Chính phủ vừa gửi tới các cơ quan Quốc hội tờ trình dự án Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi. Đây là nội dung trình chính thức để Quốc hội thảo luận, cho ý kiến về dự thảo luật tại kỳ họp thứ 6 sẽ bắt đầu trong tuần sau.

Về quy định hưởng bảo hiểm xã hội một lần, dự thảo luật nêu 2 phương án.

Phương án 1 quy định việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với hai nhóm người lao động khác nhau.

Nhóm thứ nhất là người lao động đã tham gia bảo hiểm xã hội trước khi Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc và chưa đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội, có nhu cầu thì được nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Về bản chất, quy định này kế thừa Nghị quyết số 93, cho phép người lao động được lựa chọn giữa bảo lưu thời gian tham gia bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu hoặc nhận bảo hiểm xã hội một lần nếu có nhu cầu.

Theo tờ trình, nếu người lao động lựa chọn bảo lưu, không nhận bảo hiểm xã hội một lần thì sẽ được hưởng các quyền lợi bổ sung.

Người dân làm các thủ tục liên quan đến bảo hiểm xã hội (Ảnh: Hoa Lê)

Do chỉ áp dụng đối với người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày Luật này có hiệu lực, cho nên 17,5 triệu người lao động đang tham gia bảo hiểm vẫn có quyền lựa chọn hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Theo đó, số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần không giảm nhiều, đặc biệt trong những năm đầu sau khi Luật mới có hiệu lực.

Nhóm thứ hai là người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ khi Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi có hiệu lực trở đi (dự kiến 1/7/2025) không được nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Như vậy, phương án này chỉ giải quyết yêu cầu rút bảo hiểm xã hội một lần trong các trường hợp: người đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; người ra nước ngoài để định cư hoặc bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng theo quy định tại Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành.

Phương án này được cho là sẽ dần dần từng bước khắc phục được tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần của thời gian qua, theo tinh thần của Nghị quyết 28-NQ/TW.

Chính phủ nhận định, trong những năm đầu áp dụng chính sách, số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần không giảm nhiều như những năm sau. Từ năm thứ 5 trở đi, việc rút bảo hiểm sẽ giảm nhanh, có thể giảm quá nửa số người rút một lần so với giai đoạn vừa qua.

Trong ngắn hạn, phương án này không giúp duy trì, gia tăng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội. Tuy nhiên, theo Chính phủ, xét về dài hạn, phương án này tối ưu hơn. Do quy định này không ảnh hưởng tới những người lao động đang tham gia bảo hiểm xã hội nên sẽ dễ nhận được sự đồng thuận hơn của người lao động.

Phương án 2: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất.

Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

Phương án này được cho là hài hòa quyền lợi trước mắt của người lao động và chính sách an sinh xã hội lâu dài.

Nhận định chung của cơ quan trình dự luật, số lượt người hưởng bảo hiểm xã hội một lần có thể không giảm nhiều so với hiện hành. Tuy nhiên, khi rút bảo hiểm thì người lao động cũng không hoàn toàn ra khỏi hệ thống do vẫn bảo lưu một phần thời gian đóng còn lại.

Bên cạnh đó, người lao động khi tiếp tục tham gia sẽ được cộng nối thời gian đóng để hưởng chế độ bảo hiểm xã hội với quyền lợi hưởng cao hơn.

Đề xuất hai phương án rút bảo hiểm xã hội một lần (Ảnh: Khánh Hồng)

Tờ trình của Chính phủ nêu rõ, đây là phương án vừa đáp ứng được nhu cầu nhận bảo hiểm xã hội một lần của người lao động trong thời điểm hiện tại, song cũng đáp ứng được yêu cầu bảo đảm sự ổn định của hệ thống và quyền lợi của người lao động trong dài hạn.

Tuy nhiên, phương án này lại chưa giải quyết triệt để việc rút bảo hiểm xã hội một lần theo tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế.

Người lao động đã giải quyết một phần thời gian đóng, chỉ còn bảo lưu lại được một phần thời gian đóng nên sẽ ảnh hưởng tới việc thụ hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội (thời gian đóng ngắn) khi tiếp tục tham gia.

Người lao động không được giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần trên toàn bộ thời gian đóng nên có cảm giác bị giảm quyền lợi trước mắt và có thể xuất hiện tình trạng gia tăng người lao động đề nghị hưởng trước khi Luật có hiệu lực thi hành.

Đây là vấn đề lớn, hết sức nhạy cảm, phức tạp, Chính phủ báo cáo xin ý kiến Quốc hội đối với 2 phương án nêu trên.

Tác giả: Hoa Lê