Trong hơn 2 năm qua, ngành y tế đã trải qua giai đoạn chống dịch COVID-19 đầy cam go, căng thẳng. Lực lượng y bác sĩ, các nhân viên y tế được tôn vinh khi là những “chiến sĩ áo trắng” tuyến đầu chống dịch. Tuy nhiên, đến nay, khi dịch đã lui dần và đang được kiểm soát tốt thì ngành y phải đối mặt với làn sóng nhân viên y tế nghỉ việc gây ra tình trạng thiếu nhân lực tại nhiều cơ sở khám, chữa bệnh.

Những bác sĩ ở tuyến đầu chống dịch COVID-19.

Làn sóng nghỉ việc đáng báo động

Theo báo cáo của Bộ Y tế, trong 18 tháng qua, đã có 9.397 bác sĩ, nhân viên y tế trên cả nước xin thôi việc, bỏ việc. Một số tỉnh, thành phố có số lượng viên chức thôi việc cao trong 6 tháng đầu năm 2022 là TP.HCM, Hà Nội và Đồng Nai…

PGS.TS Phạm Thanh Bình, Chủ tịch Công đoàn Y tế Việt Nam cho rằng, đây là một tình trạng đáng báo động vì ngành y tế là ngành an sinh xã hội. 500.000 nhân lực của ngành y tế đang chăm sóc sức khỏe cho 97 triệu người dân. Do vậy, khi hệ thống y tế, gồm nhân lực y tế bị ảnh hưởng thì chắc chắn 97 triệu người dân cũng bị ảnh hưởng.

Chủ tịch Công đoàn Y tế Việt Nam khẳng định, trước tình trạng nhân viên y tế thôi việc, bỏ việc trong thời gian vừa qua, chất lượng chăm sóc, dịch vụ y tế chắc chắn bị giảm. Cụ thể, khi gần 10.000 bác sĩ, nhân viên y tế trên cả nước nghỉ việc thì khoảng chục ngàn người khác sẽ phải thay thế. Hệ thống y tế sẽ hoạt động hết sức khó khăn khi lương thấp đi sau đại dịch, trang thiết bị không đầy đủ, thuốc men thiếu và quan trọng hơn là tâm lý lo ngại về “ranh giới giữa đúng - sai” về mặt pháp lý.

“Các cán bộ, nhân viên y tế hoang mang lo lắng và theo tôi đó là tình trạng đáng báo động nhất. Mặc dù chỉ 2% trong số 500.000 công đoàn viên ngành y tế nghỉ việc, nhưng chúng tôi lo ngại rằng nếu không có giải pháp quyết liệt, kịp thời thì con số này sẽ không dừng lại. Chúng ta cũng không thể thống kê được có bao nhiêu người dân sẽ bị ảnh hưởng vì sự chậm trễ do thiếu thuốc, trang thiết bị, có thể bệnh nặng lên, tốn nhiều tiền để điều trị hơn và thậm chí mất tính mạng”, PGS.TS Thanh Bình nói.

Nghỉ việc vì “giọt nước tràn ly”

Theo PGS.TS Phạm Thanh Bình, nguyên nhân của làn sóng nghỉ việc này rất nhiều và đó là một quá trình. Và đến giai đoạn này, đây là “giọt nước tràn ly”. Yếu tố giữ được nhân viên y tế không chỉ là phụ cấp, mà còn là môi trường làm việc, điều kiện làm việc, cơ hội thăng tiến, được đào tạo, được cống hiến và được làm việc theo sở trường.

PGS.TS Phạm Thanh Bình, Chủ tịch Công đoàn Y tế Việt Nam.

Để giải quyết vấn đề tổng thể tình trạng xin nghỉ việc này, Bộ Y tế cần phải tìm hiểu nguyên nhân rõ ràng và phải có sự vào cuộc quyết liệt, không chỉ của Đảng, Chính phủ và Bộ Y tế mà còn các bộ, ngành liên quan và cả chính quyền địa phương. “Nếu không có sự vào cuộc này thì chúng tôi rất lo ngại là tình trạng đó sẽ không dừng lại. Khi ngành y tế “chống dịch như chống giặc”, thì bây giờ chăm lo cho cán bộ y tế sau đại dịch COVID-19 và giải quyết các vấn đề khó khăn để dừng làn sóng nghỉ việc này cũng cần sự vào cuộc cũng nhanh và khẩn cấp như vậy”, PGS.TS Phạm Thanh Bình nhấn mạnh.

Cùng quan điểm với PGS.TS Phạm Thanh Bình, BS Nguyễn Quốc Tuấn, Giám đốc Trung tâm Y tế quận Cầu Giấy (Hà Nội) cho rằng, việc cán bộ y tế khu vực công lập sang khu vực ngoài công lập có rất nhiều những lý do khác nhau, trong đó, lý do cơ bản nhất là thu nhập để đảm bảo cuộc sống.

“Tôi tin tưởng rằng, đại đa số cán bộ y tế đều còn rất tâm huyết với nghề, rất muốn gắn bó, cống hiến vào sự nghiệp chăm sóc sức khỏe nhân dân. Nhưng “có thực mới vực được đạo”, nên việc cải thiện chế độ chính sách đối với cán bộ y tế là hết sức cấp bách và phải có một quyết tâm chính trị rất cao”, BS Tuấn nói.

Là người trực tiếp làm việc ở tuyến y tế cơ sở, BS Tuấn cho biết, hiện nay, việc quan tâm dù ít về mặt vật chất cũng hết sức quan trọng và cần hết sức khẩn trương. Bởi vì khó khăn đối với y tế cơ sở không phải là mới phát sinh gần đây mà đã là thực tế nhiều năm. Thực tế, một cán bộ y tế cơ sở với thu nhập khoảng 5 triệu đồng/tháng, thì trong thời kỳ giá cả leo thang, đặc biệt là giá xăng, dầu tăng như vừa qua, đây là khó khăn rất lớn.

Theo PGS.TS Phạm Thanh Bình, chính sách đãi ngộ được quy định tại Nghị quyết 46 của Bộ Chính trị coi ngành y tế là một ngành đặc biệt cần được đào tạo, đãi ngộ đặc biệt. Tuy nhiên, hàng chục năm nay chưa thay đổi và chính vì vậy mà không thể một sớm một chiều những chế độ này có thể thay đổi ngay. Bên cạnh đó, những đề nghị của Bộ Y tế về sửa Nghị định 56 của Chính phủ quy định chế độ phụ cấp ưu đãi theo nghề đối với công chức, viên chức công tác tại các cơ sở y tế công lập, đòi hỏi sự phối hợp của rất nhiều bộ ngành liên quan.

Còn rất nhiều vấn đề đang có “vướng mắc” như chế độ viện phí, cơ chế về tự chủ, những chính sách về đấu thầu hiện rất khó khăn… Tất cả những điều này khiến cho cán bộ y tế cảm giác là mình đã không đủ thu nhập lại thêm những áp lực này thì họ không thể chịu nổi.

Giải pháp giữ “lửa nghề” cho cán bộ y tế

“Trước mắt, chúng ta có thể có những giải pháp nào để có thể kịp thời giữ chân cán bộ y tế cũng như là giúp họ bình tâm trước những sự cố vừa qua của ngành y?”

Trả lời câu hỏi này, PGS.TS Phạm Thanh Bình cho biết: “Có hai giải pháp một là cấp bách và hai là lâu dài. Cấp bách trước mắt, chúng tôi đề nghị giải quyết ngay hỗ trợ cho cán bộ chống dịch. Đây là quyền người ta được hưởng mà tại sau vẫn chậm trễ. Như Bí thư Thành ủy TP.HCM đã nhận lỗi khi khen thưởng chậm. Không chỉ khen thưởng, mà chế độ phụ cấp cho cán bộ chống dịch đến nay mộ số đơn vị ở địa phương và cả Trung ương cũng chưa nhận được… Thứ hai là lộ trình từng bước để làm sao giải quyết được đấu thầu cơ sở khi thuốc men, trang thiết bị hiện nay còn thiếu và đặc biệt cần có một cơ chế xã hội hóa. Hiện nay, máy móc mà xã hội hóa đều bị dừng và không được thanh toán bởi bảo hiểm xã hội… gây thiệt thòi cho người bệnh. Bên cạnh đó, là những vấn đề về tự chủ…”.

Cán bộ y tế cơ sở gặp nhiều khó khăn khi nhân lực mỏng nhưng phải phụ trách khu vực dân cư lớn.

BS Nguyễn Quốc Tuấn, Giám đốc Trung tâm Y tế quận Cầu Giấy cũng cho rằng: “Từ việc tổ chức phân công nhiệm vụ cũng cần hạn chế gây thêm bức xúc không cần thiết cho cán bộ y tế. Cần phân công làm sao cho đúng người, đúng việc, đúng dùng đúng sở trường để cán bộ có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ. Ngoài việc cải thiện chế độ chính sách thì cũng có sự điều chỉnh trong việc bố trí số lượng biên chế cho nó phù hợp với số lượng dân cư trên địa bàn”.

Sau hàng loạt vụ việc tiêu cực vừa qua của ngành y tế, không ít nhân viên y tế gần như đổ vỡ niềm tin, không còn giữ được “lửa nghề” như trước đây.

Thu nhập thấp, lương và chế độ phụ cấp chưa đảm bảo nhu cầu cuộc sống là nguyên nhân khiến nhiều nhân viên y tế đã phải chấp nhận từ bỏ công việc gắn bó lâu năm, thậm chí khi họ đã lành nghề vì không thể bám trụ mãi với công việc mà không đủ nuôi con, không đủ đảm bảo cuộc sống gia đình.

Đó là câu chuyện buồn của ngành y nhưng nó lại đang xảy ra khá phổ biến thời gian qua ngành y tế. Bộ Y tế cũng đã có những đề xuất kiến nghị để tăng đãi ngộ đối với nhân viên y tế. Tuy nhiên, hiệu quả cũng chưa cao và những khó khăn vẫn còn tồn tại./.

Tác giả: Thiên Bình