EVN đang kiểm soát chi phí thông qua việc điều tiết tỷ lệ alpha giữa các loại hình phát điện. Ảnh: EVN.

Theo báo cáo mới đây của Công ty Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), do áp lực chi phí sản xuất cao hơn giá bán lẻ điện trong giai đoạn 2021-2023, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) buộc phải kiểm soát chặt chẽ chi phí sản xuất điện bình quân trong năm 2024 thông qua việc điều tiết tỷ lệ sản lượng điện năng thanh toán theo giá hợp đồng (tỷ lệ alpha) giữa các loại hình phát điện.

Cụ thể, tỷ lệ alpha của các nhà máy thủy điện được điều chỉnh lên mức 98%, cao nhất kể từ khi thị trường phát điện cạnh tranh bắt đầu vận hành.

Với mức cao như trên, các nhà máy thủy điện khó có khả năng tăng hiệu quả vận hành ở những thời điểm giá điện thị trường cao (điển hình là giai đoạn nắng nóng trong 5 tháng đầu năm).

Điều này tạo sức ép đối với kết quả kinh doanh của các nhà máy thủy điện, vốn phụ thuộc vào thị trường phát điện cạnh tranh để cải thiện hiệu quả hoạt động. Bên cạnh đó, giá thị trường điện toàn phần (FMP) nhìn chung cao hơn giá hợp đồng đối với nhóm thủy điện.

Thống kê kết quả kinh doanh quý I của các công ty thủy điện, VDSC nhận thấy doanh thu nhìn chung giảm 30-60% do sản lượng và giá bán điện bình quân giảm. Trong khi đó, biên lợi nhuận gộp của các nhà máy thủy điện đã giảm 20-35 điểm % so với cùng kỳ.

VDSC cho rằng hiệu quả kinh doanh của nhóm thủy điện sẽ chưa thực sự khởi sắc. Tuy nhiên, điểm thuận lợi là mức 98% có thể là tỷ lệ đỉnh mà EVN áp cho nhóm thủy điện.

Ở kịch bản thận trọng là tỷ lệ này sẽ duy trì trong năm 2025, sự cải thiện của nhóm thủy điện được kỳ vọng đến từ tăng trưởng sản lượng do chu kỳ La Nina (hiện tượng tự nhiên trái ngược El Nino).

EVN đã được cấp cơ chế điều chỉnh giá điện từ 6 tháng xuống còn 3 tháng. Ảnh: VDSC.

Đối với kịch bản tích cực, VDSC dự báo hiệu quả kinh doanh năm 2025 của nhóm thủy điện sẽ cải thiện mạnh nhờ tăng trưởng sản lượng do chu kỳ La Nina và tỷ lệ alpha giảm khi EVN được chủ động hơn trong việc điều chỉnh giá bán lẻ điện theo biến động của giá nhiên liệu và các nguồn điện đầu vào.

Dựa trên số liệu thống kê, công ty chứng khoán này cho rằng EVN sẽ cần tăng giá bán lẻ điện trong năm 2024-2025 ít nhất 5% (tương ứng 100 đồng/kWh) để có thể hòa vốn.

Hồi tháng 5, EVN đã được cấp cơ chế điều chỉnh giá điện trong 3 tháng/lần so với 6 tháng/lần như trước đây. Việc được điều chỉnh giá bán lẻ điện sẽ là dư địa để EVN bớt tạo áp lực về tỷ lệ alpha và giá bán cho các công ty thủy điện.

Cũng theo VDSC, giá bán điện bình quân trong năm 2025 của các công ty thủy điện sẽ khó có khả năng giảm so với 2024, ngược lại có khả năng tăng khi tình hình tài chính của EVN được cải thiện.

Hiện sản lượng thương phẩm của các công ty thủy điện trong chu kỳ La Nina cao hơn chu kỳ El Nino khoảng 10-20%. Bên cạnh đó, chi phí sản xuất và giá bán điện của các công ty thủy điện là thấp nhất trong các nguồn điện.

Theo đó, chi phí sản xuất điện/kWh các công ty thủy điện đa phần nằm ở mức 400-600 đồng/kWh, thấp hơn nhiều so với mức 1.100-1.300 đồng/kWh của các công ty nhiệt điện than.