Liên quan đến Dự thảo định mức chi phí tái chế của doanh nghiệp, mới đây 14 Hiệp hội gồm 13 Hiệp hội ngành hàng trong nước và Hiệp hội Thương mại Mỹ (Amcham) đã đồng gửi thư lên Bộ Trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường và 8 Bộ có liên quan. Các Hiệp hội phản ánh, Dự thảo định mức chi phí tái chế (Fs) vừa được Bộ Tài nguyên Môi trường trình Thủ tướng Chính phủ ngày 27/7/2023 có nhiều chi phí cao bất hợp lý, gây khó khăn rất lớn cho sản xuất kinh doanh nên cần điều chỉnh cho hợp lý.

Tái chế 3 loại bao bì ngốn 6.127 tỉ đồng/năm

Đại diện các Hiệp hội cho rằng, tại dự thảo một số định mức chi phí tái chế Fs cao hơn cả mức Fs trung bình của 14 nước Tây Âu - là các nước rất phát triển và có chi phí đắt đỏ. Đơn cử như Fs của nhôm cao gấp 1,26 lần, Fs của thủy tinh cao hơn 2,12 lần. Trong khi lẽ ra chi phí này của Việt nam chỉ bằng 1/2 - 1/3 Tây Âu vì chi phí nguyên vật liệu và công nghệ như nhau nhưng chi phí nhân công của Việt nam chỉ bằng 1/10 của các nước Tây Âu.

Các Hiệp hội phản ánh Dự thảo định mức Fs của Bộ TN&MT có nhiều chi phí cao bất hợp lý

Các Hiệp hội cho rằng, nguyên nhân chính của dự thảo Fs cao bất hợp lý là do chưa áp dụng kinh tế tuần hoàn để tính Fs, khi chưa trừ đi giá trị thu hồi được. Chỉ riêng 3 loại bao bì giấy, nhựa và kim loại, phí tái chế phải nộp ước tính là 6.127 tỉ đồng/năm. Trong đó, hơn 50% phí tái chế phải nộp (khoảng 3.064 tỉ đồng/năm) là để hỗ trợ tái chế bao bì giá trị cao như bao bì kim loại, giấy carton… Trong khi đó, nhà tái chế chính thức đang có lãi lớn mà chưa cần hỗ trợ.

Các Hiệp hội nhận định, nếu định mức này được ban hành sẽ ảnh hưởng lớn tới "sức khoẻ" của doanh nghiệp và đời sống nhân dân. Từ đó, các hiệp hội đề xuất điều chỉnh Fs hợp lý hơn, căn cứ vào nghiên cứu của Liên minh Tái chế Việt Nam PRO, thực tiễn tái chế của Việt Nam và mức phí tái chế trung bình thị trường.

Cụ thể, áp dụng hệ số 0,1 cho các vật liệu có giá trị vật liệu thu hồi được cao hơn nhiều chi phí tái chế, bao gồm bao bì kim loại, gồm cả nhôm và sắt, bao bì giấy (thay cho hệ số 0,2 cho nhôm và giấy; áp dụng hệ số 0,4 cho bao bì sắt trong dự thảo). Lý do đưa ra là vì nhà tái chế chính thức đã có lãi lớn khi chưa có EPR (đóng góp tái chế). Việc hỗ trợ thêm cho họ là không hợp lý, tiền đóng góp chỉ nên dùng để hỗ trợ việc thu gom sản phẩm, bao bì ở các vùng sâu, vùng xa.

Với các loại bao bì khác, các Hiệp hội đề xuất áp dụng hệ số 0,3 thay cho 0,6 với bao bì giấy hỗn hợp; Áp dụng hệ số 0,2 cho nhựa cứng PET và 0,3 cho nhựa cứng HDPE thay cho hệ số 0,4; Áp dụng hệ số 0,3 thay cho 0,6 đối với bao bì đơn vật liệu mềm; Áp dụng hệ số 0,4 thay cho 0,8 đối với bao bì đa vật liệu mềm; hệ số 0,2 thay cho 0,6 với bao bì thủy tinh… Với đề xuất của các Hiệp hội, ước tính phí tái chế 3 loại bao bì giấy, nhựa và kim loại giảm từ 6.127 tỉ đồng xuống 3.146 tỉ đồng.

Chỉ riêng 3 loại bao bì giấy, nhựa và kim loại phí tái chế phải nộp ước tính là 6.127 tỉ đồng/năm

Thay đổi thời gian thực hiện đóng góp tái chế

Các Hiệp hội cũng kiến nghị với Bộ TN&MT, cùng các Bộ có liên quan tháo gỡ các bất cập trong triển khai thực hiện đóng góp tái chế (EPR) ở Việt Nam. Theo đó, thay đổi cách nộp đóng góp tái chế từ tạm ứng trước vào đầu năm 2024, sang quyết toán theo số lượng thực tế khi kết thúc năm (tức nộp vào 4/2025), để DN vẫn thực hiện đầy đủ trách nhiệm với môi trường nhưng giảm được khó khăn, giống với cách nộp thuế thu nhập DN là nộp vào đầu kỳ sau.

Cho phép các DN thực hiện kết hợp cả hình thức tự tái chế và nộp tiền hỗ trợ tái chế trong cùng năm cho cùng một loại bao bì, sản phẩm thải bỏ, thay vì bắt buộc chọn một trong 2 hình thức. Áp dụng hệ số điều chỉnh Fs bằng 0 đối với phần bao bì đã sử dụng vật liệu tái chế ở Việt Nam, điều chỉnh hệ số Fs bằng 0,5 đối với các loại vật liệu thân thiện với môi trường.

Các hiệp hội cũng kiến nghị, cần quy định rõ trách nhiệm tái chế đối với nhà sản xuất phụ tùng. Bỏ giới hạn xuất khẩu không quá 20% khối lượng sản phẩm đưa ra thị trường, cho một số sản phẩm trong nước chưa tái chế được, ví dụ như pin lithium. Tính trách nhiệm đóng góp tái chế theo nghĩa vụ tái chế cho bao bì chưa có giải pháp tái chế, đồng thời công nhận phương pháp đồng xử lý như một giải pháp tái chế.

Tác giả: Nguyễn Quỳnh