ESOP là loại cổ phiếu phát hành theo chương trình lựa chọn cho người lao động của một công ty đại chúng. Những người được nhận cổ phiếu ESOP sẽ là lao động làm lâu năm, có đóng góp trong sự phát triển của Công ty.

Thực tế, phát hành ESOP là một trong những hình thức được không ít doanh nghiệp niêm yết ưa chuộng.

ESOP vừa bảo đảm phúc lợi cho nhân viên mà doanh nghiệp cũng không phải tốn nhiều chi phí, thậm chí còn thu được thêm một ít vốn để phục vụ sản xuất, kinh doanh. Ngoài ra, so với thưởng bằng tiền mặt, thì thưởng bằng cổ phiếu có tác dụng giúp nhân viên gắn bó với công ty hơn.

Một yếu tố quan trọng nữa là thưởng bằng cổ phiếu còn giúp nhân viên tránh được các khoản thuế thu nhập cá nhân khổng lồ mà chỉ phải nộp 0,1% thuế khi bán cổ phiếu trên sàn chứng khoán và trả phí giao dịch khoảng 0,15%.

Tuy nhiên, với tần suất phát hành ESOP thường xuyên, và tỷ lệ phát hành cao, ESOP sẽ tạo ra sự pha loãng thị trường và kéo giá cổ phiếu đi xuống.

Chính vì vậy, ESOP nếu bị lạm dụng, sẽ gây ra xung đột lợi ích giữa các cổ đông hiện hữu và lãnh đạo doanh nghiệp cùng những người được hưởng ưu đãi này.

ESOP ngày càng được ưa chuộng để khích lệ nhân viên.

Câu chuyện phát hành cổ phiếu ESOP lần nữa lại làm nóng hội trường Đại hội đồng cổ đông của CTCP Đầu tư Thế giới Di động (MWG) và CTCP Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận (PNJ).

Trong năm 2020, MWG chủ trương phát hành cổ phiếu ESOP với tỷ lệ 3%/tổng số cổ phiếu đang lưu hành với giá bán nằm trong khoảng thấp nhất 10.000 đồng/cổ phiếu hoặc 50% giá thị trường.

Việc phát hành cổ phiếu ESOP tại Thế giới Di động không còn quá xa lạ. Trước đó, tỷ lệ triển khai giai đoạn 2014 – 2015 là 5% và hoàn toàn miễn phí; từ năm 2016, cán bộ nhân viên phải mua với mức giá ưu đãi và tỷ lệ dự kiến không quá 3%.

Phương án phát hành này tạo nên làn sóng lo ngại cho cổ đông của MWG bởi vì giá cổ phiếu trên sàn sẽ bị ảnh hưởng khiến tỷ suất sinh lời giảm khi các ESOP giá rẻ này được lưu hành hơn nữa cổ đông lo ngại pha loãng cổ phiếu, ảnh hưởng đến giá trị và những hoài nghi về việc quyền lợi thực chất thuộc về ai?

Chủ tịch MWG Nguyễn Đức Tài cho biết công ty thường xuyên chia ESOP là bởi “đây là linh hồn, là yếu tố sống còn, thậm chí là một bí kíp cho sự phát triển của Thế giới Di động nhằm giữ chân nhân viên trước lời dụ dỗ của đối thủ cạnh tranh”.

“Động lực của con người khi thực hiện cái gì đó thì vì tiền và vì niềm vui. Tại MWG, tiền đến từ đâu? Lương – không có gì đặc biệt, và thưởng - là phần thú vị, kết nối với kết quả kinh doanh, tức Công ty còn ngon thì thưởng thú vị. 

Còn niềm vui, đối với quản lý cấp cao niềm vui đến từ nhu cầu có được không gian rộng lớn để thể hiện tài năng, nếu được trao niềm tin thì họ sẽ không phủ nhận. Còn nhân viên, cần được hướng dẫn chi tiết để làm việc để họ biết là đang làm đúng", ông Tài nói thêm.

Chủ tịch Tài cho rằng: “Nếu quý cổ đông cảm thấy bực bội với chính sách ESOP này thì cân nhắc việc nên tiếp tục đầu tư vào MWG hay đầu tư vào 1 cổ phiếu khác mang lại cho cổ đông cả tiền và niềm vui".

Còn tại PNJ, trong phần thảo luận – một cổ đông lớn Wardhaven Vietnam Fund đã không đồng thuận về phương án ESOP.

Theo phía Wardhaven, cổ phiếu PNJ suy giảm mạnh trong thời gian qua, dẫn đến thua lỗ tài chính lớn dành cho cổ đông. Wardhaven đánh giá việc phương án phát hành ESOP lên đến 1,5% là không có sự chia sẻ với cổ đông.

Do đó, phía nhà đầu tư này đề xuất Ban điều hành PNJ cân nhắc phương án thưởng bằng tiền mặt thay vì pha loãng cổ phiếu qua việc phát hành ESOP.

Theo Chủ tịch PNJ Cao Thị Ngọc Dung, chính bà và những anh em trong gia đình là nhóm cổ đông lớn nhất sở hữu trên 20% PNJ, và chính nhóm của bà cũng chịu pha loãng nhiều trong những năm qua.

Nhưng đây là sự cho đi để tạo động lực cho PNJ tạo ra giá trị tương lai. “Tôi ngồi trong Hội đồng quản trị và thấy được sự nỗ lực của đội ngũ điều hành, người lao động đang đem đến giá trị cho cổ đông, cho tương lai”.

Bà Dung nêu quan điểm rằng việc tiếc nuối tỷ lệ pha loãng sẽ làm mất đi động lực làm việc của nhân sự. “PNJ sẽ không thể mời nhân sự giỏi nếu không cho họ quyền làm chủ (qua việc nhận cổ phiếu ESOP). Họ không phải chỉ muốn đi làm thuê”.

Về vấn đề liệu PNJ có nên chia thưởng cho nhân viên bằng tiền mặt, Tổng Giám đốc Lê Trí Thông chia sẻ: “Nếu trả tiền mặt thì không thể là sự chia sẻ với cổ đông trong tương lai, nhân viên giữ ESOP là người chủ và họ sẽ nỗ lực tạo ra giá trị cho cổ đông, cho chính họ".

Theo Vietnamdaily