Tại báo cáo hôm qua (20/4), gửi Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công thương đã lần lượt giải thích về ý kiến Bộ Tài chính trả lời báo chí trước đó về việc "đã 2 lần góp ý với Bộ Công thương về điều hành xuất khẩu gạo, nhưng "không được Bộ Công thương tiếp thu ý kiến".

Theo Bộ Công thương, trong cả 2 lần góp ý, ý kiến quan trọng nhất của Bộ Tài chính là: chỉ cho phép xuất khẩu gạo nếp, gạo đồ, gạo hữu cơ, gạo thơm; tiếp tục tạm dừng xuất khẩu gạo tẻ thường đến hết ngày 15/6, để "bảo đảm mua đủ gạo dự trữ quốc gia". Sau khi dự trữ quốc gia đã mua đủ số lượng gạo dự trữ theo kế hoạch, sẽ tiếp tục điều hành xuất khẩu "linh hoạt, chặt chẽ, phù hợp thực tế".

Bộ Công thương cho rằng, với nội dung này, bộ "đã 2 lần giải trình với Thủ tướng Chính phủ về lý do không thể tiếp thu ý kiến này của Bộ Tài chính".

"Cấm xuất khẩu gạo để buộc người dân, doanh nghiệp phải bán gạo cho dự trữ quốc gia là việc không nên làm, nhất là trong bối cảnh người dân, doanh nghiệp đang phải chịu rất nhiều tác động tiêu cực do dịch bệnh gây ra", Bộ Công thương lập luận.

Theo Bộ Công thương, cách giải quyết phù hợp nhất, được người dân và doanh nghiệp đồng tình ủng hộ, là tiếp tục cho xuất khẩu gạo, bao gồm cả gạo tẻ nhưng có sự kiểm soát chặt chẽ, minh bạch về số lượng để bảo đảm an ninh lương thực trong bối cảnh dịch bệnh, hạn hán và xâm nhập mặn.

Chưa hết, Bộ Công thương bày tỏ: "Đề xuất dừng xuất khẩu trên cơ sở phân biệt gạo tẻ và các loại gạo khác có thể sẽ dẫn đến rủi ro về đạo đức và là mảnh đất màu mỡ cho lợi ích nhóm và tham nhũng phát triển bởi bằng mắt thường, rất khó phân biệt giữa gạo tẻ (loại cấm xuất khẩu) và gạo thơm - là loại được phép xuất khẩu".

Theo Bộ Công thương cấm xuất khẩu gạo để buộc người dân, doanh nghiệp phải bán gạo cho dự trữ quốc gia là việc không nên làm

Đối với ý kiến của Bộ Tài chính cho rằng phương thức điều hành "đăng ký tờ khai trước được xuất trước" (FCFS) là bất cập và đề nghị thay thế bằng đấu thầu hạn ngạch hay phân bổ hạn ngạch. Tuy nhiên, Bộ Tài chính cho rằng phương thức điều hành "đăng ký tờ khai trước được xuất trước" (FCFS) là bất cập và đề nghị thay thế bằng đấu thầu hạn ngạch hay phân bổ hạn ngạch.

Lại một lần nữa, Bộ Công thương "đổ lỗi" cho Bộ Tài chính đã không góp trong trong cả 2 lần góp ý cho báo cáo của Đoàn kiểm tra và Bộ Công Thương. "Bộ Tài chính đều không có ý kiến về các "bất cập" của phương thức FCFS trong điều hành hạn ngạch", Bộ Công thương nói.

Giải thích thêm về vấn đề này, Bộ Công thương chỉ ra rằng trong suốt 2 tuần sau khi phương án điều hành xuất khẩu gạo được công bố, Bộ không nhận được ý kiến trái chiều nào về phương thức FCFS. Ngược lại, nhiều doanh nghiệp cho đây là phương thức tương đối phù hợp bởi khả năng giải tỏa cho các doanh nghiệp có sẵn hàng tại cảng là rất cao. Rất tiếc là sau đó, việc triển khai cơ chế FCFS trên thực tế đã để xảy ra một số sự việc mà theo nhận xét của các doanh nghiệp là thiếu phối hợp, thiếu công khai, minh bạch, gây thêm khó khăn… dẫn đến những bức xúc không đáng có, không phải lỗi tự thân của cơ chế FCFS. Các ý kiến này đã được Bộ Công Thương tổng hợp chuyển tới Bộ Tài chính để xem xét, xử lý theo thẩm quyền.

Theo văn bản 2806, cơ chế điều hành hạn ngạch do Bộ Tài chính đề xuất là đấu thầu hạn ngạch, trên thực tế là bán hạn ngạch để thu tiền vào ngân sách nhà nước. Bộ Công thương cho rằng, trong bối cảnh khi người dân và doanh nghiệp phải chịu nhiều tác động tiêu cực của dịch bệnh, Chính phủ đang tìm mọi cách hỗ trợ tài chính cho người dân và doanh nghiệp, đưa hạn ngạch ra bán để thu tiền là việc không nên làm.

"Hơn thế nữa nếu áp dụng sẽ phải mất ít nhất 15 - 20 ngày làm các thủ tục, trái với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản 2827 về việc phải “giảm thiểu việc gián đoạn chuỗi sản xuất lúa gạo”, Bộ Công thương cho hay.

Về mối quan hệ giữa xuất khẩu gạo và dự trữ quốc gia, văn bản 2086 của Bộ Công Thương cho biết, phương án điều hành xuất khẩu gạo tháng 4, tháng 5 do đơn vị này đề xuất được xây dựng dựa trên số liệu trong báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Cụ thể, sau khi trừ đi nhu cầu dự trữ và tiêu dùng trong nước, lượng gạo hàng hoá có thể xuất khẩu và phải xuất khẩu để đảm bảo tiêu thụ hết thóc gạo cho người dân là khoảng 3 triệu tấn.

Mặc dù khối lượng để lại trong nước đã tính cả lượng dành cho dự trữ quốc gia, bộ Công Thương vẫn đề xuất và được các bộ, ngành đồng ý về việc để lại thêm 300.000 tấn từ số lượng xuất khẩu để giúp bộ Tài chính thực hiện kế hoạch mua dự trữ lương thực năm 2020.

Từ đó, bộ Công Thương "góp ý" với bộ Tài chính: "Nếu vẫn không mua được thì bộ Tài chính cần đánh giá lại để làm rõ hơn vì sao lại không thể thực hiện được chỉ tiêu đã được Thủ tướng Chính phủ giao".

Bộ Công Thương thông tin thêm việc các doanh nghiệp trúng thầu nhưng không ký hợp động đã phải chịu trách nhiệm bằng cách mất tiền bảo đảm dự thầu (1% - 3% giá trị gói thầu) cho bộ Tài chính. Như vậy đối chiếu với quy định của pháp luật, nhất là pháp luật về giao dịch dân sự, doanh nghiệp đã hoàn thành nghĩa vụ của mình.

Bên cạnh đó, bộ Công Thương cho rằng đề xuất cấm các doanh nghiệp này tham gia xuất khẩu không có cơ sở pháp lý.

Linh Nhi