Thông tư số 02/2011/TT-NHNN ngày 03/03/2011 (Thông tư 02) của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) quy định mức lãi suất huy động vốn tối đa bằng đồng Việt Nam. Thông tư này do Phó Thống đốc Nguyễn Đồng Tiến ký thay Thống đốc Nguyễn Văn Giàu.

Sau đó, ngày 07/09/2011, người kế nhiệm của ông Nguyễn Văn Giàu là Thống đốc Nguyễn Văn Bình ký Chỉ thị số 02/CT-NHNN (Chỉ thị 02) về chấn chỉnh việc thực hiện quy định về mức lãi suất huy động bằng VND và USD của các TCTD, Chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam.

Trong đó quy định: Tổ chức tín dụng ấn định lãi suất huy động vốn bằng đồng Việt Nam (lãi suất tiền gửi; lãi suất chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu và trái phiếu) của các tổ chức (trừ tổ chức tín dụng) và cá nhân bao gồm cả khoản chi khuyến mại dưới mọi hình thức không vượt quá 14%/năm; riêng các Quỹ Tín dụng nhân dân cơ sở ấn định lãi suất huy động vốn bằng đồng Việt Nam không vượt quá 14,5%/năm. 

Trong phần tranh luận với VKS tại phiên tòa xét xử vụ án Oceanbank, Luật sư Nguyễn Thị Huyền Trang, luật sư bào chữa cho bị cáo Hoàng Bích Vân, Nguyên GĐ OceanBank Chi nhánh TP HCM lật lại các quy định của Thông tư 02/2011/TT-NHNN ngày 03/03/2011 (Thông tư 02) năm 20011 do Phó Thống đốc NHNN ký ban hành.

Theo Luật sư Trang, Thông tư 02 vi phạm các Điều luật quy định về tự do thương mại theo Luật thương mại, Vi phạm Điều 7 Luật Doanh nghiệp và đặc biệt vi hiến ở chỗ Thông tư 02 vi phạm Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2008. Theo luật sư Huyền Trang, Thông tư 02 là do Phó Thống đốc ký ban hành mà không có một văn bản ủy quyền nào từ Thống đốc. 

Theo quy định, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước có quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật dưới hình thức Thông tư. Luật sư Huyền Trang cho rằng: Việc không được Thống đốc ủy quyền mà Phó Thống đốc vẫn ký ban hành Thông tư 02 là vi phạm Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008. Luật sư đề nghị Hội đồng xét xử xem xét Thông tư 02 là văn bản quy phạm pháp luật hay văn bản quy phạm dưới luật?

Luật sư Hoàng Huy Được,  người bào chữa cho 4 bị cáo trong vụ án OceanBank đưa ra quan điểm tranh luận: Thông tư 02 của Ngân hàng Nhà nước về quy định về lãi suất thì đó là xử lý hành chính chứ không phải hình sự. Theo luật sư Được, Viện kiểm sát chưa tranh luận về cáo buộc cho rằng hành vi của các bị cáo là nguy hiểm cho xã hội, vi phạm Thông tư 02, trong khi các bị cáo đều chứng minh chi nhánh, phòng giao dịch do mình đứng đầu kinh doanh có hiệu quả. Ngoài ra, khoản tiền chi trả lãi không vượt trần, chưa vượt trần chiếu theo quy định của Thông tư 02 cũng không được tách bóc ra khỏi số tiền đang bị cho là thiệt hại.

Tuy nhiên, tại tại phiên tòa xét xử vụ án Hà Văn Thắm sáng nay (24/9), sau phần đối đáp của luật sư, HĐXX thông báo sẽ công bố văn bản của Ngân hàng nhà nước (NHNN) mới gửi tới phiên tòa, sau phần đề nghị của đại diện Viện kiểm sát, thẩm phán Trương Việt Toàn đã công bố văn bản của Phó thống đốc NHNN Nguyễn Phước Thanh mới ký gửi HĐXX, với nội dung nói về các hoạt động của TCTD trong việc thực hiện Thông tư 02. NHNN thấy ý kiến của luật sư cho rằng bản kết luận giám định không tuân thủ đúng luật về thời gian địa điểm là không có cơ sở và NHNN ban hành thông tư 02 là hoàn toàn phù hợp với luật ngân hàng và luật các TCTD.

Xung quanh vấn đề này, PV đã có sự trao đổi với Luật sư Trương Thanh Đức – VP luật Basico. Luật sư Đức nêu quan điểm và khẳng định 90% thông tư là do Phó thống đốc ký là chuyện bình thường và đúng pháp luật. Nguyên tắc quản lý hành chính thì phó được ký thay trưởng theo mặc định phân công. Có thể coi việc phó Thống đốc ký căn bản thông tư được mặc nhiên theo tư cách pháp nhân đại diện cho NHNN.

Luật sư Trương Thanh Đức nêu quan điểm về vụ án Oceanbank

Luật sư Đức phân tích chi tiết xử lý hình sự trong Thông tư 02, về nguyên tắc tất cả mọi thứ đều phải theo Bộ luật Dân sự, nhưng trên thực tế trong mấy chục năm qua ngành ngân hàng gần như thoát ly khỏi cái chuyện đấy. Có một nghịch lý là ngành ngân hàng còn tự có những lãi suất, quy định bảo đảm để cho Bộ luật Dân sự hay những ngành khác thực hiện theo. Đầu năm nay, tòa án tối cao đã đưa ra công văn giải đáp pháp luật có nội dung đưa lãi suất ngành ngân hàng thoát ly không bị hạn chế Bộ luật Dân sự. Quay lại sự việc cho thấy, câu chuyện cực kỳ rối rắm như thế dẫn đến có nhiều quan điểm khác nhau.

“Thông tư 02 có nêu là nếu vi phạm thì xử lý hành chính, kỷ luật,... nhưng bị thiếu câu 'xử lý hình sự'. Nguyên tắc xử lý hình sự thì tất cả vi phạm pháp luật từ thông tư trở lên đều có thể xử lý hình sự nhưng tùy vào nội dung vi phạm.

Trong vụ việc xét xử Oceanbank, áp dụng theo nguyên tắc chung thì không rõ ràng vì Thông tư 02 không nói “xử lý hình sự”. Thứ nhất vì vấn đề cảm thấy không công bằng vì hầu hết hệ thống ngân hàng đều chi ngoài lãi suất thì chỉ riêng Oceanbank bị xử lý. Thứ hai vì đây là sự tất yếu, bất khả kháng” – Luật sư Đức nói

Trong phiên tòa xét xử lần trước, bị cáo Hà Văn Thắm, cựu chủ tịch HĐQT Oceanbank đã tiết lộ thông tin được công bố của Cơ quan CSĐT C46 Bộ Công an trong thời gian xử lý các vi phạm tại ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) có phát hiện ACB chi lãi vượt trần theo quy định của NHNN, là có 29 ngân hàng vi phạm chi trả lãi suất ngoài trên tổng số 34 ngân hàng ở Việt Nam lúc đó.

“Toàn bộ thì không bị xử lý hình sự, riêng Oceanbank thì mức chi cũng bình thường bị yêu cầu xử lý hình sự. Tính thời điểm này mới có HD Bank bị xử lý, còn các ngân hàng khác nằm trong danh sách 29 ngân hàng đều chi ngoài lãi suất không hề bị nhắc đến việc xử lý hoặc bị xử lý hành chính” - Luật sư Đức nhấn mạnh.

Hải Đăng