Thanh long vươn lên dẫn đầu xuất khẩu trái cây với kim ngạch đạt gần 58 triệu USD. Ảnh: Báo Bình Thuận.

Theo báo cáo của Hiệp hội Rau quả Việt Nam, xuất khẩu thanh long Việt Nam tháng 1/2025 đạt gần 58 triệu USD, vượt qua sầu riêng để trở thành trái cây xuất khẩu dẫn đầu cả nước. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng chỉ đạt hơn 31 triệu USD, giảm tới 73% so với cùng kỳ năm 2024.

Trong tháng đầu năm nay, xuất khẩu thanh long đạt 57,73 triệu USD, dù giảm gần 10% so với cùng kỳ năm ngoái nhưng lại tăng mạnh 35% so với tháng 12/2024 liền trước. Thị trường tiêu thụ thanh long lớn nhất của Việt Nam vẫn là Trung Quốc, đạt 38,1 triệu USD, tiếp đến là Ấn Độ với 7,17 triệu USD và Mỹ với 3,38 triệu USD.

Ngược lại, sầu riêng - mặt hàng từng giữ “ngôi vương” xuất khẩu ngành rau quả năm 2024 - lại chứng kiến sự sụt giảm mạnh nhất trong nhóm 30 loại trái cây xuất khẩu.

Lý do chính dẫn đến tình trạng này là do các thị trường nhập khẩu, đặc biệt là Trung Quốc, siết chặt các quy định kiểm định và an toàn thực phẩm.

Kể từ ngày 10/1, Trung Quốc yêu cầu 100% lô hàng sầu riêng nhập khẩu từ Thái Lan và Việt Nam phải được kiểm tra chất lượng và bắt buộc có giấy chứng nhận không chứa chất vàng O, một hợp chất bị cấm do có nguy cơ gây ung thư. Quy trình kiểm tra nghiêm ngặt đã kéo dài thời gian thông quan, gia tăng nguy cơ hư hỏng hàng hóa, khiến nhiều doanh nghiệp phải đưa sầu riêng về tiêu thụ nội địa.

Không chỉ Trung Quốc, thị trường EU cũng tạm thời nâng tần suất kiểm tra sầu riêng nhập khẩu từ 10% lên 20% do lo ngại về mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt ngưỡng cho phép.

Việc bị kiểm tra gắt gao đã ảnh hưởng đáng kể đến quá trình xuất khẩu sầu riêng. Theo thống kê, từ đầu tháng 2 đến nay, chỉ có 25 xe sầu riêng được thông quan qua các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn, bằng 5-10% so với cùng kỳ năm ngoái. Tại cửa khẩu Lào Cai, số lượng sầu riêng xuất khẩu cũng giảm mạnh do phía Trung Quốc tiếp tục siết chặt các quy định kiểm định.

Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, xuất khẩu thanh long đang phục hồi mạnh. Đà tăng này kéo giá thanh long trên thị trường nhích lên, giúp loại trái cây này lấy lại vị thế. Hiện mỗi kg thanh long ruột trắng dao động trong khoảng 10.000-14.000 đồng.

Năm 2024, sầu riêng từng lập kỷ lục xuất khẩu với kim ngạch 3,4 tỷ USD, chiếm gần một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam (7,2 tỷ USD). Thanh long xếp thứ hai với tổng doanh thu xuất khẩu 435 triệu USD.

Tuy nhiên, với những thay đổi về chính sách kiểm soát chất lượng từ các thị trường nhập khẩu, cán cân xuất khẩu giữa hai loại trái cây chủ lực của Việt Nam đang có sự chuyển dịch rõ rệt trong các tháng đầu năm 2025.

Tác giả: Hồng Nhung