Để góp phần đẩy lùi tín dụng đen, ngành Ngân hàng đã triển khai nhiều giải pháp nhằm tăng cường khả năng tiếp cận các nguồn vốn chính thức của người dân.

Song do nhiều nguyên nhân cả khách quan lẫn chủ quan, ở một số địa phương tín dụng đen vẫn hoành hành gây ra nhiều hệ lụy. Khảo sát về thực trạng cho vay tiêu dùng tại 7 tỉnh, thành phố của NHNN vừa qua cho thấy, ngoài sự nỗ lực của ngành Ngân hàng cần có sự vào cuộc của các bộ, ngành liên quan.

Ông Nguyễn Quốc Hùng

Trả lời phỏng vấn Thời báo Ngân hàng, ông Nguyễn Quốc Hùng, Vụ trưởng Vụ Tín dụng Các ngành kinh tế, NHNN cho biết:

NHNN đã chỉ đạo các TCTD thực hiện một số giải pháp nhằm góp phần đẩy lùi tín dụng đen. Các TCTD đang ngày càng quan tâm đa dạng hóa các chương trình, sản phẩm tín dụng tiêu dùng nhằm mở rộng cho vay phục vụ đời sống, cho vay tiêu dùng, thể hiện qua tốc độ tăng trưởng tín dụng đối với lĩnh vực này tương đối cao, cá biệt TP.HCM có tốc độ tăng gần 50% so với 2017, Thanh Hóa tăng 31,21%, Bắc Giang tăng 24,25% đều cao hơn tốc độ tăng trưởng tín dụng chung của nền kinh tế.

Các kênh cung cấp tín dụng phục vụ đời sống, tín dụng tiêu dùng đã đáp ứng được nhu cầu của người dân thuộc các đối tượng khách hàng khác nhau. Các NHTM hướng tới đối tượng khách hàng có phương án sử dụng vốn cụ thể, cung cấp được chứng từ sử dụng vốn và chứng minh được khả năng trả nợ; tích cực đa dạng hóa sản phẩm tín dụng tiêu dùng phù hợp và cách thức tiếp cận khách hàng thông qua phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội như Hội Nông dân, Hội Phụ nữ… các tổ chức công đoàn, bộ phận quản lý nhân sự của các doanh nghiệp tại các khu công nghiệp.

Chi nhánh Agribank tại các địa phương đang triển khai tốt chính sách cho vay theo Nghị định 116 về chính sách tín dụng phát triển nông nghiệp nông thôn đối với hộ gia đình, cá nhân hạn mức 200 triệu đồng/hộ cho mục đích sản xuất kinh doanh và tiêu dùng. Agribank cũng triển khai Chương trình tín dụng tiêu dùng quy mô khoảng 5.000 tỷ đồng.

Một kênh chuyển tải vốn quan trọng nữa đó là Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) cũng đã tích cực phối hợp với chính quyền địa phương, các tổ chức đoàn thể (Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên) triển khai các chương trình tín dụng phục vụ tiêu dùng như cho vay hộ nghèo, cho vay nhà ở, cho vay học sinh sinh viên, cho vay giải quyết việc làm, cho vay nước sạch vệ sinh môi trường nông thôn… đến hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo và các đối tượng chính sách. Chính quyền cơ sở vào cuộc tích cực, có hình thức phê bình nếu cán bộ không thu được nợ.

Mới đây, Thống đốc NHNN kiêm Chủ tịch HĐQT NHCSXH đã ký ban hành Quyết định nâng mức cho vay đối với hộ nghèo từ 50 triệu đồng lên 100 triệu đồng, thời gian cho vay được tăng lên thành 120 tháng tạo điều kiện rất thuận lợi đối với khách hàng vay vốn có được hạn mức cao đáp ứng nhu cầu tiêu dùng lại được kéo dài thời gian trả và có hiệu lực từ ngày 01/3/2019.

Những cánh tay nối dài của các TCTD là các công ty tài chính (CTTC) tiêu dùng đã triển khai các sản phẩm tín dụng tiêu dùng đáp ứng nhu cầu khách hàng thu nhập thấp, hình thức cho vay phù hợp như cho vay trả góp, phát hành thẻ tín dụng, cho vay tiền mặt… Đồng thời, mở nhiều điểm giới thiệu dịch vụ tại các siêu thị điện máy, các đại lý xe máy tại khắp các vùng miền, địa phương; tiếp cận khách hàng thông qua tin nhắn… Khoản vay có giá trị nhỏ (tối thiểu từ 2 triệu đồng/món vay), hồ sơ xét duyệt đơn giản (đối với vay trả góp chỉ cần chứng minh thư, hộ khẩu, điện thoại liên lạc, bằng lái xe…), thời gian xét duyệt nhanh chóng (giải ngân ngay trong ngày đến các đơn vị bán hàng tại điểm dịch vụ là các cửa hàng điện máy, siêu thị…).

Đối với cho vay bằng tiền mặt, ngoài các chứng từ trên điều kiện chỉ cần là khách hàng đã từng vay, trả nợ đúng hạn tại CTTC. Các sản phẩm và hình thức cấp tín dụng của các CTTC linh hoạt, phù hợp với nhu cầu vốn tiêu dùng của người dân có thu nhập thấp, đặc biệt phát huy hiệu quả tại các địa bàn tập trung đông công nhân lao động, cư trú không ổn định.

Các tổ chức tài chính (TCTC) vi mô hoạt động khá hiệu quả. Đơn cử như Quỹ Hỗ trợ phát triển phụ nữ, Quỹ cho người lao động nghèo tự tạo việc làm (CEP) hoạt động khá hiệu quả như ở TP Hồ Chí Minh, Bình Dương với tỷ trọng cho vay tiêu dùng trên 50%, sản phẩm tín dụng đặc thù dành cho các đối tượng phục vụ, trong đó có cả các khoản tín dụng khẩn cấp cho trường hợp ốm đau, ma chay, hiếu hỉ... Thậm chí Quỹ CEP tại TP. Hồ Chí Minh đã hỗ trợ cho hội viên vay vốn để trả nợ tín dụng đen.

Như vậy có thể thấy, hệ thống TCTD có thể đáp ứng được đa dạng đối tượng vay vốn. Tuy nhiên, do cả nguyên nhân chủ quan, lẫn khách quan nên chưa phải tất cả nhu cầu vay vốn đều được đáp ứng, dẫn đến tình trạng người dân, DN vay tín dụng từ các tổ chức không chính thống.

Ông có thể nói rõ vì sao vẫn có nhiều người tìm đến tín dụng đen?

Có hai nhóm đối tượng thường tìm đến tín dụng đen. Đó là nhóm người vay sử dụng với mục đích bất hợp pháp như cờ bạc, lô đề, cá độ bóng đá... Nhóm thứ hai là người dân có nhu cầu cấp bách nhưng chưa tiếp cận được vốn ngân hàng nên phải vay từ nguồn vốn không chính thống.

Qua khảo sát thực tế, đối tượng công nhân tại các khu công nghiệp, khu chế xuất có nhu cầu vay tiêu dùng rất lớn, tuy nhiên lại khó tiếp cận nguồn vốn vay tại các NHTM do đối tượng khách hàng này có thu nhập thấp, công việc không ổn định, phần lớn công nhân là người lao động từ các địa phương khác di cư đến khu công nghiệp nên khó xác định yếu tố pháp lý. Sản phẩm cho vay đáp ứng nhu cầu tiêu dùng cấp bách vẫn còn nhiều hạn chế do NHTM muốn cho vay thì phải có thời gian thẩm định nên không thể xử lý nhanh được.

Thủ tục, hồ sơ và quy trình xét duyệt cho vay tại các NHTM mặc dù đã đơn giản hóa nhưng người dân vẫn ngại không vay. Các NHTM có các sản phẩm tín dụng tiêu dùng như cho vay theo hạn mức tín dụng, sản phẩm thấu chi tài khoản, thẻ tín dụng để người dân có thể sử dụng linh hoạt, tuy nhiên do phần lớn người dân chưa quen và ngại tiếp xúc với ngân hàng nên đại đa số người dân ở nông thôn, miền núi, vùng sâu vùng xa chưa sử dụng các sản phẩm này.

Việc cho vay phục vụ đời sống của các NHTM chủ yếu tập trung nhiều cho mục đích nhà ở, mua sắm phương tiện đi lại trong khi nhu cầu vay tiêu dùng của người dân lại là những món nhỏ, lẻ. Bên cạnh đó, theo quy định tại Thông tư 39/2016/TT-NHNN, khách hàng còn phải cung cấp đầy đủ chứng từ chứng minh mục đích sử dụng vốn. Trên thực tế việc này là rất khó, nhất là với trường hợp khách hàng sử dụng vốn để chăm sóc y tế, sinh hoạt, du lịch, mua sắm tiêu dùng giá trị thấp.

Nhiều người dân mặc dù có nhu cầu vốn và có khả năng trả nợ tuy nhiên vẫn còn tâm lý e ngại khi làm thủ tục vay vốn nên đã tìm đến các đối tượng cung cấp tín dụng đen với thủ tục đơn giản, nhanh gọn. Hơn nữa các đối tượng cung cấp tín dụng đen luôn kịp thời nắm bắt thông tin, thậm chí chủ động tiếp cận người dân khi biết có nhu cầu cần tiền chi tiêu.

Theo ông đâu là giải pháp căn bản để có thể đẩy lùi vấn nạn này? Thời gian tới, ngành Ngân hàng có những chính sách gì để chung tay hạn chế tín dụng đen?

Qua quá trình khảo sát, chúng tôi nhận thấy hoạt động cho vay phục vụ đời sống, cho vay tiêu dùng của các TCTD đã đem lại những lợi ích cần phải được ghi nhận, đã hỗ trợ tích cực cho người dân có điều kiện mua sắm nhà ở, trang trải chi phí tiêu dùng, sinh hoạt của cá nhân và gia đình.

Để việc cho vay phục vụ đời sống, cho vay tiêu dùng của các TCTD được thực hiện hiệu quả hơn minh bạch, lành mạnh, thời gian tới NHNN sẽ rà soát lại cơ chế chính sách để xem xét sửa đổi, bổ sung những văn bản liên quan như Thông tư 39, Thông tư 43 cho phù hợp để người dân có thể tiếp cận vốn hiệu quả trên cả kênh ngân hàng, CTTC. Đồng thời chấn chỉnh lại hoạt động của CTTC theo hướng kiểm soát được chính xác chi phí vốn, chi phí rủi ro và tỷ lệ lợi nhuận phù hợp, đảm bảo lãi suất cho vay đến người tiêu dùng hợp lý…

Thời gian tới, các TCTD thiết kế có các sản phẩm tín dụng phục vụ đời sống, tiêu dùng cho người dân với thủ tục đơn giản trên cơ sở có sự phối hợp chặt chẽ và xác nhận của chính quyền địa phương (thôn, xã), các tổ chức chính trị xã hội. Đơn cử, đối với chương trình tín dụng 5.000 tỷ đồng của Agribank, tôi đề nghị Agribank rà soát khó khăn, vướng mắc, kịp thời có giải pháp hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn để đẩy mạnh triển khai trên toàn quốc.

Trước mắt đề xuất Thống đốc NHNN cho phép triển khai thí điểm chương trình cho vay tín dụng tiêu dùng cho mục đích hiếu hỷ, ốm đau bệnh tật, đóng học phí … trong chương trình 5.000 tỷ đồng của Agribank tại Gia Lai (địa bàn điểm nóng về tín dụng đen) theo hướng ngân hàng phối hợp UBND xã, phường, các hội đoàn thể để cho vay, lãi suất thỏa thuận đảm bảo bù đắp chi phí.

Đối với NHCSXH, sắp tới NHNN đề xuất Chính phủ sửa đổi Quyết định 28, có thể nâng lên thành Nghị định, trong đó bổ sung đối tượng cho vay, nâng mức cho vay đối với chương trình học sinh sinh viên, giải quyết việc làm, nước sạch vệ sinh môi trường, cho vay tiêu dùng đối với các hộ cận nghèo, tạo điều kiện cho hộ mới thoát nghèo được tiếp tục tiếp cận vốn phục vụ nhu cầu đời sống, hạn chế tìm đến nguồn vốn tín dụng đen.

Triển khai đồng bộ, quyết liệt Nghị định 116 sửa đổi bổ sung Nghị định 55 để đẩy mạnh cho vay đối với cá nhân, hộ gia đình sản xuất nông nghiệp nông thôn, nâng mức cho vay không có tài sản đảm bảo lên đến 200 triệu đồng nhằm tạo điều kiện cho người dân khu vực nông nghiệp nông thôn có đủ vốn sản xuất, phục vụ tiêu dùng nhằm góp phần hạn chế người dân tìm đến nguồn vốn tín dụng phi chính thức khác.

Để góp phần hạn chế tín dụng đen, cần có sự vào cuộc của cả hệ thống các bộ ban ngành, địa phương

Tuy nhiên, để góp phần hạn chế tín dụng đen, cần có sự vào cuộc của cả hệ thống các bộ ban ngành, địa phương. Do vậy, NHNN kiến nghị, Bộ Công an phối hợp các bộ ngành có liên quan tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện các quy định về xử phạt vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tín dụng đen với những chế tài cụ thể, rõ ràng và nghiêm khắc hơn; tăng cường đấu tranh, trấn áp tội phạm liên quan tín dụng đen.

UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo các Sở KH & ĐT thường xuyên kiểm tra, giám sát hoạt động của các công ty được cấp phép hoạt động dịch vụ tài chính, các hiệu cầm đồ để có biện pháp chấn chỉnh kịp thời những hành vi chưa đúng quy định của pháp luật. Các tổ chức đoàn thể, tổ chức chính trị xã hội cơ sở cần tăng cường công tác tuyên truyền cho người dân hiểu rõ về nguy cơ, tác hại của tín dụng đen, giới thiệu các kênh cung ứng vốn tín dụng chính thức để người dân tiếp cận với các dịch vụ tài chính lành mạnh.

Song song với đó, chỉ đạo các cấp chính quyền cơ sở phối hợp với các TCTD hỗ trợ người dân tiếp cận các chương trình tín dụng phục vụ sản xuất kinh doanh, tiêu dùng; hỗ trợ ngành Ngân hàng trong quá trình xác minh nhu cầu vốn tiêu dùng chính đáng, cấp bách của người dân, cũng như quá trình theo dõi, thu hồi nợ vay nhằm hạn chế người dân tìm đến các nguồn vốn không chính thức.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Theo Thời báo ngân hàng