ cấu nợ trong Thông tư 14 kéo dài đến cuối tháng 6/2022, nhiều doanh nghiệp có thể vẫn chưa phục hồi, không thể trả được nợ, dẫn đến nợ xấu ngân hàng gia tăng.

Trước kiến nghị của nhiều doanh nghiệp mong muốn kéo dài thời gian tái cơ cấu nợ sau 30/6/2022 do quá trình phục hồi có thể mất hàng năm, ông Đào Minh Tú cho biết, quan điểm của Ngân hàng Nhà nước là điều hành linh hoạt. Đến cuối năm nay, đầu năm sau, cơ quan quản lý sẽ xem xét tình hình dịch bệnh, sức khỏe nền kinh tế, khó khăn của doanh nghiệp để quyết định.

Tác giả: Vân Linh