Trong báo cáo gửi Quốc hội, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, việc sở hữu cổ phần vượt giới hạn quy định, sở hữu chéo trong hệ thống TCTD từng bước được xử lý. Tình trạng cổ đông/nhóm cổ đông lớn thao túng, chi phối ngân hàng đã được hạn chế.

Tuy nhiên, cần tiếp tục xử lý việc cổ đông và người có liên quan sở hữu cổ phần vượt giới hạn quy định (chủ yếu còn tại các tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước) nhằm tập trung vốn cho hoạt động kinh doanh chính và sử dụng vốn có hiệu quả hơn.

NHNN đánh giá, TCTD và người có liên quan góp vốn, mua cổ phần tại TCTD khác vẫn là vấn đề tiềm ẩn rủi ro.

NHNN phát đi thông điệp cứng rắn với những vi phạm về tỷ lệ sở hữu tại các TCTD. (Ảnh: NHNN).

NHNN thừa nhận, việc xử lý vấn đề sở hữu vượt giới hạn quy định, sở hữu chéo vẫn khó khăn trong trường hợp cổ đông lớn và người có liên quan cổ đông lớn cố tình che giấu, nhờ cá nhân/tổ chức khác đứng tên hộ số cổ phần sở hữu để lách quy định của pháp luật, dẫn đến TCTD có thể bị chi phối bởi các cổ đông này, tiềm ẩn nguy cơ hoạt động thiếu công khai, minh bạch.

Một số TCTD có mức độ tập trung sở hữu cổ phần tại một số cổ đông và người liên quan, mặc dù không vi phạm quy định của pháp luật, tuy nhiên cần quan tâm lưu ý nhằm ngăn ngừa rủi ro tiềm ẩn có thể xảy ra.

Bên cạnh đó, việc sở hữu chéo liên quan nhiều đối tượng thuộc sự quản lý của các bộ/ngành, trong khi đối tượng quản lý của NHNN chỉ là các TCTD nên việc sở hữu giữa các công ty trong lĩnh vực khác NHNN không có thông tin cũng như công cụ để kiểm soát.

Đồng thời, việc sở hữu chéo giữa các công ty ngoài ngành với ngân hàng rất khó khăn trong trường hợp cổ đông lớn và người có liên quan của cổ đông lớn cố tình che giấu, nhờ cá nhân/tổ chức khác đứng tên số cổ phần sở hữu để lách quy định của pháp luật về sở hữu chéo/sở hữu vượt mức quy định hoặc lách quy định về giới hạn cấp tín dụng nhóm khách hàng liên quan, tỷ lệ sở hữu cổ phần của cổ đông và người có liên quan. Việc này chỉ có thể được phát hiện và nhận diện thông qua công tác điều tra, xác minh của cơ quan điều tra theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, việc phát hiện mối quan hệ giữa các doanh nghiệp còn hạn chế, nhất là với các doanh nghiệp không phải là công ty đại chúng. NHNN cho hay, không chủ động được trong việc tra cứu thông tin cũng như xác định được độ chính xác, tin cậy của nguồn thông tin.

Chuyển cơ quan điều tra khi phát hiện dấu hiệu tội phạm

Thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục giám sát, thanh tra về vốn, tình hình sở hữu cổ phần của TCTD, hoạt động cho vay, đầu tư, góp vốn.

Trường hợp phát hiện rủi ro, vi phạm, NHNN sẽ chỉ đạo TCTD xử lý các tồn tại nhằm ngăn ngừa rủi ro.

Đối với các trường hợp phát hiện có dấu hiệu tội phạm, NHNN xem xét chuyển cơ quan công an điều tra, làm rõ hành vi vi phạm để xử lý nhằm ngăn ngừa rủi ro.

Được biết, NHNN đã đưa vào kế hoạch thanh tra năm 2023 nội dung thanh tra về chuyển nhượng cổ phần, cổ phiếu của TCTD có thể dẫn đến việc thâu tóm, chi phối TCTD; cấp tín dụng đối với nhóm khách hàng lớn (tập trung tín dụng có liên quan đến lĩnh vực bất động sản, cổ đông lớn, người có liên quan của TCTD…).

Bên cạnh đó, NHNN tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, trong đó có việc tham mưu Chính phủ trình Quốc hội Luật sửa đổi, bổ sung Luật các TCTD, trong đó bổ sung các quy định nhằm xử lý hiệu quả tình trạng sở hữu chéo, hạn chế lạm dụng quyền cổ đông lớn, quyền quản trị, điều hành để thao túng hoạt động của TCTD.

Tác giả: Tuân Nguyễn