Tiềm năng thị trường vận tải đường hàng không

Từ lâu, vận tải hàng hoá hàng không đã là lĩnh vực kinh doanh trọng tâm của các doanh nghiệp logistics xuyên biên giới, bao gồm FedEx và một số hãng hàng không có trụ sở tại các sân bay trung tâm hàng không trọng điểm. Phần lớn các hãng hàng không hiện nay đều kinh doanh vận chuyển hàng hóa, bên cạnh việc kinh doanh vận tải hành khách.

Sau khi đại dịch Covid-19 bùng phát, các tuyến vận tải hành khách bị đình trệ trên diện rộng, dẫn đến các hãng nhanh chóng tập trung khai thác bụng máy bay hành khách với mục đích vận chuyển hàng hóa.

Bên cạnh đó, so với vận tải đường bộ, vận tải hàng không chiếm tỷ lệ rất nhỏ nhưng là phương thức vận tải đặc thù, do hàng hóa vận tải đường hàng không thường có giá trị cao, quãng đường dài, thời gian nhanh.

Ảnh: Saigon Academy

Theo báo cáo dữ liệu về các thị trường vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không toàn cầu tháng 4/2021 của Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA), nhu cầu vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không tiếp tục cao hơn mức giai đoạn trước Covid-19, tăng 12% so với hồi tháng 4/2019.

Tại Trung Quốc, theo số liệu do Cục Hàng không Dân dụng Trung Quốc (CAAC) công bố, vào năm 2020, khi khoang bụng của máy bay chở khách chở khoảng 70% khối lượng hàng hóa tạm ngừng hoạt động, khối lượng vận chuyển hàng hóa vẫn đạt 6,766 triệu tấn, tương đương 89,8% so với năm 2019; hàng hóa sân bay và thư tín đạt 16,079 triệu tấn, chỉ giảm 6 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước đó.

Tại Việt Nam, trong năm 2020 và 5 tháng đầu năm, bất chấp tình trạng tàu bay nằm la liệt tại bãi đỗ hay các hãng hàng không thua lỗ lớn, thì mảng vận tải hàng hóa và logistics sân bay vẫn duy trì doanh thu và lợi nhuận, nhiều doanh nghiệp thậm chí còn có lãi.

Điển hình, với Công ty Cổ phần Dịch vụ Hàng hóa Nội Bài (Noibai Cargo - NCT), lũy kế cả năm 2020 đạt tổng doanh thu gần 697 tỷ đồng, giảm 21,6% so với năm 2019. Lợi nhuận sau thuế của Noibai Cargo đạt 206,75 tỷ đồng giảm 14,6%, nhưng tăng 8% so với kế hoạch đặt ra đầu năm. Bước sang quý 1/2021, doanh nghiệp này thu hơn 166 tỷ đồng và lãi sau thuế 51 tỷ đồng, giảm không đáng kể so với quý gần nhất.

Các hãng bay nội địa dần gia nhập thị trường vận tải hàng hóa

Trong quá khứ, năm 2008, hãng hàng không Trãi Thiên Air Cargo từng được cấp giấy phép chuyên chở hàng hóa nội địa và quốc tế. Trãi Thiên Air Cargo đưa ra mục tiêu hướng đến thị trường nội địa và Đông Nam Á, Đông Bắc Á, khai thác bằng máy bay Boeing 737-300 Freighter được chuyển đổi từ máy bay chở khách. Song, sau 3 năm đăng ký nhưng không hoạt động, năm 2011, Trãi Thiên Air Cargo đã bị rút giấy phép.

Năm 2019, hãng hàng không Tín Nghĩa Express cũng được thành lập và hoạt động trong lĩnh vực vận tải hàng hóa hàng không, với vốn điều lệ ở mức 700 tỷ đồng. Tuy nhiên, thời điểm ấy, Tín Nghĩa cũng chỉ góp được gần 3,3, tỷ đồng. Đến đầu năm nay, hãng này đã tuyên bố giải thể.

Năm ngoái, Vietjet Air là hãng bay đầu tiên trong nước áp dụng phương án tháo dỡ ghế hành khách để vận tải hàng hóa. Trong giai đoạn này, lượng hàng hóa hãng vận chuyển đạt hơn 60.000 tấn giữa các nước, doanh thu vận tải hàng hoá tăng 75% so với năm trước. Chỉ trong quý 4/2020, doanh thu bán vận chuyển hàng hóa trong và ngoài nước của Vietjet Air tăng nhanh, đạt 75%, cả năm 2020 tăng trưởng 16%.

Cũng trong năm 2020, Vietnam Airlines đã vận chuyển được gần 200.000 tấn hàng hoá với doanh thu trên 5.000 tỷ đồng. Đáng chú ý, vận tải hàng hoá bằng đường hàng không của Việt Nam chỉ chiếm 0,23% tổng khối lượng vận chuyển, nhưng lại chiếm tới 25% tổng giá trị xuất khẩu của cả nước vì giá trị hàng hoá cao.

Liệu 'sân chơi' vận tải hàng hóa hàng không sẽ vẫn chỉ có sự xuất hiện của IPP Air Cargo?

Song, mặc dù có 6 hãng hàng không, nhưng Việt Nam vẫn chưa có hãng hàng không chuyên chở hàng hóa riêng biệt. Hơn 80% lượng hàng hóa xuất nhập khẩu bằng đường hàng không ở Việt Nam hiện nay là do các hãng hàng không nước ngoài vận chuyển.

Khi ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 bắt đầu có dấu hiệu giảm dần, liệu vận tải hàng hóa đường hàng không có trở lại "trạng thái bình thường" như trước đây? Các chuyên gia cho rằng trong vài năm tới, vận tải hàng hóa đường hàng không sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng hơn so với giai đoạn trước khi xảy ra dịch bệnh.

Ngày 11/5, Brian Pearce, chuyên gia kinh tế trưởng của IATA nhấn mạnh, trước đây, doanh thu vận tải hàng hóa thường chiếm 10-15% tổng doanh thu của các hãng hàng không, nhưng hiện nay con số này đã tăng lên 30-35%.

Một trong những nhu cầu lớn nhất hiện nay chính là vận chuyển vaccine, vì chưa bao giờ trong quá khứ, hàng tỷ người trên thế giới đều có nhu cầu tiêm chủng. Bên cạnh đó, vaccine là hàng hóa đòi hỏi quy mô lớn duy nhất trên toàn cầu. IATA ước tính, cần ít nhất sức chứa của 8.000 chuyên cơ vận tải 747 để đáp ứng nhu cầu này.

Một động lực khác chính là thương mại điện tử xuyên biên giới. Theo dự báo của DHL Express, đến năm 2024, thương mại điện tử xuyên biên giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ đạt 2,5 nghìn tỷ USD. Tại Việt Nam, kết thúc năm 2020, thương mại điện tử tăng trưởng 18% với quy mô đạt 11,8 tỷ USD.

Như vậy, đây chính là cơ hội của IPP Air Cargo khi vừa qua, Chủ tịch công ty, ông Johnathan Hạnh Nguyễn đã đề nghị Bộ Kế hoạch và đầu tư và một số bộ, ngành liên quan xem xét chấp thuận chủ trương thành lập hãng hàng không IPP Air Cargo vận tải hàng hóa.

Với tổng mức đầu tư 2.400 tỷ đồng, tương đương 100 triệu USD, trong năm đầu tiên đi vào hoạt động, IPP Air Cargo sẽ khai thác 5 máy bay chở hàng. Dự kiến, IPP Air Cargo sẽ vận chuyển khoảng 115.000 tấn hàng hóa, đạt doanh thu 71 triệu USD vào năm đầu tiên.

Ở thời điểm hiện tại, nếu được phê duyệt, IPP Air Cargo sẽ là hãng hàng không chuyên chở hàng hoá đầu tiên hoạt động chuyên nghiệp tại Việt Nam. Song, liệu trong thời gian tới, "sân chơi" này sẽ vẫn chỉ có sự xuất hiện của IPP Air Cargo?

Bởi trước đó, từ tháng 4/2020, Vietjet Air đã chính thức phát triển dịch vụ vận chuyển hàng hóa, là hãng hàng không đầu tiên được phê chuẩn triển khai vận chuyển hàng hóa trên khoang hành khách (CIPC).

Một hãng khác cũng có động thái trong lĩnh vực này chính là Bamboo với kế hoạch phát triển Bamboo Airways Cargo. Trước đó, Bamboo Airways cũng đã triển khai và xây dựng bộ tiêu chuẩn vận chuyển hàng hóa theo tiêu chuẩn của IATA, phát triển các đường bay chở hàng định kỳ như tuyến Hà Nội - Incheon (Hàn Quốc).