"Bông hồng thép" Nguyễn Thị Mai Thanh 

Xuất thân là một kỹ sư điện lạnh và là người chèo lái REE từ những năm 80 - 90 để phát triển thành một tập đoàn lớn hiện nay, ngay từ lúc bắt đầu sự nghiệp Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Nguyễn Thị Mai Thanh đã sớm xác định "đây là nơi dành riêng cho mình". 

Bà Nguyễn Thị Mai Thanh sinh năm 1952 tại Tây Ninh, là con gái của Trung tướng Nguyễn Thới Bưng - nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Trong kháng chiến chống Mỹ, bà theo học lớp dược tá và được phân công về Sư đoàn 9 ở chiến trường miền Đông ác liệt.

Năm 1973, bà cùng em trai ra Bắc học tập rồi được tạo điều kiện du học tại CHDC Đức. Bà tốt nghiệp kỹ sư ngành Điện lạnh tại Đại học Kỹ thuật Karl-Marx-Stadt (Đức), rồi lập gia đình với một tiến sĩ hóa học người Việt tại Đức và cùng chồng về nước. 

Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc REE Nguyễn Thị Mai Thanh

Đến năm 1984, nhờ thành công trong việc lắp đặt hệ thống lạnh lớn đầu tiên cho Nhà hát Hòa Bình (TP HCM), bà Mai Thanh đã ghi điểm trong mắt lãnh đạo xí nghiệp. Năm 1985, bà bất ngờ được ông Nguyễn Thanh Vân, Giám đốc Xí nghiệp khi ấy đề nghị "kế vị".

Khi ấy, Xí nghiệp Quốc doanh liên hiệp Thiết bị lạnh đã hoạt động được 8 năm, nhiệm vụ chính là tận dụng các thiết bị cũ gom từ nhiều nguồn để lắp ráp dây chuyền sản xuất đá cây nhưng định hướng hoạt động không rõ ràng, kinh doanh bế tắc. Ở tuổi 33, bà Mai Thanh quản lý 200 con người, chấp nhận đối mặt với một loạt khó khăn, trong đó có việc dàn nhân sự cấp trưởng, phó phòng đồng loạt xin nghỉ việc, kho hàng vật tư trống rỗng, tài khoản ngân hàng không có một đồng.

Để có tiền nuôi quân, bà phải quyết định lập hồ sơ để Xí nghiệp vay vốn ngân hàng nhập tủ lạnh cũ, tân trang bán lại kiếm lời, lần hồi, cầm cự vượt qua cuộc khủng hoảng giá lương tiền năm 1986.

Năm 1992, Xí nghiệp của bà Mai Thanh cũng là một trong những doanh nghiệp đầu tiên mạnh dạn xung phong thực hiện cổ phần hóa và đến năm 1993 thì trở thành công ty cổ phần có vốn Nhà nước, vốn của cán bộ công nhân viên và vốn nước ngoài, Công ty Cổ phần Cơ điện lạnh ra đời từ đó 

Năm 1993, bà Thanh được bổ nhiệm làm Chủ tịch Hội đồng Quản trị REE. Từ đó đến nay, bà Mai đã lèo lái con thuyền này qua nhiều thăng trầm, REE hiện tại đã trở thành doanh nghiệp ngành cơ điện lạnh với vốn sở hữu hơn 3.000 tỷ đồng.

Truyền lửa kinh doanh cho con, ái nữ ngàn tỷ theo mẹ lên sàn

Sau nhiều năm, REE vẫn đang được lãnh đạo bởi "bông hồng thép" Nguyễn Thị Mai Thanh. Bà vừa là Chủ tịch HĐQT và Tổng giám đốc của công ty. Sở hữu của bà Nguyễn Thị Mai Thanh tại REE hiện đạt 22,7 triệu cổ phiếu, tương ứng chiếm 7,33% vốn điều lệ công ty.

Ông Nguyễn Ngọc Hải, chồng của bà Mai Thanh cũng nắm 16,9 triệu cổ phiếu, tương ứng 5,46%.

Sự chuyển giao quyền lãnh đạo cho thế hệ thứ hai vẫn chưa được thực hiện. Tuy nhiên, cổ đông đã thấy sự thăng tiến những người con của bà Thanh tại doanh nghiệp ngàn nghìn tỷ này.

Năm 2011, bà Mai Thanh bất ngờ tiến cử người con trai mới 29 tuổi Nguyễn Ngọc Thái Bình (SN 1982) cử nhân Tài chính - Ngân hàng - Đại học Virginia - Hoa Kỳ vào REE.

Ông Bình là một trong 3 thành viên của HĐQT trong đoàn chủ tịch nắm trực tiếp các vấn đề quan trọng liên quan tới tài chính. 

Từ 2007, ông đã là là thành viên HĐQT và tới 2009 kiêm thêm chức vụ Giám đốc Tài chính (CFO). Hiện tại, ông Bình sở hữu hơn 2,68 triệu cổ phiếu, tương đương hơn 1%.

Ngọc nữ nhà bà Mai Thanh - Nguyễn Ngọc Nhất Hạnh

Bên cạnh người con trai đang là một trong những ứng cử viên sáng giá cho vị trí lãnh đạo REE sau này, bà Thanh còn có người con gái Nguyễn Ngọc Nhất Hạnh (SN 1991).

Ngọc nữ nhà bà Thanh từng khiến giới tài chính xôn xao với việc sở hữu 3,56 triệu cổ phiếu REE, tương đương 1,34% vốn điều lệ của REE, nhiều người không khỏi hoài nghi đây chính là "kế sách" của vợ chồng bà Mai Thanh.

Tuy nhiên, nhìn vào thành tích học tập của cô, người ta cũng không thể không công nhận cô có tài. Từ năm 2007, khi mới học lớp 10, cô đã giành chứng chỉ Tốt nghiệp Phổ thông cơ sở Quốc tế. Năm 2009, cô là một trong những thí sinh đồng điểm thi trình độ Anh ngữ quốc tế (IELTS) cao nhất Việt Nam với tổng điểm trung bình là 8,5 - trong đó kỹ năng đọc viết đồng 9 điểm.

Đây được xem là số điểm khó đối với ngay cả người bản địa, chứ chưa nói tới người nước ngoài. Ngoài tiếng Anh, Nhất Hạnh cũng từng học thêm tiếng Tây Ban Nha khi còn ở bậc phổ thông. Trước khi về Việt Nam làm việc, cô gái sinh năm 1991 tốt nghiệp University of Warwick (Anh).

Những cú vấp ngã...

Thời gian đầu, REE chỉ tập trung vào lĩnh vực thầu cơ điện cho các công trình xây dựng. Bà Thanh tính rằng, nếu REE có trong tay những hợp đồng thầu cơ điện trị giá cỡ 1.500 tỷ đồng, doanh thu mang về cũng chỉ vào khoảng 600 - 700 tỷ đồng và lợi nhuận chỉ khoảng 5 - 6%. Trong khi đó, thực tế, giá trị của cả công trình xây dựng hiện nay cũng chưa đạt đến con số này, còn giá trị cơ điện thì chỉ chiếm khoảng 30% giá trị công trình.

Vì thế, năm 2002, bà Mai Thanh đã đề xuất chiến lược đầu tư vào bất động sản, khi chưa có mấy công ty lớn để ý đến loại hình đầu tư này. Và bà đã đối mặt với sự phản đối của nhiều người. Bà nói: “Ngay cả ông Dominic Scriven dù không phản đối nhưng cũng ngần ngại”.

Dự án đầu tiên đánh dấu sự tham gia của REE vào lĩnh vực bất động sản là tòa nhà văn phòng E-town 1 ở quận Tân Bình (TP HCM), một quận xa trung tâm thành phố. Bà Mai Thanh tin rằng, tòa nhà này sẽ là nơi hội tụ các công ty công nghệ thông tin, vốn là lĩnh vực đang nổi lên tại Việt Nam thời điểm đó. Nhiều nhà kinh doanh bất động sản tại TP HCM đã tỏ ra nghi ngờ hiệu quả kinh doanh của hơn 30.000m2 mặt bằng tại một vị trí bị đánh giá là không đắc địa.

Tuy nhiên, vụ nổ bong bóng cổ phiếu các công ty công nghệ tại Mỹ thời gian đó khiến tham vọng lấp đầy của công trình này bằng sự có mặt của các công ty công nghệ thông tin đã không thực hiện được. Trước sức ép từ nhiều phía, bà Thanh đã thay đổi chiến lược, thu hút các công ty thuộc mọi lĩnh vực (không nhắm vào công nghệ như định hướng ban đầu) bằng những ưu thế của E-town 1 như có không gian rộng rãi hơn các tòa nhà văn phòng khu vực trung tâm, gần sân bay… Kết quả là sau 2 năm nỗ lực tiếp thị, 100% diện tích E-town 1 đã được lấp đầy, trong đó khoảng 30% là công ty công nghệ thông tin.

Thừa thắng, bà tiếp tục cho xây dựng E-town 2, 3, 4 (hoàn tất vào cuối năm 2006 và 2008) với 90% diện tích đã có khách thuê. Về chiến lược đầu tư bất động sản của mình, bà Thanh cho biết: “Việt Nam đang xây dựng mọi thứ, từ pháp lý đến cơ sở hạ tầng. REE cũng thế!”.

Năm 2008, khi REE công bố khoản lỗ đầu tư ước tính 384 tỷ đồng (do tổng mức trích lập dự phòng đầu tư tài chính lên đến 467,13 tỷ đồng). Nhưng bà Thanh cũng chỉ gọi đây là "sự cố".

Đầu tư tài chính và bất động sản đều thuộc lĩnh vực đầu tư, là 1 trong 3 lĩnh vực hoạt động của REE gồm cơ điện công trình, sản xuất sản phẩm điện gia dụng thương hiệu Reetech (gồm máy lạnh gia dụng và công nghiệp) và đầu tư.

Cũng năm này, thị trường chứng khoán chao đảo do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính toàn cầu, một số cổ phiếu trong danh mục đầu tư tài chính của REE không đạt kết quả như mong đợi. 

Trước tình hình rối ren của doanh nghiệp, bà Thanh chọn giải pháp thẳng thắn nhận lỗi và là người chịu trách nhiệm về vấn đề này.

Bà phân tích những sai lầm trong mảng đầu tư của REE và đưa ra chiến lược mới, khả thi hơn cho năm 2009.

Cuối cùng, sau một năm nhiều biến động như năm 2009, REE đã đạt lợi nhuận trước thuế 488 tỷ đồng, vượt xa con số 250 - 300 tỷ đồng bà Thanh hứa trước cổ đông trước đó.

Lấn sân sang ngành nước

REE cũng được quan tâm với tư cách là một trong hai cổ đông lớn nhất tại Công ty Cổ phần Đầu tư nước sạch Sông Đà (Viwasupco) với tỷ lệ nắm giữ lên tới 35,95%. Tuy nhiên, ngoài Viwasupco, REE còn là một "thế lực" đáng gờm trong lĩnh vực kinh doanh, cung cấp nước sạch.

Dữ liệu tại báo cáo tài chính 2019 của REE cho thấy, REE đang sở hữu một công ty con trong lĩnh vực cung cấp nước là Công ty Cổ phần Đầu tư Nước sạch Việt Nam với tỷ lệ sở hữu lên tới 99,97%.

Còn theo báo cáo thường niên năm 2018 của REE, ở mảng nước, REE đang đầu tư 750 tỷ đồng vào Công ty cổ phần Đầu tư Nước sạch Sông Đà (nắm 35,95%); đầu tư 558 tỷ đồng tại Công ty Cổ phần B.O.O Nước Thủ Đức (nắm 42,07%); 150 tỷ đồng tại Công ty cổ phần Đầu tư và Kinh doanh Nước sạch Sài Gòn (nắm 40%); 240 tỷ đồng tại Công ty cổ phần Đầu tư Nước Tân Hiệp (nắm 32%); 109 tỷ đồng tại Công ty cổ phần Cấp nước Nhà Bè (nắm 20,02%); 95% tỷ đồng tại Công ty cổ phần Cấp nước Gia Định (nắm 20,05%) và 85 tỷ đồng tay Công ty cổ phần Cấp nước Thủ Đức (tương ứng nắm 44,17%).

Nửa đầu năm 2019 này, REE có thêm khoản đầu tư 121,9 tỷ đồng vào Công ty cổ phần Cung cấp Nước Khánh Hoà  và chiếm tỷ lệ 24,85% vốn điều lệ công ty này.

Kết quả kinh doanh hợp nhất năm 2019 của REE. (Nguồn: BCTC)

Tổng kết cả năm 2019, REE đạt doanh thu thuần gần 4,890 tỷ đồng và ghi nhận lãi ròng 1,639 tỷ đồng, giảm lần lượt 4% và 8% so với cùng kỳ năm trước.

Trong năm vừa qua, công ty đã phát hành 2,318 tỷ đồng trái phiếu không chuyển đổi vào ngày 28/1/2019. Tổng số tiền thu được từ đợt phát hành được dùng để sử dụng cho việc phát triển dự án và các hoạt động mua bán, chuyển nhượng vốn, phía REE cho biết.

Nợ vay dài hạn của REE vào cuối năm 2019 ở mức 4,739 tỷ đồng, tăng 129% so với đầu năm, chủ yếu từ thương vụ phát hành trái phiếu kể trên.

Các khoản đầu tư vào công ty liên kết cũng tăng từ mức 6,136 tỷ đồng hồi đầu năm lên đến 7,894 tỷ đồng vào cuối năm 2019. Trong đó, khoản đầu tư vào Thủy điện Vĩnh Sơn Sông Hình (HOSE: VSH) ghi nhận giá trị tăng từ 735 tỷ đồng lên mức 2,033 tỷ đồng, tăng gần 1,300 tỷ đồng.

Linh Nhi (t/h)