Đúng trưa ngày 30 tháng 4 năm 1975, đồng chí Nguyễn Tài được bộ đội ta giải thoát. Sau cảnh lao tù, ông trở lại với công việc của mình với cương vị Ủy viên Thường vụ Thành ủy, Trưởng ban An ninh thành phố vừa mới được giải phóng, rồi là Thứ trưởng Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an). Năm tháng qua đi, vượt lên những thăng trầm và vết thương thời hậu chiến ông đã được Nhà nước ta phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân…

Đồng chí Nguyễn Tài trong lễ đón nhận danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân (nguồn: Internet)

Chiến tranh đã lùi xa nhưng hằng năm cứ vào dịp kỷ niệm Ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, thống nhất lại là một dịp tôi nhớ đến một cán bộ lão thành đã từng là Trưởng ty Công an Hà Nội trong những ngày đầu dựng nước, mười năm sau là Cục trưởng Cục Bảo vệ chính trị (Bộ Công an), tình nguyện đi chiến trường trong những năm cả nước sôi sục đánh Mỹ rồi bị địch bắt vào dịp Noel năm 1970. Mặt đối mặt với các nhân viên CIA trong suốt 4 năm, 4 tháng, 10 ngày trong nhà tù của Mỹ - ngụy, song ông vẫn giữ được khí phách trung kiên của người Công an cách mạng.

Trong cuốn hồi kí của mình, đồng chí Nguyễn Tài viết: “Ngày 23 tháng 12 năm 1970, tôi bị địch bắt trên đường đi công tác. Thời gian đầu còn giấu được tung tích, lừa địch bằng một bình phong giả tạo; nhưng sáu tháng sau do một sơ hở từ bên ngoài, rồi do bọn phản bội khai báo, nhận diện, tôi bị lộ tung tích.

Vẫn theo ký ức của anh hùng Nguyễn Tài thì buổi trưa ngày 30 tháng 4 năm ấy khi được giải thoát, bộ đội ta tạm đưa ông về nơi trú quân ở Bộ Tư lệnh Hải quân của ngụy cũng ở đường Bạch Đằng. Sáng ngày 1 tháng 5 năm 1975, do đơn vị này còn phải tiếp tục hành quân để thực hiện nhiệm vụ mới nên họ phải gửi ông cho một đơn vị bộ đội của ta ở Dinh Độc Lập và đợi các thành viên của Ủy ban quân quản.

Vừa nhìn thấy ông, hai nữ sinh đã hỏi thăm. Sau khi biết ông vừa thoát khỏi nhà tù Mỹ - ngụy và có nguyện vọng tìm đến Ủy ban quân quản nhưng chưa gặp được nên phải tìm đường về gia đình ở đường Bình Thới, quận 11. Nghe vậy, hai nữ sinh đã nhận lời dẫn ông đi. Đến gần một bến xe buýt gần khu vực chợ Bến Thành, hai nữ sinh mời ông lên xe và mua vé cho ông. Hết chặng, họ lại tiếp tục mua vé cho ông về Bình Thới. Trước khi tạm biệt ông, các nữ sinh không quên dặn một hành khách trên xe rằng, đến khu vực Bình Thới nhớ nhắc ông xuống xe.

Vẫn theo lời ông thì ít ngày sau, đồng chí Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn vào đến Sài Gòn. Biết tin ông vẫn còn sống, Bộ trưởng đã đến gặp ông và điện báo cho gia đình ông ở Hà Nội. Gặp lại Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn và người bạn đời từ Hà Nội vào, trong lòng ông tràn ngập niềm vui. Song Sài Gòn và miền Nam vừa giải phóng với biết bao công việc đảm bảo an ninh, trật tự, ông tạm gác lại những câu chuyện về những ngày xa cách, cũng như những vết thương còn hằn sâu từ thời gian tù đày ở nhà giam của Mỹ - ngụy, phấn khởi tiếp nhận công việc mới: Giám đốc Công an TP Hồ Chí Minh. Ít lâu sau, ông được bổ nhiệm làm thứ trưởng Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an) và giữ cương vị này đến cương vị cuối năm 1981.

Đến đâu “anh Tư Trọng” cũng được đón tiếp như những người anh hem ruột thịt trong gia đình. Nhiều bà má, người chị, người em bật khóc khi gặp lại ông … Còn ở Hà Nội, thời điểm mới nghỉ hưu, không còn chế độ xe đưa đón, thi thoảng người ta vẫn thấy ông đi chiếc xe đạp cà tàng đến thăm gia đình này, đồng đội kia. Nghỉ hưu, quỹ lương hưu của vợ chồng ông như bà Bắc (vợ ông) nói: Chỉ đủ để trang trải cho tiền điện nước, sinh hoạt hàng ngày.

Có lẽ vì thế mà tại Công văn số 33 ngày 8 tháng 4 năm 1978, tập thể Thường vụ Thành ủy TP Hồ Chí Minh đã có nhận xét rất tốt đẹp về ông: “Trong suốt thời gian công tác ở TP cho đến lúc bị địch bắt, đồng chí Tư Trọng (tức Nguyễn Tài) là một cán bộ cốt cán tích cực, xông xáo không sợ hiểm nguy, không chùn bước trước khó khăn, lăn vào chiến trường và đã có nhiều đóng góp tích cực cho sự lãnh đạo của thành ủy và xây dựng Ban An ninh thành phố”.

Đương thời, trong lá thư gửi Thành ủy TP Hồ Chí Minh, đồng chí Võ Văn Kiệt, khi ấy là cố vấn ban chấp hành Trung ương, nguyên Thủ tướng Chính phủ, nguyên Bí thư Khu ủy Sài Gòn – Gia Định và đã có thời gian hoạt động với ông, hiểu ông từ tích cách đến việc làm đã viết thư đề xuất với Đảng và Nhà nước ta xét phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND cho ông.

Còn nhớ, khi đến thăm ông vào thời điểm ông được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND, tôi có một cảm nhận, cả vợ chồng ông đều khỏe và trẻ ra. Bà Bắc, phu nhân của ông không giấu nổi niềm vui và xúc động kể với tôi rằng: “Từ hôm ông được nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND, đồng đội, bạn bè gần xa, đặc biệt là bà con nơi ông từng sống và hoạt động liên tiếp điện ra chia vui”. Không vui sao được, bởi cuộc đời đã trả lại sự công bằng cho ông – đồng chí Nguyễn Tài trong những ngày ở nhà tù Mỹ - ngụy.