Tổn thất lớn về kinh tế

Bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) cho biết, Việt Nam hiện đang nằm trong nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới. Mỗi năm, nước ta có khoảng 40.000 người tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá. Dự báo, đến năm 2030, con số này sẽ tăng lên tới 70.000 người/năm nếu các biện pháp can thiệp hiệu quả bao gồm tăng thuế thuốc lá không được thực hiện một cách hiệu quả.

Thuốc lá lậu do các lực lượng chức năng tỉnh Tây Ninh bắt giữ. Ảnh T.D

Bên cạnh đó, tác động của thuốc lá còn ảnh hưởng đến nền kinh tế quốc gia khi mỗi năm người dân chi 31.000 tỷ đồng để mua thuốc lá và mất đến 24.000 tỷ đồng/năm cho chi phí điều trị 5 nhóm bệnh (ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa-hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ) trên tổng số 25 bệnh do thuốc lá gây ra (bằng 1% GDP), bà Hải nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, bác sĩ Phạm Thị Hoàng Anh, Giám đốc Health Bridge Canada cho rằng, sự bất công khác mà thuốc lá mang lại là nó lấy đi một nguồn kinh phí đáng kể mà lẽ ra các quốc gia có thể dành cho các đầu tư mang tính cấp thiết hơn có khả năng mang lại nhiều lợi ích hơn cho cộng đồng bởi chi phí y tế điều trị bệnh do tác hại của thuốc lá cao, mất năng suất lao động, mất ngoại tệ do nhập khẩu nguyên liệu và thuốc lá, suy thoái môi trường (đầu mẩu thuốc lá, ô nhiễm đất do sử dụng thuốc trừ sâu, diệt cỏ…), kinh tế hộ gia đình bị ảnh hưởng…

Tăng thuế đối với các sản phẩm thuốc lá

Với những tác hại trên, theo các đại biểu, việc sử dụng các biện pháp về giá và thuế là những biện pháp quan trọng và hữu hiệu để giảm tiêu thụ thuốc lá trong các tầng lớp dân cư, đặc biệt là thanh thiếu niên là việc cần thiết. Bà Phan Thị Hải nhấn mạnh, Bộ Y tế nhận thấy việc Bộ Tài chính tăng thuế đối với các sản phẩm thuốc lá là hết sức cần thiết, vừa giúp tăng thu ngân sách và đặc biệt là giúp giảm tỷ lệ hút thuốc lá của người nghèo và giảm tỷ lệ thanh thiếu niên bắt đầu hút thuốc.

Bằng chứng và xu thế trên thế giới cho thấy thuế thuốc lá sẽ hiệu quả hơn nếu chuyển sang thuế hỗn hợp hoặc tốt hơn nữa là chỉ áp dụng thuế tuyệt đối. Về khía cạnh kinh tế, thuế tuyệt đối có những lợi điểm như tác động chắc chắn lên giá (tránh được hiện tượng chuyển giá). Dễ quản lý thu thuế/ước tính nguồn thu hơn do số thu thuế tính trên số lượng bao thuốc bán ra.

Đồng thời, giảm hiện tượng chuyển dịch tiêu dùng từ giá cao xuống giá thấp (tại Việt Nam, thuốc lá có rất nhiều chủng loại và trải đều từ giá rất thấp cho đến cao). Có hiệu quả tốt hơn trong việc phòng ngừa sử dụng thuốc lá cho giới trẻ và người có thu nhập thấp, bà Hải cho biết thêm.

Bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, Tổ chức WHO tại Việt Nam cũng cho rằng, việc tăng thuế các sản phẩm thuốc lá sẽ đem lại nhiều lợi ích như: giúp giảm tiêu dùng thuốc lá, tăng thu ngân sách. Cụ thể, theo ước tính của WHO và Ngân hàng Thế giới, khi tăng thuế để giá tăng 10% thì sẽ giảm tiêu dùng khoảng 4% ở các nước phát triển và 5% ở các nước đang phát triển. Đặc biệt, ở người nghèo và lớp trẻ giảm nhiều hơn khi tăng giá 10% sẽ giảm tiêu thụ tới 10% ở trẻ em và người nghèo. Giá thuốc lá cao cũng có tác dụng ngăn ngừa trẻ bắt đầu hút thuốc. Tương tự, cũng theo Ngân hàng thế giới, trên phạm vi toàn cầu khi tăng thuế thuốc lá 10% sẽ làm tăng thu thuế chính phủ trung bình khoảng 7%.

Tại hội nghị cũng có nhiều ý kiến quan ngại rằng tăng thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ dẫn đến buôn lậu thuốc lá gia tăng. Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia tại hội nghị, tiêu dùng thuốc lá lậu là do các yếu tố khác chứ không phải thuế tiêu thụ đặc biệt. Đó là do hàng rào thuế nhập khẩu cao (135%), gu tiêu thụ của khách hàng (thuốc lá lậu chủ yếu tập trung vào một số nhãn hiệu như Hero và Jet với thị phần 80-90% và có mức độ tập trung cao theo địa bàn), việc kiểm soát buôn lậu, nhất là ở khâu bán lẻ chưa tốt…

Theo Báo Hải quan