Tỷ giá diễn biến phức tạp trước áp lực thuế quan của Mỹ. (Ảnh: Vietnam+)

Việc Mỹ áp mức thuế 46% đối với hàng hóa Việt Nam, dự kiến có hiệu lực từ ngày 9/4 theo thông báo của Tổng thống Donald Trump vào ngày 2/4, là một động thái thương mại đáng chú ý, gây ra nhiều tác động sâu rộng đến nền kinh tế Việt Nam.

Các chuyên gia đánh giá, trong bối cảnh Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 136,6 tỷ USD trong năm 2024 thì chính sách này không chỉ ảnh hưởng đến các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, điện tử, gỗ và thủy sản, mà còn tạo áp lực lớn lên tỷ giá và lãi suất trong nước.

Tỷ giá diễn biến phức tạp

Sau khi Tổng thống Mỹ công bố sắc thuế, JP Morgan dự báo lạm phát của Mỹ có thể tăng thêm 1,5%. Theo đó lộ trình giảm lãi suất của Fed chậm lại và chính sách tiền tệ thế giới đang phân hoá. Một số ngân hàng Trung ương đã tạm dừng cắt giảm lãi suất và khi Mỹ áp thuế, một số đối tác thương mại lớn cũng đã công bố áp thuế trả đũa. Điều này chắc chắn sẽ làm biến động tài chính tiền tệ thế giới cũng như trong nước phức tạp, tạo ra áp lực lên điều hành chính sách tiền tệ, tỷ giá, lãi suất cũng như việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% trở lên năm 2025.

Ở trong nước, các chuyên gia đánh giá quý 1 nền kinh tế có những diễn biến tích cực. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ đã tăng 6,2%, cao hơn cùng kỳ năm ngoái. Đầu tư toàn xã hội cũng tăng trưởng 8,3%, vượt mức 5,5% của năm trước, cho thấy cải thiện ở hai trụ cột quan trọng này. Tuy GDP quý 1 tăng 6,93% - mức cao nhất từ quý 1/2020, song nếu so với mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên thì phải cố gắng rất nhiều.

Cũng theo các chuyên gia mức thuế 46% sẽ làm tăng giá hàng hóa Việt Nam tại thị trường Mỹ, khiến sức cạnh tranh giảm đáng kể so với các quốc gia khác như Trung Quốc (thuế 34%), Ấn Độ hay Mexico (thuế thấp hơn). Điều này có thể dẫn đến giảm kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ, ước tính từ 20%-30% hoặc hơn, tùy thuộc vào khả năng chuyển hướng sang các thị trường khác.

Với Mỹ chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, xuất siêu giảm sẽ gây áp lực lên nguồn cung ngoại tệ, đặc biệt là USD. Trong năm 2024, thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ đạt khoảng 123,5 tỷ USD (xuất khẩu 136,6 tỷ USD, nhập khẩu 13,1 tỷ USD). Khi xuất khẩu giảm, cán cân thương mại thu hẹp, nguồn USD (dòng vào) sẽ suy yếu.

Theo ông Trần Hoàng Sơn, Giám đốc chiến lược thị trường, Công ty cổ phần Chứng khoán VPBank (VPBankS), việc Mỹ áp thuế qua lại lên đến 46% đối với hàng hóa từ Việt Nam, nếu có hiệu lực vào ngày 9/4/2025, sẽ tạo ra những tác động sâu rộng đến nền kinh tế Việt Nam trên nhiều khía cạnh như xuất nhập khẩu, tăng trưởng kinh tế, tỷ giá, lạm phát và dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

Việc Mỹ áp dụng thuế cao ảnh hưởng nhiều đến các doanh nghiệp xuất khẩu. (Ảnh: Vietnam+)

Ông Sơn khuyến cáo, Việt Nam có thể phải tăng nhập khẩu từ Mỹ để giảm thặng dư thương mại (123,5 tỷ USD năm 2024), nhằm xoa dịu áp lực thuế quan. Tuy nhiên, điều này sẽ làm gia tăng chi phí nhập khẩu, đặc biệt với các mặt hàng công nghệ và nguyên liệu sản xuất.

Xuất khẩu giảm, nhập khẩu tăng sẽ khiến thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ bị thu hẹp đáng kể, có thể khiến tổng xuất siêu của Việt Nam giảm từ mức 24,77 tỷ USD (2024) xuống thấp hơn, gây áp lực lên nguồn cung ngoại tệ.

“Nếu Ngân hàng Nhà nước can thiệp bằng cách bán dự trữ ngoại hối, tỷ giá USD/VND có thể tăng 3%-5% trong năm 2025. Trong bối cảnh tỷ giá của các thị trường bị áp thuế đồng loạt mất giá, đồng nhân dân tệ nếu suy yếu để đáp trả chính sách thuế quan của Mỹ sẽ càng làm trầm trọng thêm áp lực tỷ giá, buộc Ngân hàng Nhà nước phải điều hành linh hoạt hơn để ổn định thị trường ngoại hối,” ông Trần Hoàng Sơn nhận định.

Tuy nhiên, theo ông Phạm Lưu Hưng, Giám đốc SSI Research, VND đã giảm giá dần trong thời gian trước, tạo ra một "bộ đệm" nhất định, nên áp lực tỷ giá trong ngắn hạn có thể không quá nghiêm trọng.

Tác động đến lãi suất

Các chuyên gia nhận định, tỷ giá tăng thường đi kèm với áp lực lạm phát, đặc biệt khi Việt Nam phụ thuộc lớn vào nhập khẩu nguyên liệu sản xuất. Nếu VND mất giá, chi phí nhập khẩu tăng, đẩy giá hàng hóa trong nước lên, từ đó tạo áp lực lên lạm phát. Để kiểm soát lạm phát và giữ giá trị VND, Ngân hàng Nhà nước có thể buộc phải tăng lãi suất điều hành. Điều này trái ngược với xu hướng giảm lãi suất trong thời gian gần đây nhằm kích thích tăng trưởng kinh tế.

Vì vậy, dù đánh giá chính sách thuế đối ứng của Mỹ sẽ tác động đến tỷ giá, lãi suất và tăng trưởng tín dụng, nhưng các chuyên gia cho rằng Ngân hàng Nhà nước vẫn còn dư địa điều hành chính sách tiền tệ. Cụ thể, nhà điều hành sẽ giảm lãi suất, kiểm soát cung tiền để ổn định tỷ giá, lạm phát.

Ngân hàng Nhà nước sẽ theo dõi rất sát diễn biến thị trường để điều hành các công cụ, giải pháp với thời điều và liều lượng hợp lý. (Ảnh: Vietnam+)

Tuy nhiên các chuyên gia đánh giá xu hướng tăng lãi suất không phải là chắc chắn, vì Ngân hàng Nhà nước có thể ưu tiên kích thích nội địa qua đầu tư công và tiêu dùng trong nước để giảm phụ thuộc vào xuất khẩu. Dài hạn, đây là cơ hội để Việt Nam đa dạng hóa thị trường, nâng cao giá trị sản phẩm và giảm dần mô hình tăng trưởng dựa vào chi phí thấp.

Để giảm tác động tiêu cực từ đàm phán với Mỹ để giảm thuế hoặc áp dụng ngoại lệ cho các mặt hàng chiến lược ông Trần Hoàng Sơn khuyến nghị doanh nghiệp phải đa dạng hóa thị trường bằng cách đẩy mạnh xuất khẩu sang EU, Nhật Bản, Hàn Quốc thông qua các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA, CPTPP.

Đồng thời, cần có các giải pháp để đẩy mạnh kinh tế trong nước như tăng giải ngân đầu tư công, giảm lãi suất cho vay, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sản xuất phục vụ thị trường trong nước, và kiểm soát cung tiền để ổn định tỷ giá, lạm phát.

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng nhận định, tỷ giá lãi suất là vấn đề tất cả các doanh nghiệp rất quan tâm sau khi Tổng thống Donald Trump công bố sắc lệnh thuế. Về phía Ngân hàng Nhà nước đã theo dõi sát sắc thuế của Tổng thống Trump và nhận thấy sự khác biệt so với những lần trước.