Bài hát này được thai nghén khi Văn Cao đang ở Việt Bắc, lúc ấy trung ương triệu tập ông đến dự buổi họp về tình hình chiến sự, chủ trương chuẩn bị tổng phản công và giới văn nghệ sĩ được giao nhiệm vụ có những sáng tác phục vụ cho kháng chiến, chuẩn bị cho cuộc tổng phản công. Sau đó, nhạc sĩ Văn Cao, nhà văn Nguyễn Đình Thi và họa sĩ Tô Ngọc Vân được phân công về Khu 3 tiếp tục công tác và phổ biến chủ trương của trung ương.

Nhạc sĩ Văn Cao - tác giả ca khúc "Tiến về Hà Nội"

Quân và dân hân hoan trong niềm vui giải phóng

Tiến về Hà Nội nhanh chóng trở thành ca khúc được yêu thích bậc nhất khi đó. Bản hùng ca với những ca từ hào hùng, lạc quan, tin tưởng đem lại cho người nghe một hy vọng lớn lao. Những hình ảnh như “Trùng trùng quân đi như sóng”, “Năm cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về”, “Cờ ngày nào tung bay trên phố”... trở thành ước nguyện của nhiều người. Tiến về Hà Nội lại được viết trong nỗi nhớ tại làng Đào Xá cách xa thủ đô 50 cây số. Và 5 năm sau Văn Cao trở thành người dự đoán thần kỳ. Tất cả những gì xảy ra đều ứng với những gì Văn Cao đã sáng tác và linh cảm. Ngày 10/10/1954, Hà Nội được giải phóng và Tiến về Hà Nội gần như trở thành “quốc ca” cho ngày trọng đại này.