Thuế thu nhập cá nhân là khoản tiền mà người có thu nhập phải trích nộp một phần tiền lương, hoặc từ các nguồn thu nhập khác vào ngân sách Nhà nước. Đây là nghĩa vụ và quyền lợi của mỗi công dân góp phần cho sự phát triển phồn vinh của đất nước. Hiểu luật và chấp hành tốt các quy định của luật thuế là một trong những cách để tiết kiệm chi phí thuế cho chính mình một cách hữu hiệu.

Thuế thu nhập cá nhân động viên một phần thu nhập của cá nhân, thể hiện nghĩa vụ cụ thể của công dân đối với đất nước. Công dân được hưởng những thành quả của đất nước như cơ sở hạ tầng, phúc lợi xã hội, an ninh trật tự… thì đồng thời có nghĩa vụ đóng góp một phần thu nhập của mình cho xã hội thông qua việc nộp thuế.

Thuế thu nhập cá nhân được xây dựng trên nguyên tắc công bằng và khả năng nộp thuế: người có thu nhập thấp thì chưa nộp thuế, người có thu nhập cao thì nộp thuế nhiều hơn, người có thu nhập như nhau nhưng có hoàn cảnh khác nhau thì mức nộp thuế cũng khác nhau. Thực hiện nộp thuế thu nhập cá nhân cũng góp phần làm giảm hợp lý khoảng cách chênh lệch giữa các tầng lớp dân cư.

Cá nhân có thu nhập thường xuyên sẽ được cấp một mã số thuế duy nhất để kê khai cho mọi khoản thu nhập. Việc đăng ký để cấp mã số thuế thu nhập cá nhân được thực hiện tại cơ quan chi trả thu nhập, hoặc tại cơ quan thuế. Trong trường hợp bạn ký hợp đồng làm việc với một công ty, công ty sẽ có trách nhiệm đăng ký mã số thuế cá nhân cho bạn. Trường hợp những người có thu nhập tự do như ca sĩ, cộng tác viên… sẽ tự đăng ký mã số thuế với cơ quan thuế nơi bạn cư trú. Thời gian để cấp mã số thuế trong vòng năm ngày làm việc kể từ khi bạn nộp hồ sơ đầy đủ. Khi bạn được cấp mã số thuế cá nhân, bạn có một số quyền lợi về thuế rất rõ ràng.

Trước hết là khi tính thuế thu nhập cá nhân, nếu có mã số thuế, bạn sẽ được giảm trừ gia cảnh, trong đó riêng bản thân mình được trừ 4 triệu đồng một tháng và được trừ 1,6 triệu đồng một tháng cho một người phụ thuộc (cha mẹ, con cái, vợ hoặc chồng...). Tuy nhiên, đôi khi mức giảm trừ cho bản thân sẽ được Nhà nước điều chỉnh tuỳ theo tình hình kinh tế xã hội. Mỗi người phụ thuộc chỉ được tính giảm trừ một lần vào một đối tượng nộp thuế trong năm tính thuế, do đó con cái không được khai trùng bố mẹ hay chỉ bố hoặc mẹ được giảm trừ khi đăng ký con cái là đối tượng phụ thuộc.

Ngoài ra, những người có mã số thuế cá nhân chỉ bị tạm khấu trừ thuế thu nhập cá nhân 10% (thay vì 20% đối với người chưa có mã số thuế), khi có các khoản thu nhập vãng lai trên một triệu đồng cho một lần từ việc cung cấp dịch vụ mà cá nhân không ký hợp đồng lao động. Lưu ý mỗi khi có công việc "vãng lai", bạn phải đòi hỏi chứng từ khấu trừ thuế và lưu giữ đầy đủ các chừng từ này để thực hiện việc quyết toán thuế hoặc hoàn thuế.

Một trường hợp khác, nếu số thuế bị khấu trừ hàng tháng nhiều hơn số thuế thực sự bạn phải nộp, thì theo luật thuế, bạn sẽ được hoàn lại số thuế nộp thừa bằng tiền khi bạn có mã số thuế cá nhân. Ngoài ra, bạn sẽ được giảm thuế nếu bị thiên tai, hoả hoạn, tai nạn bất ngờ hoặc bị bệnh hiểm nghèo. Những người có mã số thuế cá nhân, cơ quan thuế sẽ có thể hướng dẫn miễn phí về thuế.

Việc nộp thuế TNCN, nếu có thu nhập ở mức chịu thuế, là quyền và nghĩa vụ cụ thể của công dân. Thuế TNCN được xây dựng nhằm thực hiện công bằng xã hội, thu hẹp hợp lý khoảng cách chênh lệch về thu nhập giữa các tầng lớp dân cư, thể hiện ở người có thu nhập thấp thì chưa phải nộp thuế, người có thu nhập cao hơn thì nộp thuế nhiều hơn, người có thu nhập như nhau nhưng hoàn cảnh khác nhau thì nộp thuế cũng khác nhau...

Tiền thuế của dân nộp vào ngân sách Nhà nước, sẽ được Nhà nước dùng vào những việc như đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, an sinh xã hội, giáo dục, y tế, an ninh trật tự, quốc phòng và đó là những lợi ích mà người dân được hưởng nói chung.

Việc nộp thuế TNCN hôm nay không phải là để được hưởng khi về già với một số tiền cụ thể nào từ tiền thuế đã đóng. Về lợi ích khi về già, nếu là người lao động làm việc theo các hợp đồng lao động trong các công ty, hay là cán bộ viên chức Nhà nước theo biên chế trong các cơ quan Nhà nước, được tham gia bảo hiểm xã hội từ tiền lương của mình. Và khi về hưu sẽ có khoản tiền hưu trí hằng tháng từ khoản tiền đóng bảo hiểm xã hội đó. Nếu không thuộc các trường hợp trên cũng có thể tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện để được hưởng tiền hưu trí khi hết tuổi lao động.

Mai An