Vừa qua, Bộ Tài chính đã có đề xuất tăng thuế xuất khẩu phôi thép và giảm thuế nhập khẩu một số loại thép xây dựng tại Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 57/2020 về Biểu thuế xuất nhập khẩu ưu đãi.

Theo Dự thảo này, Bộ Tài chính trình Chính phủ giảm thuế đối với một số mặt hàng thép gồm: Thép cốt bê tông từ 20% xuống 15%; thép góc, khuôn, hình và thép có răng khía từ 15% xuống 10%. Đối với nhóm sắt thép không hợp kim cán phẳng, mức thuế nhập khẩu kiến nghị giảm từ 20% và 25% xuống 15%. Đối với thuế xuất khẩu phôi thép, Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế xuất khẩu phôi thép từ 0% lên 5%.

Điều tiết giá thép bằng công cụ thuế

Xoay quanh đề xuất này, nhiều doanh nghiệp ngành thép cho rằng, nếu đề xuất được triển khai sẽ khiến các doanh nghiệp trong ngành chồng chất khó khăn và họ đứng trước nguy cơ dừng sản xuất, thậm chí phá sản. Bởi hiện nay, các dây chuyền sản xuất thép vẫn phải duy trì liên tục, ổn định, nhưng do dịch Covid-19 diễn biến phức tạp dẫn đến sự mất cân bằng cung cầu trên thị trường.

Thép Việt Nam có nhiều lợi thế xuất khẩu thời gian gần đây. Ảnh minh họa: KT

Nhiều doanh nghiệp ngành thép cũng cho biết, hiện nay giá thép đã quay đầu giảm và đang dần đi vào ổn định, lượng bán hàng chậm khiến tồn kho tăng, dẫn tới nhiều doanh nghiệp ngành thép đã cắt giảm 1/3 sản lượng sản xuất. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, doanh nghiệp sản xuất thép đứng trước nguy cơ không thể đảm bảo sản xuất.

Theo ý kiến từ đại diện Tập đoàn Hoa Sen, việc giá thép tăng thời gian trước đây không mang tính cục bộ mà diễn ra trên toàn thế giới. Giá thép tăng mang tính ngắn hạn, vì thế không nên dùng chính sách thuế để điều tiết những biến động giá ngắn hạn của thị trường như đề xuất của Bộ Tài chính.

Ông Hiroyuki Iwasa, Tổng giám đốc Công ty thép Vina Kyoel cho hay, Dự thảo liên quan đến thuế nhập khẩu các sản phẩm thép sẽ không có ý nghĩa gì vào thời điểm hiện tại và cả trong tương lai. Bởi hiện nay, giá thép thành phẩm đang giảm từng ngày, thấp hơn so với các nước. “Trong tương lai, giá thép trong nước vẫn tiếp tục bị ảnh hưởng bởi giá thị trường thế giới. Chính sách mới nếu được áp dụng càng làm tăng áp lực tồn tại với các nhà sản xuất trong nước và có thể phá sản nếu chính sách mới được áp dụng”, Tổng giám đốc Vina Kyoel bày tỏ.

Nhận định từ ông Nguyễn Phú Dương, đại diện Công ty Khoáng sản và Luyện kim Việt Trung (VTM) cho rằng, nhu cầu xây dựng trong nước đang giảm mạnh bởi đại dịch Covid-19, sản lượng tiêu thụ thép xây dựng của hầu hết các thương hiệu trong nước thấp ở mức kỷ lục, nhu cầu phôi thép trong nước gần như không có, dù giá bán phôi thép đã tiệm cần gần giá thành sản xuất.

Để duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh của mỗi đơn vị, các nhà sản xuất phôi thép phải xuất khẩu phôi thép để ổn định công việc cho người lao động. VTM là công ty sản xuất phôi thép luôn ưu tiên bán phôi cho sản xuất trong nước, khi trong nước không có nhu cầu mới tiến hành xuất khẩu phôi thép.

“Nếu tăng thuế xuất khẩu phôi thép thì các doanh nghiệp sản xuất mặt hàng này sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm, bởi nhu cầu phôi thép trong nước hiện nay thấp hơn sản lượng sản xuất khiến sản phẩm làm ra không tiêu thụ hết, giảm hiệu quả sản xuất kinh doanh”, ông Dương đề cập.

Chính sách cần nhất quán

Phân tích về dự thảo biểu thuế mới, Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) - ông Nghiêm Xuân Đa cho rằng, trong khoảng 10 năm trở lại đây, xu hướng bảo hộ ngành thép luôn gia tăng trên toàn thế giới, ngay cả tại các quốc gia phát triển như Mỹ, Nhật Bản và châu Âu… để bảo vệ ngành sản xuất thép trong nước.

Với các FTA Việt Nam đã và sẽ ký với các quốc gia và khu vực cũng là thách thức đối với ngành thép Việt Nam, đặc biệt với các khối như CPTPP hay RCEP là những khu vực có các quốc gia, cường quốc sản xuất thép lớn nhất thế giới như Trung Quốc, Nhật Bản… Do đó, ngành thép Việt Nam đang từng bước phát triển đồng bộ và hiện đại hóa để cải thiện sức cạnh tranh.

Thép nhập khẩu được giảm thuế tạo áp lực cạnh tranh lớn với thép trong nước. Ảnh minh họa: KT

Trong bối cảnh đó, việc điều chỉnh giảm thuế nhập khẩu các mặt hàng thép mà trong nước đã sản xuất đáp ứng đủ nhu cầu trong nước và xuất khẩu một phần, sẽ khiến thép bên ngoài tràn vào, đe dọa đến hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp trong nước.

“Chính sách thuế xuất nhập khẩu nói chung và thuế xuất nhập khẩu thép là những chính sách dài hạn, góp phần thúc đẩy ngành sản xuất trong nước (trong đó có ngành thép), không phải là một giải pháp ngắn hạn trước mắt để xử lý các hiện tượng tăng giảm của thị trường nhất thời. Do vậy, Chính phủ cần có chính sách nhất quán để bảo vệ sản xuất trong nước”, ông Đa kiến nghị.

Bùng phát cuối tháng 4/2021 đến nay, tình hình dịch bệnh Covid-19 đang diễn biến rất phức tạp, Hà Nội và nhiều địa phương trên cả nước thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 15 và 16 của Thủ tướng Chính phủ. Vì vậy, xây dựng cơ bản từ công nghiệp đến dân dụng đều ngưng trệ, tình hình tiêu thụ thép trong nước giảm mạnh.

Theo VSA, sản lượng bán hàng thép thành phẩm trong nước tháng 6/2021 so với tháng 5/2021 giảm đến 20% và chỉ tăng 1% so với cùng kỳ 2020. Nếu loại trừ tăng trưởng thép cuộn cán nóng thì bán hàng nội địa giảm mạnh lần lượt là 28% và 22%.

VSA cũng cho hay, tháng 6/2021, tiêu thụ phôi thép của các doanh nghiệp sản xuất thép đạt hơn 1,5 triệu tấn, giảm 13,5% so với tháng trước đó; trong đó. xuất khẩu phôi thép chỉ đạt hơn 110.000 tấn, giảm 66,7% so với cùng kỳ năm 2020. Tồn kho của các doanh nghiệp ở mức cao, riêng tập đoàn Hòa Phát tồn kho đã tăng hơn 33% so với tháng 6 cùng kỳ.

Chính vì thế, hiện nay xuất khẩu thép là hướng mở rộng thị trường để tiếp tục duy trì sản xuất kinh doanh của ngành thép, đảm bảo công việc cho người lao động của nhà máy, giữ vững phát triển kinh tế, mang lại nguồn thu cho doanh nghiệp và đất nước trong bối cảnh khó khăn do dịch bệnh.

Hiện nay, Hiệp hội Thép Việt Nam cùng các doanh nghiệp khác như Thép Việt Ý, Thép Kyoei Việt Nam, Tôn Phương Nam, Tôn Hoa Sen, Fomosa Hà Tĩnh, Hòa Phát… cũng đã có văn bản nêu lên những khó khăn khi triển khai việc tăng – giảm thuế. Đồng thời, kiến nghị Bộ Tài chính và các cơ quan xem xét không điều chỉnh tăng thuế xuất khẩu đối với mặt hàng phôi thép và không giảm thuế nhập khẩu đối với mặt hàng thép thành phẩm.

Tác giả: Nguyễn Quỳnh